Het kabinet bezuinigt miljarden op ontwikkelingshulp. Is dat verantwoord? 'Dit kost levens'
vandaag · 11:00| Leestijd: 8 min
Update: vandaag · 12:59
In dit artikel aan het woord
"Veel Nederlanders zien ontwikkelingshulp als weggegooid geld."
"Volgens mij kun je met minder geld meer impact maken."
"Ons budget voor ontwikkelingshulp is relatief klein en het brengt ons heel veel."
In het kort
Geef jij weleens aan een goed doel? Indirect in ieder geval wél: de overheid geeft ieder jaar miljarden belastinggeld aan ontwikkelingshulp. Minister Reinette Klever van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp (PVV) wil daar verandering in brengen: het kabinet gaat de komende jaren miljarden bezuinigen op ontwikkelingshulp. Is dat wel verantwoord?
Samenvatting van DIT artikel
Het kabinet-Schoof wil vanaf 2026 flink bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking. Het budget voor ngo’s wordt verlaagd van 1,4 miljard naar 0,4 miljard per jaar. Daarnaast moeten ngo’s in de toekomst zelf minstens 50% van hun inkomsten verdienen, in plaats van de huidige 25%. Minister Klever zegt dat dit nodig is om de afhankelijkheid van overheidssteun te verminderen en meer draagvlak in de samenleving te creëren. Sommige vormen van hulp, zoals bestrijding van hiv/aids en steun aan religieuze minderheden, blijven wel bestaan. Kamerleden en hulporganisaties zijn kritisch en noemen de bezuinigingen onder andere onverantwoord en onchristelijk. Hebben zij een punt, of is het terecht dat er op ontwikkelingssamenwerking wordt bezuinigd?
In Dit is Tijs (EO) en Dit is de Dag (EO) gaat presentator Tijs van den Brink met verschillende gasten in gesprek. Een kort overzicht van hun standpunten:
- VVD-Kamerlid Roelien Kamminga steunt de bezuinigingen op ontwikkelingshulp. De VVD wil het beschikbare budget strategischer inzetten om meer impact te maken, met focus op landen waar Nederland een verschil kan maken.
- GroenLinks-PvdA-Kamerlid Daniëlle Hirsch vindt de bezuinigingen onverantwoord, omdat ze levens kunnen kosten en Nederland minder sterk maken op het wereldtoneel.
- Hoogleraar Sara Kinsbergen is het Hirsch haar eens, maar Kinsbergen benadrukt ook dat hulporganisaties en de overheid zich de afgelopen jaren meer hadden kunnen inzetten om maatschappelijk draagvlak voor ontwikkelingshulp te stimuleren.
- Roelien Sasse, directeur van stichting PAX, waarschuwt dat belangrijke projecten zoals vredesinitiatieven in Zuid-Soedan door de bezuinigingen in gevaar komen en dat bezuinigingen kunnen leiden tot meer oorlogen.
- Roelien Kamminga (VVD) is het niet helemaal met Sasse eens: Kaminga benadrukt dat we op dit moment beter kunnen investeren in defensie dan in ontwikkelingshulp, als we onrust willen voorkomen. Vredesprojecten zoals die van PAX kunnen volgens Kamminga namelijk überhaupt niet uitgevoerd worden als de veiligheid en stabiliteit in een ontwikkelingsland onder druk staat.
Wat denk jij?
Sta jij achter het plan van het kabinet om miljarden te bezuinigen op ontwikkelingshulp?
Aantal reacties: 0
Kabinet kort fors op ontwikkelingshulp
Het kabinet-Schoof gaat tussen 2026 en 2030 flink bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking. Nu gaat er jaarlijks 1,4 miljard euro naar ngo's, maar vanaf 2026 wordt het budget verlaagd naar ongeveer 0,4 miljard.
Bovendien zal het ontwikkelingsbudget niet meer meegroeien met de Nederlandse economie, wat tot nu wél het geval was. Voor de begroting van volgend jaar betekent dit dat er naast de geplande bezuinigingen nog 319 miljoen euro wordt geschrapt.
