Werk aan de winkel
Laaggeletterd zijn op je werk kan nare gevolgen hebben: 'Je voelt je heel dom'
15 december 2023 · 08:30
Update: 15 december 2023 · 08:33
In gesprek met
Jeen Hofstra
Productiemedewerker
"Je voelt je heel dom. En je denkt dat je de enige bent.”
Heleen Homburg
Adviseur loopbaan en persoonlijke ontwikkeling bij RET
"Het helpt als werkgever dat je het bespreekbaar maakt. Dat moet wel echt door de hele organisatie gebeuren."
In het kort
Wist je dat 1 op de 6 (!) Nederlanders laaggeletterd is? De impact is enorm: omdat ze niet goed kunnen lezen, schrijven en rekenen, wordt het gebruik van een smartphone of computer daardoor ook veel lastiger voor ze. En dat heeft ook invloed op het vinden en behouden van een baan. Wat voor gevolgen heeft dit voor mensen op de werkvloer?
Wat denk jij?
Ken (of ben) je iemand die laaggeletterd is?
Dit is de situatie
Laaggeletterdheid op de werkvloer stijgt in Nederland
Je mail bijwerken, formulieren invullen of een overdracht schrijven: voor de meeste werkenden is het de normaalste zaak van de wereld. Maar niet wanneer je onvoldoende geletterd bent. In Nederland zijn op dit moment 2,5 miljoen mensen (dus 1 op de 6 Nederlanders) laaggeletterd en Stichting lezen en schrijven vreest dat dit aantal de komende jaren stijgt.
Als je moeite hebt met lezen en schrijven, kan dat grote problemen opleveren in je dagelijks leven en op de werkvloer. Met een beroep waarbij je voornamelijk met je handen werkt en niet achter een computer hoeft te zitten, kan het lang goed gaan. Maar toch zijn er ook veel obstakels voor deze mensen waar ze mee worstelen. Denk aan digitale opdrachten bijvoorbeeld, werkbriefjes insturen, vakanties aanvragen. Of uitleg over veiligheid lezen en begrijpen.
Wat is laaggeletterdheid precies en wat zijn de gevolgen?
Is laaggeletterdheid hetzelfde als analfabeet?
Nee, dat is niet hetzelfde. Een laaggeletterde kan wel lezen en schrijven, alleen niet goed genoeg om helemaal mee te doen in de samenleving. Een analfabeet kan niet lezen en schrijven.
De gevolgen
De gevolgen van laaggeletterdheid kunnen heel groot zijn voor de persoon in kwestie. Naast dat het moeilijker kan zijn om een baan te vinden en te behouden, lopen mensen ook vaak hier tegenaan:
- Gezondheidsproblemen
- Communicatieproblemen
- Taalachterstand bij ouders en hun kinderen
Dit is de discussie
Hoe ga je om met laaggeletterdheid op de werkvloer?
Jeen Hofstra is laaggeletterd, maar vindt dat een naar woord. Hij omschrijft het liever als ‘de basisvaardigheden waar nog aan gewerkt moet worden’. De achterstand is op school al begonnen, door zijn dyslexie. Daarna heeft hij het nooit meer kunnen inhalen.
Hofstra werkt al 33 jaar als jaar productiemedewerker en heeft verschillende banen gehad waarbij taalvaardigheid geen rol speelt: was sorteren, kantinewerkzaamheden, schoonmaakwerkzaamheden, achter de machine staan. Hij is er vaak mee weggekomen, maar op den duur ging het toch fout:
"Ik kwam ermee in de problemen toen ik in de kantine digitaal moest bestellen. Ik heb toen wel hulp gevraagd aan collega’s, maar mijn baas heb ik het niet verteld. Ik was bang voor de gevolgen.”
“Er heerst veel taboe en je voelt schaamte. Je voelt je heel dom. En dat je denkt dat je de enige bent.”
Het gevoel van dom zijn komt vaak voor, weet Heleen Homburg. Zij is adviseur loopbaan en persoonlijke ontwikkeling bij het Rotterdamse vervoersbedrijf RET en spreekt regelmatig mensen die moeite met lezen en schrijven hebben.
“Dat kunnen mensen zeker voelen. En het is ook het gevoel dat ze niet mee kunnen komen. Dat heeft vooral te maken met verandering van werk, met digitalisering bijvoorbeeld. Daar lopen mensen binnen onze organisatie ook tegenaan. Als je bijvoorbeeld al 30 jaar een dieselbus onderhoudt, en dat wordt een elektrische bus, dan komt er opeens veel leeswerk bij kijken.”
Wat kan je als werkgever doen om je medewerkers te helpen?
"Het helpt als werkgever dat je het bespreekbaar maakt. Dat moet echt wel door de hele organisatie gebeuren. En dat je ook de tools aanreikt aan de mensen die dat gesprek aan kunnen gaan."
“Mijn wens zou zijn dat werkgevers het belangrijk genoeg vinden om ervoor te zorgen dat er een minimaal niveau taal en digivaardigheden is voor iedereen. En dat het net zo bespreekbaar wordt aan de lunchtafel als andere onderwerpen die ook ooit uit een taboe werden gehaald.”
Wat kun je zelf doen?
Omdat Jeen voor zijn werk als productiemedewerker niet hoefde te lezen en schrijven, verleerde hij het nog meer. Hij hoefde het niet bij te houden. Maar daar heeft hij zelf verandering in gebracht. Hij neemt nu les om zijn taal beter te ontwikkelen. Met groot succes:
“Als je les neemt, gaat je wereld open. Er gebeurt iets heel bijzonders: je zelfvertrouwen neemt toe. Je denkt dan ‘Goh, ik kan toch meer dan dat ik dacht. Ik ben niet dom.’ Ergens met de trein naartoe gaan, was vroeger voor mij een complete uitdaging. Ik ging liever niet. Nu weet ik dat het wel goed komt. En als ik het niet weet, dan vraag ik het wel. De schroom om gewoon te vragen, heb ik niet meer.”
Helaas is Jeen zijn baan, na 23 jaar bij dezelfde werkgever, toch verloren. Hij wil graag weer aan de slag, het liefst met mensen: in de uitvaart, als professioneel mantelzorger of zweminstructeur bijvoorbeeld.
Wat denk jij?
Hoe kunnen we mensen helpen die moeite hebben met lezen en schrijven?
16 december 2023 · 06:19
De ambtelijke taal van formulieren kan per definitie eenvoudiger. Ik ben niet laag geletterd, maar het lukt niet om de belasting aangifte alleen te doen. Ik heb een prima MBO opleiding. Waarom niet eenvoudigere taal? Daarmee voorkom je uitsluiting van groepen mensen. Intelligente mensen begrijpen ook eenvoudige taal, maar andersom niet. Dan is het toch heel eenvoudig om al laag geletterde personen tegemoet te komen? Waarom moeilijk doen als het makkelijker kan?
Meer horen?
Luister naar Geld of je Leven
In Geld of je Leven (EO) gaat presentator Hans van der Steeg in gesprek met Jeen Hofstra, iemand die zelf moeite had met taal op de werkvloer, en Heleen Homburg, adviseur loopbaan en persoonlijke ontwikkeling bij RET.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen
