Kwakzalvers en hun wondermiddeltjes: zijn we te goedgelovig?
9 november 2023 · 10:30| Leestijd: 9 min
Update: 9 augustus 2024 · 16:00
In dit artikel aan het woord
"Iets meer open staan voor deze vormen van geneeskunde zou al een enorme aanvulling zijn."
"Kiezen voor de reguliere weg is niets anders dan het probleem uit handen geven."
"Een gouden pil om een kwaal weg te krijgen, die is er niet. En daar is men wel vaak naar op zoek."
"Het heeft me ongeveer 5.500 euro gekost. Het resultaat? Niets. Heel triest eigenlijk."
In het kort
Ooit vertrouwden we blind op de dokters in witte jassen. Maar als we ergens last van hebben, zoeken we tegenwoordig steeds meer de oplossing bij alternatieve geneeswijzen. Is de stap naar de kruidenvrouwtjes en sound healers een verstandige? Of zijn we te goedgelovig geworden?
Wat denk jij?
Zou jij een alternatieve behandeling proberen wanneer er geen reguliere beschikbaar is?
Aantal reacties: 0
Hoeveel Nederlanders kiezen voor alternatieve geneeswijzen?
Bij Nederlanders denk je misschien aan een nuchter volkje, maar als het gaat om geneeskunde maken we graag een uitstapje naar alternatieve behandelingen. Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) laten zien dat zo'n 5 á 6% van de bevolking wel eens een alternatieve behandelaar bezoekt. Dat lijkt niet veel, maar bedenk dat dit percentage veel hoger is onder kwetsbaren, zoals kankerpatiënten en mensen met chronische klachten.
Bovendien dateert dat onderzoek van het CBS van vóór de coronapandemie. Sinds COVID-19 ons land bereikte - en een grote groep mensen last kreeg van Long Covid-klachten - zijn alleen maar meer mensen op zoek gegaan naar een alternatieve behandeling. Uit onderzoek van de nazorgorganisatie C-support blijkt dat 44% van de Long Covid-patiënten een alternatieve behandeling ondergaat. Zij maken vooral gebruik van osteopathie en acupunctuur, maar kiezen ook voor onbekendere behandelingen, zoals craniosacraal therapie en bioresonantie.
Wie was 'Klazien uut Zalk'?
Heb je wel eens gehoord van Klazien uut Zalk? Zij was een Nederlandse vrouw die in de 20e eeuw bekend was als een kruidenvrouw of kruidengenezer. Ze woonde in het dorp Zalk en gebruikte kruiden en natuurlijke middelen om mensen te helpen met hun gezondheidsproblemen.
Klazien (1919-1997) werd populair omdat ze beweerde dat haar kruiden en methoden hielpen bij allerlei kwalen, van verkoudheid tot huidproblemen. Mensen kwamen naar haar toe voor advies en behandelingen. Klazien werd een soort volksgenezer en stond bekend om haar vriendelijke en behulpzame karakter. Ze geloofde sterk in de kracht van kruiden en natuurlijke remedies.
Hoewel Klazien geliefd was bij velen, hadden haar behandelingen niets te maken met wetenschappelijk bewijs of medische kennis. Ze waren gebaseerd op traditionele overtuigingen en ervaring. In de medische wereld wordt haar werk vaak beschouwd als kwakzalverij. Toch blijft Klazien een bijzonder figuur in de geschiedenis van volksgeneeskunde in Nederland.
Wat is een kwakzalver?
Als je kiest voor een alternatieve geneeswijze, dan is de kans groot dat je behandeld wordt door een kwakzalver. Volgens de Dikke van Dale is een kwakzalver: 'iemand die onbevoegd de geneeskunde beoefent'. De behandelaar heeft in dat geval dus niet de juiste diploma's om zich arts of dokter te mogen noemen.
