Coöperatie Laatste Wil wil omstreden Sarco als zelfdodingsmiddel: goed idee of onethisch?
1 december 2024 · 11:00| Leestijd: 9 min
Update: 2 december 2024 · 14:31
In dit artikel aan het woord
"Kunnen we straks überhaupt nog wel enige vorm van leed aan, of willen dat sterven zo schoon en klinisch mogelijk wordt?"
"Wij weten dat er een groep mensen is die op een gegeven moment zegt: nu is het mooi geweest. Het zou mooi zijn als daar een uitweg voor is."
"We moeten als samenleving zorg dragen voor mensen die zichzelf in een opwelling doden, omdat ze wanhopig zijn."
"Het klopt dat de Sarco een stuk van het lijdensproces wegneemt, maar er zijn mensen die dat proces ook niet mee wíllen maken."
In het kort
Sterven in een Sarco-zelfdodingscapsule: het is nu nog verboden in Nederland, maar Coöperatie Laatste Wil (CLW) wil daar verandering in brengen. Zij vinden dat het gebruik van dit - als het goed is - pijnloze sterfmiddel in Nederland moet worden toegestaan. Zou dat een goede ontwikkeling zijn, of gaat dit te ver?
Samenvatting van DIT artikel
De Coöperatie Laatste Wil (CLW) wil dat de overheid het gebruik van de Sarco-zelfdodingscapsule gaat toestaan met een gedoogconstructie. Om misbruik te voorkomen, wil de coöperatie daarbij strenge regels, wachttijden en controles invoeren. Volgens het CLW zijn veel van hun leden enthousiast en de coöperatie opent al vanaf december een inschrijving voor de Sarco-zelfdodingsprocedure. Gaat dit plan te ver, of biedt de Sarco een goed alternatief voor bestaande zelfdodingsmethoden?
In Dit is de Dag en Dit is Tijs (EO) gaan meerdere deskundigen daarover in debat. Er worden vier punten aangekaart die raken aan de introductie van de Sarco in Nederland: de maakbaarheid van de dood, het sociale aspect van sterven, autonomie bij keuzes, en mogelijke invloed op de ouderenzorg.
- Filosoof Marli Huijer vreest dat de Sarco de dood te klinisch en maakbaar maakt, waarbij lijden wordt uitgesloten. Ze ziet lijden juist als essentieel voor menselijke relaties. Bert Homan van Coöperatie Laatste Wil benadrukt echter dat sommigen niet door dat lijdensproces wíllen en dat zelfbeschikking belangrijk is.
- Huijer stelt daarnaast dat sterven een sociaal proces is en vreest dat de Sarco dit verstoort door een afstandelijk afscheid. Rob van Doorn stelt dat men het stervensproces nog steeds samen kan beleven of gebruik kan maken van een duo-Sarco.
- Huijer waarschuwt daarnaast dat externe factoren mensen kunnen beïnvloeden in hun keuze, wat volgens haar een gevaar is voor vrije wil. Medisch ethicus Ghislaine van Thiel vindt dat de samenleving ook wanhopige mensen moet beschermen, wat nu via euthanasiewetgeving gebeurt.
- Huijer vreest tot slot dat de Sarco kan leiden tot bezuinigingen op ouderenzorg, omdat zelfdoding dan een eenvoudigere optie lijkt dan het investeren in de gezondheid van ouderen. Homan vindt dit onwaarschijnlijk, omdat dergelijke beslissingen al mogelijk zouden zijn onder de huidige euthanasie-wetgeving.
Wat denk jij?
Had jij al eerder iets gehoord over de zelfdodingscapsule?
Aantal reacties: 0
Coöperatie Laatste Wil wil zelfdodingscapsule naar Nederland halen
Je installeert de Sarco-zelfdodingscapsule op een mooie plek, gaat erin liggen, drukt op een knop... En binnen tien minuten heb je afscheid genomen van het leven. Volgens de makers van de Sarco biedt hun capsule een 'snelle, betrouwbare en vredige dood zonder medicatie'. En als het aan CLW ligt, wordt dit in de toekomst een nieuwe manier om in Nederland vrijwillig te sterven.
Wat is de zelfdodingscapsule Sarco?
De Sarco is een nieuw zelfdodingsmiddel dat in Nederland door de Australische arts Philip Nitschke is ontwikkeld. Het is een luchtdichte machine, ongeveer net zo groot als een doodskist, en het kan overal gebruikt worden: in het bos, op het strand, of op een andere plek waar de patiënt zich prettig voelt. De naam 'Sarco' verwijst naar de oud-Egyptische sarcofaag, een stenen doodskist waarin vooraanstaande Egyptenaren werden begraven.
