Kabinet schiet lobbyregister af, maar waarom? 'Het neemt het wantrouwen niet weg'
11 maart 2025 · 09:58| Leestijd:5 min
Update: 12 maart 2025 · 12:42
In dit artikel aan het woord
"Een register zou ook in het voordeel van de minister zijn."
"Het gaat het wantrouwen niet wegnemen. Dat los je niet op."
In het kort
Wie heeft invloed op onze politici? Die vraag komt steeds terug als het gaat over lobbyen. Het kabinet heeft opnieuw besloten géén verplicht lobbyregister in te voeren, ondanks adviezen om dit wél te doen. Minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken ziet daar de meerwaarde niet van. Is het inderdaad niet nodig om zo'n lobbyregister in te voeren of zorgt het juist voor meer transparantie bij de overheid?
Samenvatting van DIT artikel
Het kabinet heeft opnieuw besloten géén verplicht lobbyregister in te voeren, ondanks adviezen om dit wel te doen. Minister Judith Uitermark vindt dat er al genoeg regels zijn om politieke transparantie te waarborgen. Tegenstanders vrezen echter dat lobbyactiviteiten te veel achter gesloten deuren blijven plaatsvinden. In andere landen, zoals de VS en Duitsland, bestaan dergelijke registers al. Lobbyist en oud-Kamerlid Bart de Liefde twijfelt aan het nut ervan, onder andere omdat mensen die invloed willen uitoefenen toch manieren zullen vinden om buiten het register om te lobbyen.
Laurens Dassen (Volt) is teleurgesteld over het besluit en pleit juist voor meer transparantie. Hij wijst op voorbeelden zoals de gokwet, waarbij vooral met de gokindustrie werd overlegd en niet met verslavingsdeskundigen. Volgens hem zou een register helpen om beter inzichtelijk te maken welke belangen zijn meegenomen in politieke beslissingen. Dassen erkent dat een register niet alle problemen oplost, maar benadrukt dat het vertrouwen in de politiek vergroot kan worden door meer openheid.
Wat denk jij?
Vind jij dat er een lobbyregister had moeten komen?
Aantal reacties: 0
Kabinet gaat geen lobbyregister bijhouden
Lobbyen gebeurt overal: bedrijven, belangengroepen en organisaties proberen invloed uit te oefenen op politieke beslissingen. Een lobbyregister zou laten zien wie contact heeft met ministers en ambtenaren. In landen als de Verenigde Staten, Duitsland en Frankrijk bestaat zo’n register al, maar in Nederland is het nog steeds geen verplichting.
Al jaren wordt er gepraat over het invoeren van zo’n register. Vorige maand adviseerde een speciale commissie het kabinet opnieuw om er werk van te maken. Toch ziet de regering het niet zitten. Volgens minister Uitermark zijn er al genoeg regels om te zorgen dat politici eerlijk blijven.
Dit is de discussieZorgt een lobbyregister voor meer transparantie bij de overheid?
Maar is dat echt zo? Tegenstanders van dit besluit vrezen dat er achter de schermen tóch te veel wordt geregeld zonder dat het publiek dat weet.
Bart de Liefde kwam in 2010 in de Tweede Kamer namens de VVD. Hij vertrok in 2016 en is sindsdien lobbyist bij het taxibedrijf Uber. Hij zegt in Dit is de Dag (EO):
"Als je zegt 'ik ben lobbyist', hangt daar iets heel negatiefs omheen. Als je zegt 'ik ben belangenbehartiger', is dat al heel anders. Toen ik zelf Kamerlid was beschouwde ik de brief van een burger op dezelfde manier als een brief van de VNO-NCW, de MBO-Raad, Natuur en Milieu, of welke club dan ook, die iets wilde of iets wilde tegengehouden. Het gebeurt als Kamerlid 24/7 dat je 'belobbyd' wordt: zelfs door vrienden als je een biertje staat te drinken."
Hij geeft aan dat hij niet per sé tégen een lobbyregister is, maar twijfelt aan het nut ervan. Daarom begrijpt hij het besluit van de minister:
"Als je met elkaar niet eens in staat bent de huidige instrumenten die er zijn goed te laten functioneren, moet je je daar eerst op focussen. De discussie in Den Haag gaat te vaak over instrumenten, en niet het probleem dat je probeert op te lossen. Je kan ook zonder zo'n register aan bewindspersonen en het kabinet vragen om inzichtelijk te maken hoe ze tot een besluit komen."
