Terecht dat oud-koloniën museumstukken terugeisen van Nederland? 'Het hek is van de dam'
26 augustus 2024 · 10:56| Leestijd:4 min
Update: 27 augustus 2024 · 10:51
In dit artikel aan het woord
"De oud-koloniën hebben Nederlandse museumstukken nodig om hun eigen verhaal te kunnen vertellen."
"We willen als Nederland heel erg graag de dader zijn en ons schuldig voelen."
In het kort
Een boek van bijna duizend jaar oud in de Leidse universiteitsbibliotheek zorgt voor discussie. India wil het boek namelijk terughebben. Is dat terecht? En wat moet Nederland doen met andere oud-koloniën die aankloppen en museumstukken terugeisen?
Wat denk jij?
Het is logisch dat landen stukken komen opeisen bij Nederlandse musea
India wil zijn 'platen' terug van de Universiteit Leiden
In de Leidse universiteitsbibliotheek liggen boeken uit India van bijna duizend jaar oud. De boeken bestaan uit koperen platen met inscripties. Sinds 1863 zijn ze in het bezit van de bibliotheek, maar nu wil India ze terug.
De boeken, ook wel de 'Leiden Plates' genoemd, vertellen volgens Indiërs een belangrijk verhaal over de Indiase geschiedenis. En daarom is het volgens India beter als ze in een Indiaas museum liggen.
India is niet het enige land waar Nederland mee praat over de teruggave van koloniale objecten. In 2023 beloofde de Nederlandse overheid honderden museumstukken terug te geven aan Sri Lanka en Indonesië. Het ging onder andere om edelstenen, beelden en sierwapens. Het ministerie zei over die koloniale objecten dat ze in of kort na de koloniale tijd onterecht in Nederland zijn beland.
Uitverkoop?
Niet de Nederlandse musea maar de Nederlandse overheid is de eigenaar van de museumstukken. De overheid moet dus beslissen of objecten worden teruggeven. Daarom is de teruggave van koloniale stukken ook in de Tweede Kamer een onderwerp van discussie.
Martin Bosma, nu Kamervoorzitter, zei als Kamerlid voor de PVV dat er sprake was van "uitverkoop." Volgens hem kon iedereen met een "politiek correct klaagverhaal" een kunstvoorwerp komen afhalen, "gratis en voor niets". Een motie om te stoppen met de teruggave van koloniale objecten haalde geen meerderheid in de Kamer.
Wat denk jij?
Wie nam de Indiase boeken mee naar Nederland?
Is het goed om platen terug te geven aan India?
Het is logisch dat India zijn platen terug wil, zegt onderzoeker koloniaal erfgoed Jos van Beurden in Dit is de Dag (EO).
Jos van Beurden
Onderzoeker koloniaal erfgoed"Die platen horen veel meer thuis in India, waar de mensen ze kunnen bestuderen, dan bij ons in Nederland in een depot. In India is natuurlijk veel meer belangstelling voor deze boeken omdat het over hen gaat. De objecten zijn cultureel en historisch van veel groter belang voor het land van herkomst, dan voor ons in Nederland."
Daar is Henri Beunders, hoogleraar ontwikkelingen in de publieke opinie, het niet mee eens. Hij zet vraagtekens bij het culturele belang van de boeken.
Henri Beunders
Hoogleraar ontwikkelingen in de publieke opinie"Ze zeggen: het is cultureel, wetenschappelijk en historisch van belang dat ze teruggeven worden. Maar ik ben bang dat het om een commercieel belang gaat. Ik las in Trouw dat de lokale musea in India meer bezoekers willen."
Beunders is ook bang dat de hindoeïstische overheid in India niet goed om gaat met de platen.
Henri Beunders
Hoogleraar ontwikkelingen in de publieke opinie"India is nu een rechts-nationalistische hindoeïstische staat. Wie zegt dat die goed omgaan met een afbeelding van een hindoekoning die iets geeft aan een boeddhist? In India worden tempels van boeddhisten vernietigd. Waarom zouden ze de platen niet vernietigen?"
Het argument dat oud-koloniën niet goed voor de objecten zouden zorgen, vindt Van Beurden achterhaald.
Jos van Beurden
Onderzoeker koloniaal erfgoed"Heel veel van die voormalige koloniën, zoals Indonesië en Sri Lanka, zijn enorm hard bezig om hun musea, bibliotheken en archieven te versterken en te beveiligen. Dit argument is dus een beetje achterhaald en het klinkt een beetje zuur."
Roofkunst of een gift?
Hoe de platen in Nederland terecht zijn gekomen en of het wel geroofde kunst is, is onduidelijk volgens Beunders.
Henri Beunders
Hoogleraar ontwikkelingen in de publieke opinie"Het is helemaal niet duidelijk hoe ze hier gekomen zijn. Is het een gift? Is het gekocht? Anders is het einde zoek."
Van Beurden kijkt op een heel andere manier naar de vraag of het wel roofkunst is.
Jos van Beurden
Onderzoeker koloniaal erfgoed"Bij de teruggave van koloniale collecties gaat het over de vraag: wat is nou een gift in een situatie van grote ongelijkheid? Het kolonialisme was een supervoorbeeld van ongelijkheid. In het Rijksmuseum staat ook in bijschriften bij objecten: een gift kan ook afgedwongen loyaliteit zijn."
Wat moet Nederland met andere verzoeken van oud-koloniën?
Niet alleen India, maar ook andere landen willen objecten terug die Nederlandse musea al eeuwen in bezit hebben. Dat objecten worden teruggegeven, vindt Beunders overdreven.
Henri Beunders
Hoogleraar ontwikkelingen in de publieke opinie"Indonesië heeft weleens gezegd: wij hoeven al die spullen niet terug, want wij hebben geen behoefte aan al die magazijnen vol schuldbesef in Nederland. Wij willen als Nederland zo graag dader zijn. Het gaat uiteindelijk om internationale betrekkingen. Die wil de Nederlandse overheid niet schaden."
Volgens Van Beurden wordt er door musea in India, Sri Lanka, Indonesië en Afrikaanse landen juist heel hard gewerkt om de collecties te kunnen overnemen. Want ze hebben een duidelijk doel.
Jos van Beurden
Onderzoeker koloniaal erfgoed"Ze willen gewoon hun eigen verhaal kunnen vertellen. En ze kijken wat ze daarvoor nodig hebben aan collecties in Nederland. De landen zelf zijn ook heel erg aan het nadenken: wat hebben we echt nodig en hoe kunnen we daar op een verantwoorde manier mee opgaan? En daarom weigeren ze soms ook objecten. Het idee van: het hek is van de dam, dat slaat helemaal nergens op. De sluizen gaan niet open, dat is echt onzin."
"Sommige landen zijn heel boos en willen spullen terughebben. Andere landen zijn gekwetst en willen erkenning dat het kolonialisme een fout systeem was en willen maar een paar objecten terug. Het belangrijkste is dat we met elkaar in gesprek gaan op een gelijkwaardig niveau."
Praat mee
Moet de Nederlandse overheid meer doen om museumobjecten terug te geven aan oude koloniën?
Luister naar Dit is de Dag
Meer weten over dit onderwerp? Luister naar Dit is de Dag (EO). Dat kan hier of via je favoriete podcast-app.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenDit schreven we eerder
- Moeten standbeelden van koloniale grootheden worden neergehaald?
Moeten standbeelden van koloniale grootheden worden neergehaald?
- Moet de naam ‘Keti Koti’ veranderen, omdat hij niet inclusief is?
Moet de naam ‘Keti Koti’ veranderen, omdat hij niet inclusief is?
