Israël hervat aanvallen op Gaza – moet Europa nu ingrijpen? 'Nederland houdt Netanyahu hand boven het hoofd'

Israël heeft het staakt-het-vuren geschonden door opnieuw zware aanvallen op Gaza uit te voeren, wat heeft geleid tot honderden doden, waaronder veel burgers. De aanvallen zijn volgens Israël gericht op Hamas-strijders, maar Palestijnse bronnen melden veel slachtoffers onder de burgers. De Israëlische premier Netanyahu verdedigt de acties als noodzakelijk voor de veiligheid van Israël. De druk op de Israëlische regering neemt toe, vooral door politieke schandalen zoals het 'Qatar-gate'. De EU wordt bekritiseerd omdat het niet snel genoeg strengere maatregelen neemt, terwijl er voorstellen zijn voor sancties, waaronder het opschorten van het associatieverdrag met Israël.

Europarlementariërs Reuten en Ruissen hebben uiteenlopende meningen over het toepassen van sancties en de rol van Europa in het conflict: Reuten is voor sancties, Ruissen tegen.

De "Qatar-gate" betreft beschuldigingen van corruptie en financiering tussen Israël en Qatar. Israël, onder premier Netanyahu, zou grote sommen geld van Qatar hebben ontvangen, die vaak gelinkt worden aan Hamas-financiering. Dit geld zou bedoeld zijn om invloed uit te oefenen op Israëlische besluiten, vooral in de regio Gaza. Qatar heeft Gaza financieel ondersteund, maar de betalingen zouden de politieke objectiviteit van de Israëlische regering hebben beïnvloed. Dit schandaal heeft zowel Netanyahu als de internationale relaties van Israël onder druk gezet.

De sanctie van de EU tegen de nederzettingenpolitiek betekent dat de EU maatregelen neemt om handel en investeringen in deze gebieden te beperken. Dit houdt in dat bedrijven en overheden die betrokken zijn bij de bouw of handel in de nederzettingen minder geld of andere voordelen mogen ontvangen. Het doel is om Israël te stimuleren te stoppen met het bouwen van nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever.

Het precieze aantal doden is lastig te benoemen. Een recente Britse studie, gepubliceerd in het medisch vakblad The Lancet, schat dat in de eerste negen maanden van de oorlog wel bijna 65.000 doden zijn gevallen. Dat is 40% meer dan tot nu werd geregistreerd door het ministerie van Volksgezondheid van het Palestijnse gebied. Dit staat nog los van het aantal Palestijnen dat overleden is door ondervoeding.

Er zijn een aantal ministers die het bestaansrecht van Palestijnen ontkennen. Een prominent figuur is minister van Financiën Bezalel Smotrich, die volgens berichten verklaarde dat de blokkade van humanitaire hulp aan de Gazastrook gerechtvaardigd is, zelfs als dit zou leiden tot het verhongeren van twee miljoen Palestijnen. Daarnaast heeft minister van Milieubescherming Idit Silman gepleit voor het "ontruimen" van de Gazastrook van Palestijnen, zodat het Joodse volk het land kan erven. Deze uitspraken hebben geleid tot internationale verontwaardiging en roepen vragen op over de intenties van deze ministers ten aanzien van de Palestijnse bevolking. 

De Israëlische minister van Defensie, Yoav Gallant, heeft opgeroepen tot een volledige belegering van Gaza, waarbij hij verklaarde: "Er zal geen elektriciteit, voedsel, water of brandstof meer zijn." Daarnaast zijn er ministers die, volgens emeritus hoogleraar Ernst Hirsch Ballin, de rechten van het Palestijnse volk ontkennen. Een specifieke minister, Gilad Erdan, investeerde 72 miljoen dollar in een wereldwijde strijd tegen de Joodse vredesbeweging en de Palestijnse BDS-beweging. Deze voorbeelden illustreren de harde standpunten binnen de Israëlische regering ten aanzien van Palestijnse rechten.