De Liefde vraagt zich af wat het toevoegt als op papier komt te staan dat – bijvoorbeeld – Laurens Dassen met een staatssecretaris heeft gebeld om over een aanstaande wet te praten. Hij begrijpt wat Dassen zegt over duidelijkheid over de keuzes van ministers, maar De Liefde denkt dat sommige mensen het besluit altijd zullen blijven wantrouwen als ze het er niet mee eens zijn. Soms, zegt hij, vergelijkbaar met thuis wanneer je samen bespreekt waar de zomervakantie naartoe gaat, krijg je niet altijd je zin, zelfs niet als het op papier staat of in een register is vastgelegd. Dit betekent volgens het oud-Kamerlid niet dat niet iedereen heeft kunnen meepraten.
Dat onderscheid komt in dit debat vaak onvoldoende naar voren, stelt De Liefde.
"Het gaat het wantrouwen niet wegnemen. Dat los je niet op. Als er mensen zijn die graag een boodschap kwijt willen aan een bewindspersoon of hoge ambtenaar, maar niet in dat register willen staan, gaan zij ook weer manieren vinden om daaromheen te werken. Ik vind het doel, het aansporen van ambtenaren en bewindspersonen om met zoveel mogelijk belangen rekening te houden, heel nobel. Maar uiteindelijk is er een afweging en besluit, en daar bestaat teleurstelling over bij de mensen die hun zin niet hebben gekregen. En dat neem je er niet mee weg."
In 2021 diende Laurens Dassen, toen nog Kamerlid namens Volt, daarom al een motie in om zo'n register in te voeren, die door een meerderheid werd gesteund.
En in 2022 trok Dassen samen op met NSC'er Pieter Omtzigt in het 'anti-corruptieplan'
Tweede Kamerleden Pieter Omtzigt en Laurens Dassen dienden in 2022 een plan in met voorstellen om belangenverstrengeling, ongewenste lobby en corruptie tegen te gaan. Vooral ministers en hoge ambtenaren zouden in dit plan strengere regels opgelegd krijgen. Zo wilden ze een wettelijke gedragscode met boetes voor wie zich er niet aan houdt. Ook moest er een register komen waarin alle contacten met lobbyisten worden bijgehouden. Daarnaast willen de twee Kamerleden een adviescommissie die ministers, Kamerleden en ambtenaren helpt om fouten te voorkomen.
Het plan is er niet doorheen gekomen.
Dassen, inmiddels fractievoorzitter, is dan ook teleurgesteld in het besluit van Uitermark – een NSC-minister notabene, zegt hij. Lobbyen is op zich hartstikke nuttig, zegt Dassen, maar een lobbyregister daarmee – volgens hem – óók:
"Je krijgt ontzettend veel brieven en berichten van instanties en organisaties die perspectieven vanuit de samenleving willen inbrengen in het debat. Daarin is lobby op zichzelf helemaal niet verkeerd; je moet als Kamerlid goed geïnformeerd zijn om al die verschillende belangen mee te kunnen nemen in een debat. (...) Een register zou ook in het voordeel van een minister zijn. Dan kun je laten zien: ik heb bij dit besluit al deze belangen meegenomen. Ik heb met iedereen gesproken en de belangen afgewogen."
Volgens Dassen heeft het verleden aangetoond waarom een register nodig zou zijn.
"We hebben gezien hoe hard de gokindustrie gelobbyd heeft om te zorgen dat de legale online gokindustrie gepromoot werd. Het resultaat daarvan is dat steeds meer jonge mensen verslaafd zijn geraakt aan online gokken. Nu blijkt dat bij het tot stand komen van de gokwet enkel en alleen met de gokindustrie gesproken is, en niet met verslavingsartsen."
De Volt-fractievoorzitter is het ermee eens dat je je neer moet leggen bij een besluit waarin alle belangen meegewogen zijn, ook als je het er niet mee eens bent. Maar:
"Het wordt problematisch als alle belangen niet meegenomen zijn. Dat hebben we ook bij het Gronings gas gezien – daar werden de belangen van de bewoners onvoldoende meegenomen. Je ziet bij andere landen dat dit soort lobbyregisters helpen. Ik ga niet beweren dat een lobbyregister alles voorkomen had, maar de Kamer had wel veel eerder aan de bel kunnen trekken op het moment dat daar had gestaan dat er alleen met de NAM en Shell was gesproken."
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
Luister Dit is de Dag terug als podcast
In Dit is de Dag (EO) gaat Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Dit maakten we ookDirecteur Budget Energie: 'Er heerst te veel wantrouwen richting energiemaatschappijen'
Directeur Budget Energie: 'Er heerst te veel wantrouwen richting energiemaatschappijen'Goede doelen vrezen plan nieuw kabinet: 'Behoud de belastingaftrek voor giften'
Goede doelen vrezen plan nieuw kabinet: 'Behoud de belastingaftrek voor giften'Het kabinet bezuinigt miljarden op ontwikkelingshulp. Is dat verantwoord? 'Dit kost levens'
Het kabinet bezuinigt miljarden op ontwikkelingshulp. Is dat verantwoord? 'Dit kost levens'