Als je in de zelfdodingscapsule stapt, vult deze zich met stikstofgas. Het zuurstofgehalte daalt dan in minder dan een minuut bijna naar nul, waardoor je langzaam bewusteloos raakt. Na vijf tot tien minuten sterf je aan het zuurstofgebrek.
De ervaring voor de patiënt is volgens Nitschke vergelijkbaar met doodgaan in een vliegtuig, als de cabinedruk wegvalt. Bovendien hoeft er eigenlijk geen arts bij te zijn, wat bij andere zelfdodings- en euthanasiemethoden doorgaans wél het geval is.
De coöperatie, die eerder al campagne voerde voor het zelfdodingsmiddel X, kwam deze week namelijk met een petitie om de Sarco middels een gedoogconstructie toe te staan. De Sarco zou niet alleen ingezet kunnen worden voor terminaal zieken mensen die in aanmerking komen voor euthanasie, maar ook voor mensen die vanuit eigen overwegingen uit het leven willen stappen. Er komt dus geen arts aan te pas die kijkt of je aan alle euthanasie-eisen voldoet. Ze willen de petitie uiteindelijk voorleggen aan de Tweede Kamer.
De vorige campagne van het CLW: Middel X
De Sarco is niet het eerste zelfdodingsmiddel dat CLW in de schijnwerpers zet. Eerder kwam het CLW in het nieuws omdat ze op hun website uitlegden hoe je het zelfdodingsmiddel X kunt maken. Ze benadrukten op hun pagina dat het middel een 'humane' manier van sterven biedt. Het sterfproces zou zelfs pijnloos zijn, stelde de organisatie bij Nieuwsuur, op mogelijk wat hoofdpijnklachten na.
Later bleek echter dat er mensen waren die wél pijn ervoeren tijdens het sterven. Forensisch arts Karen van den Hondel, die een GGD-onderzoek uitvoerde naar het middel, stelt in de Argos-podcastserie Dolle Mina’s van de dood dat zeker niet iedereen na inname van Middel X 'humaan' is overleden.
Inmiddels heeft CLW de website aangepast; er staat niet langer dat het middel 'humaan' is.
De Sarco kan op een veilige manier geïntegreerd worden in ons beleid, volgens CLW. Ze willen misbruik van de zelfdodingscapsule voorkomen met een uitgebreid voortraject. Als iemand interesse heeft in de Sarco, moeten ze zich inschrijven en eerst zes maanden wachten. Als ze dan nog eens bevestigen dat ze willen sterven, krijgen ze nog zes weken bedenktijd. Als ze dan nog stééds willen, wordt door een deskundige getoetst of ze wilsbekwaam zijn. Is dat het geval? Dan wordt de Sarco afgeleverd op een plek naar keuze.
CLW treft voorbereidingen: 'Wanneer kan ik instappen?'
Het gebruik van de Sarco is vooralsnog strafbaar, en het kabinet heeft al aangegeven dat ze de wetgeving voor zelfdoding niet willen verruimen. Toch loopt CLW alvast op de zaken vooruit. Vanaf december kunnen mensen boven de 55 jaar zich namelijk al aanmelden als ze interesse hebben in zelfdoding met de Sarco. Er staat ook al een exemplaar van de zelfdodingscapsule in de wacht: de eerste Sarco werd afgelopen najaar in beslag genomen door de Zwitserse politie, maar volgens dokter Philip Nitschke, de bedenker van de Sarco, wordt er alweer een nieuwe gebouwd. Nitschke, die momenteel in Nederland woont, wil die graag overdragen aan CLW.
De eerste overledene door de Sarco: waarom de Zwitserse politie de capsule in beslag nam
De zelfdodingscapsule is vooralsnog één keer gebruikt, door een ernstig zieke, 64-jarige Amerikaanse vrouw. Zij overleed in september dit jaar met behulp van de Sarco, in de bossen van de Zwitserse stad Schaffhausen.
Op dit moment is het gebruik van de zelfdodingscapsule volgens de Zwitserse minister van Volksgezondheid echter niet toegestaan, net als in Nederland. De Zwitserse justitie nam de zelfdodingscapsule daarom naderhand in beslag. Enkele betrokkenen werden gearresteerd. Lees hier meer.
Er zijn ook al geïnteresseerden, zo lijkt het. "Van onze leden horen we alleen maar enthousiasme", vertelt een bestuurslid van CLW aan de Volkskrant. "Mensen zeggen: wanneer kan ik instappen?"
Het CLW ziet heil in de Sarco, maar er zijn ook zorgen over deze nieuwe zelfdodingsmethode. Zou het goed zijn als we in Nederland zelfdodingscapsules gaan inzetten, of is dat onverantwoord?
Denk jij na over zelfdoding? Om hulp te vinden kun je contact opnemen met Stichting 113 Zelfmoordpreventie via 0900 0113 (24/7 bereikbaar) en 113.nl.
Dit is de discussieSarco-zelfdodingscapsules in Nederland: ja of nee?