De Abraham-akkoorden zijn een reeks vredesovereenkomsten die in 2020 werden gesloten tussen Israël en verschillende Arabische landen, met bemiddeling van de Verenigde Staten. De akkoorden markeerden een historische doorbraak, omdat ze normalisatie van de diplomatieke en economische betrekkingen tussen Israël en de Arabische wereld bevorderden. 

De eerste landen die zich bij de akkoorden aansloten, waren: 

• Verenigde Arabische Emiraten (VAE) 

• Bahrein 

• Soedan 

• Marokko 

De naam "Abraham-akkoorden" verwijst naar de Bijbelse figuur Abraham, die in zowel het jodendom, christendom als de islam als een belangrijke aartsvader wordt gezien. De akkoorden werden ondertekend in het Witte Huis op 15 september 2020, onder leiding van de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump. 

De akkoorden worden door sommigen geprezen als een stap naar vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten, terwijl anderen kritiek hebben, met name omdat ze de situatie van de Palestijnen niet oplossen en sommige Arabische landen hun steun aan de Palestijnse zaak hiermee hebben afgezwakt. 

Het "pay-for-slay"-systeem zorgt ervoor dat Palestijnse terroristen die door Israël zijn vrijgelaten aanzienlijke bedragen ontvangen van de Palestijnse Autoriteit, afhankelijk van de ernst van hun misdaden. Critici beweren dat dit systeem militanten aanmoedigt om meer geweld te plegen, aangezien ze financieel beloond worden voor hun acties. Er is echter discussie over de mate waarin dit systeem daadwerkelijk wijdverspreid is en hoe groot de invloed ervan is op het gewelddadige gedrag van terroristen.

Internationaal recht beschouwt de uitbreiding van Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever als illegaal. Dit is gebaseerd op het Vierde Verdrag van Genève (1949), dat specifiek verbiedt dat een bezettende macht haar eigen bevolking naar een bezet gebied verplaatst. Artikel 49 van dit verdrag stelt dat het verplaatsen van burgers uit het land van de bezettende macht naar het bezette gebied niet is toegestaan, behalve onder zeer specifieke omstandigheden, zoals tijdelijke maatregelen voor de bescherming van de bevolking.
Daarnaast heeft het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in 2004 geoordeeld dat de Israëlische nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever in strijd zijn met het internationaal recht. De VN en de EU hebben herhaaldelijk bevestigd dat de uitbreiding van de nederzettingen illegaal is volgens het internationaal recht, en resolutie 2334 van de VN-Veiligheidsraad (2016) riep Israël op om de uitbreiding van nederzettingen onmiddellijk te stoppen.
Kortom, volgens internationaal recht wordt de uitbreiding van de Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever als illegaal beschouwd, omdat dit in strijd is met de regels die zijn vastgesteld in het Vierde Verdrag van Genève, dat de rechten van de inwoners van bezette gebieden moet beschermen.

Israëls standpunt

• De Westelijke Jordaanoever (Westbank) geen soevereine staat was voordat Israël het in 1967 veroverde, en dus niet als “bezet gebied” kan worden beschouwd.
• De Oslo-akkoorden van de jaren '90 hebben de juridische status van de Westbank deels veranderd. Ze gaan niet direct in op de legaliteit van de nederzettingen, maar bepalen dat de Westelijke Jordaanoever een betwist gebied is en dat kwesties zoals de nederzettingen later in onderhandelingen moeten worden opgelost. Daarmee worden veel juridische en politieke problemen open gelaten voor toekomstige besprekingen.
• Er een historische Joodse band met het gebied bestaat.

Standpunt van andere landen

• De EU, VN en de meeste landen beschouwen de nederzettingen als illegaal.
• De Verenigde Staten hadden onder Trump een ander standpunt: zijn regering stelde in 2019 dat de nederzettingen niet per se in strijd met internationaal recht zijn. De regering-Biden heeft dit standpunt niet formeel teruggedraaid, maar is wel kritisch op uitbreiding van de nederzettingen.