Israël hervat aanvallen op Gaza – moet Europa nu ingrijpen? 'Nederland houdt Netanyahu hand boven het hoofd'
20 maart 2025 · 10:54| Leestijd:10 min
Update: 26 maart 2025 · 11:22
In dit artikel aan het woord
"Sancties tegen Israël geven het verkeerde signaal. We moeten Hamas maximaal onder druk zetten."
"Nederland en de EU houden op dit moment de hand boven het hoofd van Netanyahu."
In het kort
Israël is weer begonnen met zware aanvallen op Gaza, ondanks het staakt-het-vuren. Volgens Palestijnse bronnen zijn daarbij honderden doden gevallen. Veel landen reageren kritisch en roepen op tot een einde aan het geweld. Is het tijd dat de Europese Unie sancties afkondigt?
Samenvatting van DIT artikel
Israël heeft het staakt-het-vuren geschonden door opnieuw zware aanvallen op Gaza uit te voeren, wat heeft geleid tot honderden doden, waaronder veel burgers. De aanvallen zijn volgens Israël gericht op Hamas-strijders, maar Palestijnse bronnen melden veel slachtoffers onder de burgers. De Israëlische premier Netanyahu verdedigt de acties als noodzakelijk voor de veiligheid van Israël. De druk op de Israëlische regering neemt toe, vooral door politieke schandalen zoals het 'Qatar-gate'. De EU wordt bekritiseerd omdat het niet snel genoeg strengere maatregelen neemt, terwijl er voorstellen zijn voor sancties, waaronder het opschorten van het associatieverdrag met Israël.
Europarlementariërs Reuten en Ruissen hebben uiteenlopende meningen over het toepassen van sancties en de rol van Europa in het conflict: Reuten is voor sancties, Ruissen tegen.
Wat denk jij?
Volg jij het nieuws in het Midden-Oosten?
Israël schendt staakt-het-vuren met grootschalige aanval Gaza
Na een korte pauze zijn de Israëlische aanvallen op Gaza weer begonnen. De Israëlische luchtmacht heeft bommen gegooid op verschillende doelen in de Gazastrook. Volgens Palestijnse bronnen zijn er driehonderd doden gevallen. Israël zegt dat het alleen Hamas-strijders aanvalt, maar volgens het Gazaanse ministerie van Gezondheid zouden er onder de doden veel kinderen zijn.
Op 19 januari begon de eerste fase van het akkoord tussen Israël en Hamas. In deze fase moesten sommige Israëlische gijzelaars vrijkomen in ruil voor Palestijnse gevangenen. In de tweede fase zouden de overgebleven gijzelaars vrijkomen en zou Israël zich militair terugtrekken.
De gesprekken over de tweede fase liepen al stroef. De afgelopen dagen voerde Israël meerdere aanvallen uit. Twee weken geleden sloot Israël de grenzen van GAza volledig af en een week geleden werd ook de elektriciteit uitgeschakeld.
De Israëlische premier Benjamin Netanyahu zegt dat de aanvallen noodzakelijk zijn om de veiligheid van Israël te waarborgen. Ze zijn een reactie op het feit dat Hamas weigert gijzelaars vrij te laten, zegt hij. Tegen persbureau Reuters zeggen bronnen dat het nieuwe offensief "doorgaat zolang het nodig is en verder zal gaan dan luchtaanvallen".
'Staakt-het-vuren beëindigt'
Hamas zegt dat Israël hiermee eenzijdig het staakt-het-vuren beëindigt. Ook waarschuwt de terroristische organisatie dat de nieuwe aanvallen gevolgen zullen hebben voor de gijzelaars die nog in Gaza worden vastgehouden. Volgens Hamas had Israel stappen moeten zetten om de oorlog te beëindigen.
Binnen Israël komt er ook steeds meer druk. Netanyahu wordt beschuldigd van omstreden financiële deals met Qatar, dat banden heeft met Hamas. De zogenaamde ‘Qatar-gate’ zorgt voor veel politieke onrust en kan de positie van de Israëlische leider verder ondermijnen.
Wat wordt er bedoeld met de Qatar-gate?