Op de lange termijn, vanaf 2030, wordt het budget verder ingeperkt tot een jaarlijkse besparing van 2,4 miljard euro. Begin volgend jaar hoopt minister Klever meer informatie te geven over hoe het kabinet die besparing gaat realiseren.
Wat is een ngo?
Een ngo (niet-gouvernementele organisatie) is een organisatie die werkt aan maatschappelijke problemen, zoals armoedebestrijding, gezondheidszorg of mensenrechten. Ze zijn onafhankelijk van de overheid en maken geen winst. Vaak werken NGO’s samen met lokale partners en worden ze gefinancierd door donaties, subsidies of andere inkomsten.
Voorbeelden van ngo's die in Nederland opereren zijn Cordaid, Oxfam Novib, Plan International en War Child.
Subsidieregeling verandert
De geplande bezuinigingen zijn een financiële klap voor ngo's. Op dit moment hoeven deze organisaties officieel namelijk maar 25% van hun inkomsten zelf te verdienen, de overige 75% wordt aangevuld door de overheid. Volgens het nieuwe bezuinigingsplan moeten ngo's voortaan minimaal 50% van hun inkomsten zelf verdienen. Met andere woorden: ze moeten over een paar jaar twee keer zoveel geld binnenhalen als voorheen. Volgens minister Klever is dat nodig omdat de organisaties momenteel "te afhankelijk" zijn van overheidssteun.
Het is overigens niet zo dat alle ngo's 75 procent van hun inkomen uit overheidssteun halen. Save the Children Nederland, Milieudefensie en Hivos verdienen bijvoorbeeld nu al tussen de 25 en 50 procent van hun inkomen zelf.
Uitzonderingen: hiv/aids, handel, minderheden
In een brief aan de Tweede Kamer belooft minister Klever wél dat bepaalde vormen van ontwikkelingshulp onverminderd steun zullen blijven ontvangen. Er blijft bijvoorbeeld budget voor het bestrijden van hiv/aids in ontwikkelingslanden, eerlijke internationale handel en religieuze minderheden. De overheid geeft ook prioriteit aan Nederlandse organisaties die zich internationaal onderscheiden door specialistische kennis en expertise in hun vakgebied. De overheid heeft nog niet bekendgemaakt welke ngo's een uitzonderingspositie krijgen, dus het is voor de organisaties nog even afwachten hoeveel subsidie ze verliezen.
Verder wordt lokaal eigenaarschap belangrijker: organisaties in ontwikkelingslanden mogen meer zelf bepalen. Minister Klever wil een beleid "zonder complexe constructies, zodat zij het geld zo efficiënt mogelijk kunnen besteden", zegt ze in de Kamerbrief.
Overzicht: dit zijn alle vormen van ontwikkelingshulp waar het kabinet prioriteit aan geeft
Op het gebied van gezondheid:
- Bestrijding van hiv/aids, vooral bij vrouwen en meisjes.
- Aanpak van schadelijke praktijken zoals kindhuwelijken en meisjesbesnijdenis.
Op het gebied van handel:
- Vrouwelijk ondernemerschap in ontwikkelingslanden wordt gesteund via begeleiding en toegang tot financiering.
- Er komt aandacht voor eerlijke handel en duurzame productieketens, in samenwerking met Nederlandse bedrijven.
Op het gebied van mensenrechten:
- Initiatieven om geweld tegen vrouwen te bestrijden en vrouwenrechten te beschermen krijgen extra financiering.
- Speciale aandacht gaat naar kwetsbare groepen, zoals religieuze minderheden en LHBTIQ+-personen.