Wat zijn de mogelijke gevolgen als de Sarco wordt toegestaan in ons land - en zijn die gevolgen wenselijk? In Dit is Tijs (EO) en Dit is de Dag (EO) gaan deskundigen in debat over vier heikele punten.
Een 'klinische' dood in de Sarco: moeten we dat wel willen?
Marli Huijer, filosoof en voormalig huisarts, is bezorgd over de effecten van de Sarco. De technologie berust volgens haar te veel op het idee van maakbaarheid: je kunt je dood met de Sarco als het ware zelf regisseren en al het lijden dat bij de dood hoort omzeilen, terwijl je daar normaal gesproken geen controle over hebt.
"De Sarco biedt een manier van sterven die heel sterk rust op het idee van maakbaarheid. Het is klinisch; je ziet geen viezigheid van het lichaam, er is geen bloed, geen benauwdheid. Er is geen enkele vorm van lijden te zien. Je nabestaanden kunnen je niet eens aanraken, dat is ook klinisch. Wat betekent het voor onze hele cultuur als we op deze maakbare manier naar het sterven gaan kijken? Kunnen we straks überhaupt nog wel enige vorm van leed aan?"
"Lijden mag er wat mij betreft ook gewoon zijn. Het hoort bij het leven en kan wel eens de basis zijn voor alle relationaliteit die wij mensen hebben. Stel je voor dat niemand ooit meer pijn hoeft te lijden: waarom zou je dan nog voor een ander willen zorgen?"
Bert Homan van het CLW reageert op de uitspraken van Huijer. Hij is het deels met Huijer eens, maar legt ook nadruk op de zelfbeschikking van de patiënt:
"Het klopt dat de Sarco een stuk van het lijdensproces wegneemt, maar er zijn natuurlijk genoeg mensen die dat proces ook helemaal niet mee wíllen maken."
Wat denk jij?
Is het goed als mensen zelf kunnen kiezen hoé ze doodgaan, en in hoeverre ze daarbij lijden?
Aantal reacties: 0
Eigen regie over je levenseinde: is dat wenselijk?
De 'maakbaarheid van de dood' is niet het enige bezwaar dat Huijer tegen de Sarco heeft. Volgens haar schuurt het ook tegen het relationele aspect van sterven.
"Sterven is een sociaal gebeuren. Je gaat weliswaar in je eentje dood, maar dat heeft enorme impact voor de mensen die achterblijven. Daarom is het goed om jouw wensen met hen af te stemmen: Past wat jij wilt ook bij wat je omgeving wil? (...) Door erover te praten, kun je je ook voorbereiden op het afscheid. In één minuut afscheid nemen met de Sarco, zonder dat je elkaars hand überhaupt vast kunt houden, heeft voor mij een heel andere betekenis dan wanneer je er de tijd voor neemt."
Bert Homan blijft prioriteit geven aan het recht op zelfbeschikking. Hij vertelt:
"Dat je die laatste periode samen wilt beleven, begrijp ik goed. Maar wij weten ook uit langjarig onderzoek dat er een groep mensen is, en die is niet klein, die op een gegeven moment zegt: nu is het mooi geweest voor mij. Het zou mooi zijn als daar een uitweg voor is."
Rob van Doorn, voorzitter van het CLW, voegt daaraan toe:
"Als je met je naasten wilt zijn als je sterft, kun je het altijd samen doen. Maar jouw leven is van jou. Het is jouw keuze. Bovendien wordt er momenteel gewerkt aan een duo-Sarco, waar je met z'n tweeën in kunt gaan liggen. Je kunt dan dus ook gelijktijdig uit het leven stappen, bijvoorbeeld met je partner."
Wat denk jij?
Stel, iemand wil uit het leven stappen. Is het dan een vereiste dat naasten achter die keuze staan?
Aantal reacties: 0
Kunnen mensen zelfstandig de juiste keuze maken?
Of jij wil sterven, is dus jouw eigen keuze. Maar is jouw keuze ook altijd écht jouw keuze? Volgens Huijer niet; het is goed mogelijk dat mensen die uit het leven willen stappen (onbewust) toch worden beïnvloed door externe factoren.
"Je kunt je menselijke autonomie definiëren als dat je een soort 'afgesloten geheel' bent, met een eigen, vrije wil. Maar je wordt altijd beïnvloed door de omstandigheden, door de mensen om je heen, wat er aan technologie is. Is er dan altijd sprake van een vrije wil? We hebben dat natuurlijk in de euthanasiewetgeving heel goed ingedekt, nu, dat daar zorgvuldig naar wordt gekeken. Je moet gesprekken voeren met een medicus."
Ghislaine van Thiel, associate professor medische ethiek, sluit zich daarbij aan.