Kwakzalvers zijn er al eeuwenlang. In de middeleeuwen trokken steensnijders, tandentrekkers en wonderdokters rond om hun vage middeltjes en poedertjes te verkopen. In die tijd zorgden kwakzalvers voor veel spektakel. Zo kon een groot publiek live meekijken hoe versteende horzels uit iemands hoofd werden gesneden.
Tegenwoordig is het gelukkig allemaal wat minder gruwelijk. We spreken meestal ook niet meer van kwakzalvers, maar van alternatieve geneeskunde: 'het uitoefenen van geneeskunde die niet wetenschappelijk bewezen is'.
Hoe herken je een kwakzalver?
- Onbewezen behandelingen: Kwakzalvers bieden vaak behandelingen aan die niet wetenschappelijk zijn bewezen en geen goed onderbouwde medische basis hebben.
- Onrealistische beloften: Ze maken vaak te mooie beloftes over genezing, zonder wetenschappelijk bewijs of garantie.
- Geheimzinnigheid: Kwakzalvers houden vaak hun behandelingen en methoden geheimzinnig en delen geen duidelijke informatie over hoe hun behandelingen werken.
- Vermijden van reguliere geneeskunde: Ze raden vaak af om reguliere medische zorg te zoeken en beweren dat hun behandelingen de enige oplossing zijn.
- Vragen om veel geld: Kwakzalvers vragen vaak flinke bedragen voor hun behandelingen, zelfs als ze niet effectief zijn. Wees dus voorzichtig met dure behandelingen zonder wetenschappelijke basis.
Bron: Vereniging tegen Kwakzalverij
Zijn we te goedgelovig geworden?
Waar we vroeger bij klachten gewoon een bezoekje brachten aan 'echte' dokters, kiezen nu steeds meer mensen voor alternatieve geneeswijzen. Maar hoe verstandig is dat eigenlijk? Zijn we in Nederland te goedgelovig geworden?
Peter van Ineveld noemt zichzelf natuurgeneeskundig therapeut. Zijn specialisatie is naar eigen zeggen het toepassen van medicinale paddenstoelen bij 'verschillende aandoeningen'. Bij kankerpatiënten begeleidt hij het gebruik van dichlooracetaat, een middel waarvan de werking nog onderzocht wordt. Van Ineveld vindt dat zijn werk en de reguliere gezondheidszorg elkaar uitstekend kunnen aanvullen en versterken.
"Wist je dat zelfs de gewone champignon medicinaal is? Het is namelijk een aromataseremmer en die doen iets met de vrouwelijke hormoonspiegel. Het vruchtvlees van de gewone champignon verlaagt je LDL-cholesterol. Een andere eigenschap van een aantal paddenstoelen is dat ze antitumoraal zijn, ze breken kankercellen af. Als de reguliere gezondheidszorg wat meer open zou staan voor deze vormen van geneeskunde, zou dat een enorme aanvulling zijn. Maar ik wil geen verwachtingen wekken. Tegen iedereen zeg ik: ik geef geen garantie. Ik geef wel hoop, hoop is goed."
Hans Kunneman hoorde in 2015 dat hij ziek was. Artsen constateerden bij hem beginnende prostaatkanker. In plaats van chemotherapie en bestraling te ondergaan, koos hij voor een eigen natuurlijke weg richting genezing. Hij paste zijn eetpatroon aan en neemt sindsdien elke ochtend een ijskoude duik in de buitenlucht. Naar eigen zeggen is Hans genezen dankzij deze keuzes.
"Ik ben gaan vitaliseren en dat heeft me veel zelfvertrouwen gegeven en vertrouwen in mijn lichaam. Ik geloof dat er veel meer kan dan men denkt. Als je naar je lichaam leert luisteren, valt daar enorm veel te winnen. Dat zie ik niet als de enige weg, want ik denk dat iedereen moet doen wat bij diegene past. Als ik zou kiezen voor de reguliere weg, dan zou ik het probleem eigenlijk uit handen geven. Ik geloof stellig dat het lichaam veel intelligenter is dan veel mensen denken. Vertrouwen en geloven is de sleutel tot het leven. Of het kwakzalverij is wat ik doe? Ja, op een bepaalde manier wel."