Kritische reacties: 'Dit is onchristelijk'
De plannen stuiten op felle kritiek van Tweede Kamerleden en hulporganisaties. Derk Boswijk (CDA) spreekt bijvoorbeeld van een "kaalslag" en noemt de plannen onverantwoord: "Als we ons afkeren van Afrika hebben we straks dezelfde dreiging aan de zuidflank van Europa als nu aan de oostflank", zegt hij in een kamerdebat over de begroting. Ferd Grapperhaus, toezichthouder bij de ngo Cordaid en oud CDA-Kamerlid, noemt de bezuinigingen 'onchristelijk'. Mpanzu Bamenga (D66) wendt zich direct tot minister Klever: "Schaamt de minister zich niet voor dit PVV-afbraakbeleid?"
Wat denk jij?
Is het onchristelijk dat het kabinet op ontwikkelingshulp bezuinigt, zoals Grapperhaus zegt?
Aantal reacties: 0
Minister Klever houdt vooralsnog voet bij stuk. De bezuinigingen zijn ook voor de hulporganisaties zelf van groot belang, benadrukt ze deze week in een Kamerdebat. "Het is belangrijk dat zij veel draagvlak in de samenleving hebben in plaats van staatssteun". Bovendien is dit volgens Klever het beleid dat de Nederlanders wíllen: "De verkiezingsuitslag laat zien dat we ons meer op Nederland moeten richten, en dus ook minder op ontwikkelingshulp."
Heeft minister Klever een punt? Is het goed dat we de bijl in ons budget voor ontwikkelingshulp zetten, of eerder onverantwoord?
Dit is de discussieBezuinigen op ontwikkelingshulp: is dat verantwoord?
Roelien Kamminga, Tweede Kamerlid namens de VVD, staat achter de bezuinigingsplannen van minister Klever. Volgens Kamminga hoeven de bezuinigingen helemaal niet ten koste te gaan van de kwaliteit van de Nederlandse ontwikkelingshulp. Ze vertelt in Dit is Tijs (EO):
“De wijze waarop wij ontwikkelingshulp de afgelopen jaren hebben ingevuld is erg versnipperd. Het wordt over heel veel verschillende landen verspreid, met weinig focus. We moeten daarom strategischer gaan kiezen, kijken met welke landen wij als Nederland een band hebben, waar wij een meerwaarde hebben. Dan kun je uiteindelijk veel meer duurzame ontwikkeling teweeg brengen. Volgens mij kun je met minder geld dan zelfs meer impact maken. (…) Bovendien staat het kabinet op dit moment voor een grote bezuinigingsopgave. We moeten echt meer investeren in defensie, in onze veiligheid."
“Het is ook absoluut niet zo dat we niets meer gaan doen; er blijft nog steeds een heel groot budget over. We zitten misschien niet meer in de top 4 of in de top 5 van de landen met het grootste budget voor ontwikkelingshulp, maar we zitten zeker nog in de top 10.”
Daniëlle Hirsch, Tweede Kamerlid namens GroenLinks-PvdA, is kritisch op de uitspraken van Kamminga.
"Ik snap dat niet. Ons budget voor ontwikkelingshulp is relatief klein en het brengt ons heel veel. Het verbetert onze positie op het internationale toneel en dat is voor een open handelseconomie als Nederland erg belangrijk. We zijn afhankelijk van andere landen voor onze gezondheid, pandemieën, klimaatverandering, onze economie, strategische grondstoffen. (…) We moeten bovendien in ontwikkelingshulp blijven investeren vanuit medemenselijkheid. Het kost levens als wij gaan korten op dit budget.”
Sara Kinsbergen, hoogleraar culturele antropologie en ontwikkelingsstudies, is kritisch op de bezuinigingen. Daar staat tegenover dat hulporganisaties en de politiek meer hadden kunnen doen om het maatschappelijk draagvlak voor ontwikkelingshulp te waarborgen. Daar moeten we van leren, vertelt Kinsbergen in Dit is de Dag (EO).
"Ik ben tegen bezuinigingen, maar we moeten ook terugblikken om een gezondere toekomst voor ontwikkelingshulp te bouwen. (...) Veel Nederlanders zien ontwikkelingshulp als weggegooid geld en vinden dat we ons eerst op Nederland moeten richten. Daar hebben we de afgelopen jaren veel te weinig naar geluisterd."