De "Qatar-gate" betreft beschuldigingen van corruptie en financiering tussen Israël en Qatar. Israël, onder premier Netanyahu, zou grote sommen geld van Qatar hebben ontvangen, die vaak gelinkt worden aan Hamas-financiering. Dit geld zou bedoeld zijn om invloed uit te oefenen op Israëlische besluiten, vooral in de regio Gaza. Qatar heeft Gaza financieel ondersteund, maar de betalingen zouden de politieke objectiviteit van de Israëlische regering hebben beïnvloed. Dit schandaal heeft zowel Netanyahu als de internationale relaties van Israël onder druk gezet.
Wat is de rol van Europa?
De rol van Europa in de situatie tussen Israël en Gaza wordt vaak bekritiseerd. Europa is ook een belangrijke handelspartner van Israël. De EU heeft wel enkele sancties opgelegd, vooral tegen de Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever.
Wat houdt die sanctie precies in?
De sanctie van de EU tegen de nederzettingenpolitiek betekent dat de EU maatregelen neemt om handel en investeringen in deze gebieden te beperken. Dit houdt in dat bedrijven en overheden die betrokken zijn bij de bouw of handel in de nederzettingen minder geld of andere voordelen mogen ontvangen. Het doel is om Israël te stimuleren te stoppen met het bouwen van nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever.
Maar tot nu toe is de EU niet bereid om strengere maatregelen te nemen tegen Israël vanwege de militaire acties in Gaza.
Stelling
Nederland moet sancties tegen Israël instellen.
Europa’s rol in het conflict: tijd voor sancties tegen Israël?
Is het tijd dat Europa wél daadwerkelijk sancties tegen Israël invoert?
Thijs Reuten, Europarlementariër van GroenLinks-PvdA, vindt van wel. Als het aan hem ligt, had dat lang geleden al moeten gebeuren, zo zegt hij in Dit is de Dag (EO).
Thijs Reuten
Europarlementariër Groenlinks-PvdA"Israël begaat grootschalige schendingen van het internationaal recht. Wij hebben in ons verdrag staan dat we dat altijd strikt naleven. In de afspraken met Israël hebben wij ook staan dat we mensenrechten naleven, dus wij roepen al heel lang op om via de EU-Israël Associatieraad, en het opschorten van het associatieverdrag met Israël, druk te zetten op Israël. Want het is duidelijk dat Netanyahu en zijn extreemrechtse regering absoluut niet willen luisteren."
"Europa heeft nu eigenlijk geen stevige rol in het Midden Oosten en het dichterbij brengen van een allesomvattend regionale vrede, omdat we zo verdeeld zijn. Dat is mede te danken aan landen als Nederland. Europa staat relatief alleen in deze positie. De rest van de wereld begrijpt dat ook helemaal niet. De VS is zo ongeveer de enige, want voor de rest is er vrij brede overeenstemming. "
Volgens Reuten houdt Nederland, maar ook de Europese Unie, de regering van Netanyahu op dit moment de hand boven het hoofd.
"Netanyahu is aangeklaagd door het Internationaal Strafhof. Er zijn inmiddels tienduizenden doden. Gaza is compleet gebombardeerd en onleefbaar gemaakt. Wat ik nu zo jammer vind: ik heb vanaf 7 oktober altijd de aanslagen van Hamas veroordeeld, maar ik hoor nooit een veroordeling – niet van de Nederlandse regering, niet van veel EU-lidstaten, én niet van collega Ruissen – van het disproportionele misdadige geweld van Israël. (...) Nederland, maar ook de EU, verspelen ieder moreel gezag door het geweld wat we deze dagen hebben gezien niet te veroordelen. Het is echt onbestaanbaar dat niet dezelfde veroordeling - terecht - van de aanslagen op 7 oktober, ook ten deel valt aan de regering Netanyahu.”
Hoeveel doden zijn er gevallen in Gaza?
Het precieze aantal doden is lastig te benoemen. Een recente Britse studie, gepubliceerd in het medisch vakblad The Lancet, schat dat in de eerste negen maanden van de oorlog wel bijna 65.000 doden zijn gevallen. Dat is 40% meer dan tot nu werd geregistreerd door het ministerie van Volksgezondheid van het Palestijnse gebied. Dit staat nog los van het aantal Palestijnen dat overleden is door ondervoeding.
Europarlementariër namens de SGP, Bert-Jan Ruissen, is het juist absoluut niet eens met sancties.