Huisarts Bernard Leenstra vindt het een kwalijke zaak dat steeds meer mensen kiezen voor alternatieve geneeswijzen. Hij merkt bij patiënten in zijn eigen praktijk dat ze denken dat gezondheid veel meer maakbaar is dan het in werkelijkheid is. Bij alles wat niet helemaal lekker gaat in het leven, proberen ze het volgens Leenstra te corrigeren met potjes, zalfjes, pilletjes en poeders. De realiteit is helaas weerbarstiger, zo merkt hij.
"Een gouden pil om een kwaal weg te krijgen, die is er niet. En daar is men wel vaak naar op zoek. Er zijn mensen, alternatieve genezers, die beweren die gouden pil wel te hebben, terwijl die niet bestaat. Kijk, als iemand een poedertje of pilletje gebruikt tegen hoofdpijn en het werkt voor diegene, wie ben ik dan om daar iets van te vinden? Maar als iemand beweert dat datzelfde pilletje ook werkt om een hersentumor te behandelen, dan ga je wel een grens over."
Floris probeerde te herstellen door alternatieve geneeswijzen
Floris van Vugt is YouTuber. Op zijn kanaal plaatst hij video's van de avonturen die hij meemaakt met zijn metaaldetector. Dat ging heel lang ontzettend goed. Floris maakte ruim honderd video's en passeerde de grens van maar liefst 10.000 abonnees. Totdat Floris in 2021 corona kreeg en niet meer verlost raakte van de gevolgen daarvan. Sindsdien probeert hij alles om maar te herstellen van zijn Long Covid-klachten.
Plaatsen van video's op YouTube gaat nauwelijks nog voor Floris. Als hij ermee bezig gaat, houdt hij het na een kwartiertje al niet meer vol. "Dan merk ik dat het niet meer gaat. Dan moet ik luisteren naar m'n lichaam en die geeft aan dat het niet goed is."
Van traditionele dokter naar alternatieve geneeskunde
Toen Floris merkte dat hij na zijn coronabesmetting klachten bleef houden, ging hij vrij snel naar een dokter. Die zei eerst dat hij rust moest nemen en dat deed hij dan ook. "Maar ik heb niet heel veel klachten en dan wordt het bij zo'n huisarts al heel snel als een depressie aangeduid. Mijn huisarts zei toen dat het achter m'n oren zat en dat ik maar antidepressiva moest proberen. Zonder echt te kijken waar ik last van had."
Vervolgens ging Floris zelf op onderzoek uit. "Toen ik in de gaten had dat ze er niets mee konden, ben ik naar de alternatieve geneeswijzen gaan kijken. Op internet heb ik veel research gedaan en gelezen in Facebookgroepen. Dan zie je dat mensen baat hebben bij een bepaalde therapie voor bepaalde klachten. En dan ga je dat toepassen."
Duizenden euro's in rook op
Dat deed Floris, en niet zo'n klein beetje ook. Hij noemt een deel van de behandelingen die hij onderging. "Acapunctuur, zeven sessies. Ozontherapie, drie sessies. Vitamine-infuus, één sessie. Vitamine C-infuus, één sessie. Roodlicht-therapie, vijf sessies. Een consult met bloed laten prikken."
Klap op de vuurpijl was een hyperbare zuurstoftherapie. "Dan ga je in een kamer met 100% zuurstof en krijg je onder een hoge druk van 2.0 bar zuurstof toegediend. Ik heb veertig sessies gedaan, vijf dagen in de week. Nul effect. De arts in kwestie had wel het beste met me voor. Ik mocht gratis tien sessies extra doen. Maar ja, het hielp niet dus dat heb ik niet gedaan."