In Dit is Tijs (EO) licht ze haar argument verder toe:
"Vaak zijn internationale uitdagingen enorm complex en ze staan ver af van de samenleving. Het is daarom een kerntaak van hulporganisaties dat ze uitleggen hoe zulke complexe vraagstukken in elkaar zitten, en waarom belangrijk is voor Nederland én voor de wereld dat wij ons gezamenlijk inspannen voor een betere wereld. De afgelopen jaren hebben hulporganisaties die kerntaak onvoldoende in het vizier gehad."
Rolien Sasse, directeur van stichting PAX, is het met Kinsbergen eens dat hulporganisaties meer draagvlak voor ontwikkelingshulp creëren - hoewel de ervaring haar leert dat het niet makkelijk is om de aandacht van mensen te trekken.
Wat is PAX?
PAX is een stichting die zich inzet voor vrede door middel van vredesprojecten, conflictbemiddeling en het ondersteunen van lokale gemeenschappen in conflictgebieden.
Evengoed is ze bezorgd over de bezuinigingen. Sasse vreest dat ze de komende jaren langlopende ontwikkelingsprojecten moet stopzetten, en volgens haar zouden de bezuinigingen zelfs kunnen leiden tot meer oorlog op de wereld. Ze vertelt:
“Ik was vorige week nog in Zuid-Soedan. Daar zeiden mensen tegen mij: er zijn hier de afgelopen maanden levens gered doordat PAX, met een initiatief vanuit lokale kerken, een aantal groepen bij elkaar heeft gebracht en heeft gezorgd dat zij hun onderlinge strijd neerlegden.”
Volgens Kamminga is het niet de bedoeling dat er meer oorlog ontstaat, maar haar partij gelooft dat je maatschappelijke onrust vandaag de dag efficiënter kunt aanpakken:
“Wij willen zeker niet dat het aantal oorlogen toeneemt. Dat is ook de reden waarom wij als VVD ook fors investeren in defensie. We willen die veiligheid in de eerste plaats juist op orde krijgen, want ook voor zulke vredesprojecten [die stichting PAX begeleidt, red.] heb je enige mate van stabiliteit nodig.”
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel?
Kijk Dit is Tijs terug
In Dit is Tijs (EO) gaat presentator Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek met GroenLinks-PvdA-Kamerlid Danielle Hirsch, Tweede Kamerlid GroenLinks-PvdA, VVD-Kamerlid Roelien Kamminga, hoogleraar ontwikkelingsstudies Sara Kinsbergen en Rolien Sasse, directeur van organisatie PAX. Bekijk de volledige aflevering via NPO Start.
Luister Dit is Tijs terug als podcast
Je kunt Dit is Tijs (EO) ook terugluisteren als podcast. Klik hier om naar je favoriete podcast-app te gaan.
Luister Dit is de Dag terug als podcast
In Dit is de Dag (EO) gaat Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek met Michiel Servaes, directeur van Oxfam Novib, en Sara Kinsbergen, hoogleraar Culturele Antropologie en Ontwikkelingsstudies. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Dit maakten we ook- Goede doelen vrezen plan nieuw kabinet: 'Behoud de belastingaftrek voor giften'
Goede doelen vrezen plan nieuw kabinet: 'Behoud de belastingaftrek voor giften'
Schenk jij weleens aan goede doelen? Als het aan het nieuwe kabinet ligt, wordt dit minder voordelig. Dat wil het belastingvoordeel voor het geven van giften namelijk verminderen. Veel mensen en goede doelen maken zich daar zorgen over. Ze zijn bang dat goede doelen hierdoor miljoenen euro's mislopen. Maar is het echt een slecht idee als de giftenaftrek wordt beperkt?
- Een goed doel steunen met je erfenis: hoe werkt dat?
Een goed doel steunen met je erfenis: hoe werkt dat?
Misschien wil je er nog helemaal niet over nadenken, maar weet je al waar jouw erfenis heengaat na je overlijden? Steeds vaker schenken mensen aan een goed doel. Hoe werkt dat?