"Ja, we hebben twee plichten. Aan de ene kant willen we burgers zoveel mogelijk vrijheid geven, maar aan de andere kant ook kwetsbare burgers beschermen. Ik vind dat we als samenleving ook zorg moeten dragen voor mensen die zichzelf in een opwelling doden, omdat ze wanhopig zijn. Daar hebben we ons euthanasiebeleid voor."
Wat denk jij?
Moet iemand met een doodswens, die geen euthanasie mag, zelf kunnen beslissen wanneer ze sterven?
Aantal reacties: 0
Gaat de Sarco-zelfdodingscapsule ten koste van ouderen?
Er kleeft nog een belangrijk risico aan de Sarco, stelt Huijer. Als het zó makkelijk en pijnloos wordt om te sterven, kan dat volgens haar namelijk invloed hebben op het zorgbudget van de overheid.
"Het kan zijn dat er door de Sarco enorm bezuinigd wordt op de ouderenzorg, omdat de politiek zegt: waarom zouden we nog zoveel zorg aan ouderen geven? Laat mensen het maar uitzoeken, ze kunnen altijd zelf uit het leven stappen als het niet meer gaat."
Volgens Homan is dat onwaarschijnlijk.
"Dat het Rijk gaat bezuinigen onder het mom van 'ouderen kunnen toch wel makkelijk uit het leven stappen', vind ik een onterechte zorg in dit debat. Dat zou vandaag namelijk ook al kunnen gebeuren, met de huidige euthanasiewetgeving - als er iemand aan de macht komt die dat zou willen."
Wat denk jij?
Gaat de regering minder uitgeven aan ouderenzorg als de Sarco beschikbaar komt?
Aantal reacties: 0
Ghislaine deed onderzoek naar ouderen met een doodswens
Er zijn in Nederland zo'n 70.000 55-plussers die graag dood willen. Wie zijn deze mensen, en waarom willen ze afscheid nemen van het leven? Ghislaine van Thiel, associate professor medische ethiek, was betrokken bij een onderzoek naar deze groep. Lees meer via de link hieronder.
- Ghislaine deed onderzoek naar ouderen met een doodswens: ‘Ze moeten voelen dat ze ertoe doen'
Ghislaine deed onderzoek naar ouderen met een doodswens: ‘Ze moeten voelen dat ze ertoe doen'
Er zijn in Nederland tienduizenden 55-plussers die dood willen. Wie zijn deze mensen, en waarom willen ze afscheid nemen van het leven? Ethicus Ghislaine van Thiel was betrokken bij een onderzoek naar deze groep. Wat viel haar op?
Praat mee
Moeten we het gebruik van zelfdodingscapsules in Nederland toestaan?
Kijk Dit is Tijs terug
In Dit is Tijs (EO) gaat presentator Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek met Marli Huijer, filosoof en voormalig huisarts, Rob van Doorn, voorzitter Coöperatie Laatste Wil en Ghislaine van Thiel, associate professor medische ethiek aan Utrecht UMC.
Klik hier om de aflevering te bekijken via NPO Start.
Luister Dit is Tijs terug als podcast
Je kunt Dit is Tijs (EO) ook terugluisteren als podcast. Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister Dit is de Dag terug als podcast
In Dit is de Dag (EO) gaat presentator Jan Willem Wesselink verder over dit onderwerp in gesprek met Bert Homan (bestuurslid Coöperatie Laatste Wil) en Marli Huijer (filosoof en voormalig huisarts). Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
- Moet euthanasie in een 'zelfdodingscapsule' toegestaan worden? 'Je stikt gewoon'
Moet euthanasie in een 'zelfdodingscapsule' toegestaan worden? 'Je stikt gewoon'
Deze week is in Zwitserland voor het eerst iemand overleden in een Sarco-zelfdodingscapsule. Het gebruik van die zelfdodingscapsule is op dit moment nog illegaal. Zou de Sarco een bruikbaar euthanasiemiddel kunnen zijn in de toekomst, of is het apparaat onetisch?
- Hoe praat je over de dood met een kind? 'Fantasie kan op hol slaan als je niets vertelt'
Hoe praat je over de dood met een kind? 'Fantasie kan op hol slaan als je niets vertelt'
We worden er een beetje ongemakkelijk van en hebben het er daarom liever niet over, de dood. En wat we misschien nog moeilijker vinden is om hier met kinderen over te spreken. Terwijl die juist veel vragen kunnen hebben. Hoe praat je op een goede manier met een kind over de dood?
- Mag je zelf bepalen wanneer je doodgaat?
Mag je zelf bepalen wanneer je doodgaat?
Hulp bij zelfdoding is nog steeds strafbaar. Daarom worden verspreiders van het zelfdodingsmiddel 'Middel X' nu vervolgd door het Openbaar Ministerie. Is dat terecht? Een gesprek in Dit is de dag (EO).