Bert-Jan Ruissen
Europarlementariër SGP"Met het instellen van sancties, of het opschorten van een associatieakkoord, geef je een totaal verkeerd signaal af. Je doet totaal geen recht aan de complexe situatie. Israël heeft te maken met een terroristische organisatie in de achtertuin, Hamas, die vreselijke dingen heeft uitgehaald op 7 oktober. Hamas is nog steeds volop actief in Gaza. Dat is de harde werkelijkheid. Dan past het niet om Israël neer te zetten en voortdurend te beschouwen als de agressor.”
Op de opmerking van Reuten over het veroordelen van het geweld in Gaza, zegt hij:
"Ik zie ook dat er geweld is in in Gaza, en ik zie ook het enorme menselijke leed. Het is vreselijk wat daar gebeurt. Maar we kunnen niet stellen dat Israël doelbewust uit is op genocide. Dat is absoluut een verkeerde voorstelling van zaken. Het is duidelijk dat Israël de pijlen richt op Hamas. Het verdrietige is natuurlijk ook dat daar onschuldige burgers bij omkomen, dus ik doe een oproep aan Israël: richt je op je doel, doe alles wat in je vermogen ligt om onschuldige burgerslachtoffers te voorkomen."
Ook Ruissen vindt het verdrietig en pijnlijk om te zien dat de situatie nu escaleert, maar vindt het zeer onterecht om daar eenzijdig de schuld voor bij Israël te leggen.
"Dat Israël hiertoe overgaat heeft alles te maken met het feit dat het geduld op is, en met de halsstarrige houding van Hamas, die totaal geen bereidheid heeft getoond om het staakt-het-vuren enigszins te verlengen en door te gaan met het vrijlaten van gijzelaars. De belangrijkste sleutel voor het conflict is toch echt onmiddellijke vrijlating van de gijzelaars, en duidelijke garanties vanuit Gaza dat er geen tweede 7 oktober kan plaatsvinden. Als die garantie gegeven kan worden, ben ik ervan overtuigd dat we ook met deze Israëlische regering weer een weg kunnen vinden in gesprekken over duurzame vrede.”
Wát moet Europa dan precies doen?
Reuten ziet al precies voor zich welke sancties de EU dan in moet voeren:
Thijs Reuten
Europarlementariër Groenlinks-PvdA"We moeten het associatieverdrag opschorten, want praten werkt niet. Dat is nu recent weer gebeurd, de EU slaagt er dan niet in om ook maar op enige geloofwaardige wijze de druk op te voeren zodat er iets verandert in het beleid van de regering Netanyahu. Europa is Israëls grootste handelspartner, daarom zou dat misschien helpen. Daarnaast moeten er ook individuele sancties op een aantal bewindslieden komen. Netanyahu is natuurlijk al aangeklaagd, maar er zijn ook een aantal ministers die elke keer heel bewust duidelijk maken dat het hen te doen is om het volledig van de kaart vegen van het bestaansrecht van de Palestijnen.”
Op welke ministers doelt Reuten?
Er zijn een aantal ministers die het bestaansrecht van Palestijnen ontkennen. Een prominent figuur is minister van Financiën Bezalel Smotrich, die volgens berichten verklaarde dat de blokkade van humanitaire hulp aan de Gazastrook gerechtvaardigd is, zelfs als dit zou leiden tot het verhongeren van twee miljoen Palestijnen. Daarnaast heeft minister van Milieubescherming Idit Silman gepleit voor het "ontruimen" van de Gazastrook van Palestijnen, zodat het Joodse volk het land kan erven. Deze uitspraken hebben geleid tot internationale verontwaardiging en roepen vragen op over de intenties van deze ministers ten aanzien van de Palestijnse bevolking.
De Israëlische minister van Defensie, Yoav Gallant, heeft opgeroepen tot een volledige belegering van Gaza, waarbij hij verklaarde: "Er zal geen elektriciteit, voedsel, water of brandstof meer zijn." Daarnaast zijn er ministers die, volgens emeritus hoogleraar Ernst Hirsch Ballin, de rechten van het Palestijnse volk ontkennen. Een specifieke minister, Gilad Erdan, investeerde 72 miljoen dollar in een wereldwijde strijd tegen de Joodse vredesbeweging en de Palestijnse BDS-beweging. Deze voorbeelden illustreren de harde standpunten binnen de Israëlische regering ten aanzien van Palestijnse rechten.