Inmiddels is Floris gestopt met behandelingen bij alternatieve geneeskundigen. "Hoeveel het mij allemaal gekost heeft? Ongeveer € 5.500. Het resultaat? Niets. Heel triest eigenlijk. Het geld is op, ik ben nog steeds ziek, er is nog geen oplossing en mensen zijn rijk geworden."
"Op internet heb ik veel research gedaan en gelezen in Facebookgroepen. Dan zie je dat mensen baat hebben bij een bepaalde therapie voor bepaalde klachten. En dan ga je dat toepassen."
Een op de drie waardeert alternatieve en reguliere zorg evenveel
DIT(EO) onderzocht samen met DataIM hoe Nederlanders denken over alternatieve geneeswijzen. Uit deze enquête blijkt dat 31% van de ondervraagden vindt dat alternatieve geneesmethoden net zo nuttig zijn als gangbare medische behandelingen, 7% geeft zelfs de voorkeur aan alternatieve zorg. De grootste groep, 44%, heeft het liefst een traditionele medische behandeling.
Uit het onderzoek blijkt ook dat vooral mannen vinden dat alternatieve geneeskunde gezien moet worden als kwakzalverij en dat dit bestreden moet worden. 40% van de mannen reageerde bevestigend op deze stelling, bij de vrouwen is dat slechts 24%.
In een ander onderzoek, uitgevoerd door het CBS, werd gevraagd of Nederlanders vinden dat alternatieve genezers een diploma moeten hebben. Op die vraag zei 41% voorstander te zijn van een artsendiploma voor deze groep en nog eens 43% gaf aan dat er een diploma moet komen voor alternatief genezer. Ongeveer 10% zei een diploma niet belangrijk te vinden.
In dat onderzoek kregen deelnemers ook de vraag voorgelegd of alternatieve geneeskunde moet worden opgenomen in het basispakket van de zorgverzekering. Nu vergoeden verzekeraars alternatieve geneeskunde alleen als daarvoor een aanvullende verzekering is afgesloten. 38% vindt dat één of enkele alternatieve geneeswijzen moeten worden opgenomen in het basispakket. Meestal worden dan de acupuncturist, de chiropractor en de homeopaat genoemd. Ruim 20% vindt dat alle alternatieve geneeswijzen moeten worden opgenomen in de basisverzekering.
Bekijk de uitzending
Benieuwd naar de tv-uitzending over dit onderwerp? Kijk dan hieronder naar Dit is de Kwestie (EO) op NPO 2. En wil je meer afleveringen van Dit is de Kwestie zien? Ga dan naar NPO Start.
- Wat weet jij van kwakzalverij?
Wat weet jij van kwakzalverij?
Alternatieve geneeskunde en kwakzalverij, wat weet jij er eigenlijk van? Test je kennis!
Luister onze podcasts
In de podcastserie 'Long covid en de kwakzalverindustrie' (EO/NPO Radio 1) duik je in de wereld van de alternatieve geneeswijzen. Je ontdekt welke markt er is ontstaan voor Long Covid-patiënten, dat er grote beloftes worden gedaan tegen hoge prijzen, dat patiënten soms wél genezen van alternatieve behandelingen en dat er soms zelfs verboden middelen worden voorgeschreven.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenBeluister hier de overige afleveringen van deze podcastserie.
Dit maakten we ook- Alternatieve zorg: mag iedereen zichzelf zomaar behandelaar noemen?
Alternatieve zorg: mag iedereen zichzelf zomaar behandelaar noemen?
- Long Covid-patiënten zien alternatieve geneeswijzen als laatste redmiddel: reden tot zorg?
Long Covid-patiënten zien alternatieve geneeswijzen als laatste redmiddel: reden tot zorg?
Praat mee
Moet er volgens jou meer toezicht komen op de alternatieve geneeskunde?