SGP'er Ruissen denkt dat we op een andere manier ook kunnen bijdragen aan de oplossing van het conflict:
Bert-Jan Ruissen
Europarlementariër SGP"Er zijn natuurlijk hele goede akkoorden afgesloten in recente jaren, de Abraham-akkoorden. Dat is een belangrijk vehikel waar we meer in moeten investeren. Dat is echt een basis om om mee te werken, Maar dat is niet het enige wat we kunnen doen. We moeten echt die dialoog bevorderen. We moeten Hamas maximaal onder druk zetten. Dat moet er in ieder geval voor zorgen dat er geen geldstromen van Qatar naar Hamas meer gaan."
Wat zijn de Abraham-akkoorden?
De Abraham-akkoorden zijn een reeks vredesovereenkomsten die in 2020 werden gesloten tussen Israël en verschillende Arabische landen, met bemiddeling van de Verenigde Staten. De akkoorden markeerden een historische doorbraak, omdat ze normalisatie van de diplomatieke en economische betrekkingen tussen Israël en de Arabische wereld bevorderden.
De eerste landen die zich bij de akkoorden aansloten, waren:
- Verenigde Arabische Emiraten (VAE)
- Bahrein
- Soedan
- Marokko
De naam "Abraham-akkoorden" verwijst naar de Bijbelse figuur Abraham, die in zowel het jodendom, christendom als de islam als een belangrijke aartsvader wordt gezien. De akkoorden werden ondertekend in het Witte Huis op 15 september 2020, onder leiding van de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump.
De akkoorden worden door sommigen geprezen als een stap naar vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten, terwijl anderen kritiek hebben, met name omdat ze de situatie van de Palestijnen niet oplossen en sommige Arabische landen hun steun aan de Palestijnse zaak hiermee hebben afgezwakt.
"Wat we zeker moeten doen is helpen om de radicalisering die we zien in de Palestijnse gebieden te stoppen. We zien dat daar een onderwijssysteem functioneert waar antisemitisme wordt uitgedragen. We moeten de subsidiestromen die daarvoor worden gebruikt, bijvoorbeeld voor Palestijnse schoolboeken, stoppen. Waar we ook mee moeten stoppen, is het ondersteunen van het zogenaamde pay for slay schema. Dat is een schema waarmee terroristen in de Palestijnse gebieden worden beloond. Dat is een bijdrage die we kunnen leveren als EU. We willen dat partijen bij elkaar gaan zitten."
Wat wordt bedoeld met 'pay for slay'?
Het "pay-for-slay"-systeem zorgt ervoor dat Palestijnse terroristen die door Israël zijn vrijgelaten aanzienlijke bedragen ontvangen van de Palestijnse Autoriteit, afhankelijk van de ernst van hun misdaden. Critici beweren dat dit systeem militanten aanmoedigt om meer geweld te plegen, aangezien ze financieel beloond worden voor hun acties. Er is echter discussie over de mate waarin dit systeem daadwerkelijk wijdverspreid is en hoe groot de invloed ervan is op het gewelddadige gedrag van terroristen.
Reuten slaat aan op de subsidiestormen van Qatar die Ruissen noemt:
Thijs Reuten
Europarlementariër Groenlinks-PvdA“Het is ruimschoots bekend dat veel geld van Qatar met medeweten van de regering Netanyahu in Gaza terecht is gekomen bij Hamas. Sterker nog, er wordt nu dus ook alles aan gedaan door de Israëlische regering om de rechtsstaat in Israël verder af te breken. Het onderzoek naar wat er precies gebeurd is op 7 oktober en de corruptieaanklacht tegen Natanyahu worden onder het tapijt geveegd. We hebben te maken met een regering die eigenlijk een een autocratie aan het aan het worden is."
Reuten is vorige maand in Israël en ook op de Westelijke Jordaanoever geweest. Hij sprak daar met Israëli's die elke zaterdag bijeenkomen op een plein in Tel Aviv om te protesteren tegen hun eigen regering. Hij maakt dan ook een duidelijk onderscheid tussen de inwoners van Israël, en de regering, zegt hij.
"En, dat ben ik niet eens met collega Ruissen, ik denk dat Israël wél een doelbewust plan heeft om Gaza compleet onleefbaar te maken. Dat is al gebeurd. Inmiddels is men overgegaan tot annexatie van de Westelijke Jordaanoever. Ik ben er geweest. Ik heb gesproken met vredesactivisten aan beide kanten. Er worden ook huizen afgebroken van Palestijnen met een christelijke achtergrond. Het zijn allemaal mensen die daar al generaties lang wonen. En daar worden, met steun van de Israëlische staat, door illegale settlers Palestijnen van hun land weggepest om dat land te annexeren. Daar moeten wij met elkaar toch een vorm voor kunnen vinden."
Maar ook over de nederzettingen zijn de twee Europarlementariërs het niet eens:
Bert-Jan Ruissen
Europarlementariër SGP"Dat is een verkeerde voorstelling van zaken. Als je daar even de Oslo-akkoorden naast legt, dan kun je niet zeggen dat het illegaal is. Dat is ook een hele simpele redenering. Als je het hebt over de Westelijke Jordaanoever, hebben we het niet over bezette gebieden. We hebben het over betwiste gebieden. Historisch gezien heeft Israël wel degelijk ook claims op dat gebied. En ik zeg niet dat er geen problemen zijn, maar waar het natuurlijk op aankomt is dat er onderhandelingen plaats moeten vinden tussen de partijen om te zoeken naar een oplossing."
Zijn de Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever nu illegaal of niet, en wat staat er in de Oslo-akkoorden?
Internationaal recht beschouwt de uitbreiding van Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever als illegaal. Dit is gebaseerd op het Vierde Verdrag van Genève (1949), dat specifiek verbiedt dat een bezettende macht haar eigen bevolking naar een bezet gebied verplaatst. Artikel 49 van dit verdrag stelt dat het verplaatsen van burgers uit het land van de bezettende macht naar het bezette gebied niet is toegestaan, behalve onder zeer specifieke omstandigheden, zoals tijdelijke maatregelen voor de bescherming van de bevolking.
Daarnaast heeft het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in 2004 geoordeeld dat de Israëlische nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever in strijd zijn met het internationaal recht. De VN en de EU hebben herhaaldelijk bevestigd dat de uitbreiding van de nederzettingen illegaal is volgens het internationaal recht, en resolutie 2334 van de VN-Veiligheidsraad (2016) riep Israël op om de uitbreiding van nederzettingen onmiddellijk te stoppen.
Kortom, volgens internationaal recht wordt de uitbreiding van de Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever als illegaal beschouwd, omdat dit in strijd is met de regels die zijn vastgesteld in het Vierde Verdrag van Genève, dat de rechten van de inwoners van bezette gebieden moet beschermen.
Israëls standpunt
Israël zelf betwist de term “bezet gebied” en spreekt liever van “betwist gebied”. Israël voert aan dat:- De Westelijke Jordaanoever (Westbank) geen soevereine staat was voordat Israël het in 1967 veroverde, en dus niet als “bezet gebied” kan worden beschouwd.
- De Oslo-akkoorden van de jaren '90 hebben de juridische status van de Westbank deels veranderd. Ze gaan niet direct in op de legaliteit van de nederzettingen, maar bepalen dat de Westelijke Jordaanoever een betwist gebied is en dat kwesties zoals de nederzettingen later in onderhandelingen moeten worden opgelost. Daarmee worden veel juridische en politieke problemen open gelaten voor toekomstige besprekingen.
- Er een historische Joodse band met het gebied bestaat.
Standpunt van andere landen
- De EU, VN en de meeste landen beschouwen de nederzettingen als illegaal.
- De Verenigde Staten hadden onder Trump een ander standpunt: zijn regering stelde in 2019 dat de nederzettingen niet per se in strijd met internationaal recht zijn. De regering-Biden heeft dit standpunt niet formeel teruggedraaid, maar is wel kritisch op uitbreiding van de nederzettingen.
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
Luister Dit is de Dag als podcast
In Dit is de Dag (EO) gaat Margje Fikse verder over dit onderwerp in gesprek met de twee sprekers. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Dit maakten we ook- Oorlog in Israël en Gazastrook wakkert enorme polarisatie weer aan: 'Een 'ja maar' past nu niet'
Oorlog in Israël en Gazastrook wakkert enorme polarisatie weer aan: 'Een 'ja maar' past nu niet'
- Zou jij iemand kunnen vermoorden? 'We zijn er allemaal toe in staat'
Zou jij iemand kunnen vermoorden? 'We zijn er allemaal toe in staat'
