Hugo de Jonge wil de Friese taal beschermen: 'Ik vraag me af of dit zin heeft'
10 april 2024 · 11:30| Leestijd: 5 min
Update: 9 augustus 2024 · 15:50
In dit artikel aan het woord
"Dit onderzoek geeft volgens mij toch wel aan dat er niet zoveel belangstelling is."
"Als een taal weg is, is-ie weg. Dan haal je hem niet meer terug. We moeten de taal in ere houden!"
"Ik denk dat het tij voor een deel nog te keren is."
In het kort
Hugo de Jonge, demissionair minister van Binnenlandse Zaken, gaat 18 miljoen euro uittrekken om de Friese taal in leven te houden. Gaat het lukken om het Fries een nieuwe impuls te geven - en, belangrijker, is het de investering waard?
Wat denk jij?
Praatsto in bytsje Frysk?
Aantal reacties: 0
Hugo de Jonge wil het Fries beschermen
Als je in Midden- of Zuid-Nederland woont, is het misschien niet het eerste onderwerp op jouw politieke verlanglijstje: het behoud van de Friese taal. Toch gaat minister De Jonge de komende vijf jaar 18 miljoen - dus ongeveer 1 euro van jouw belastinggeld - uitgeven om het gebruik van de Friese taal in het onderwijs, de rechtspraak en de openbare ruimte te verbeteren. Hij ondertekende vandaag in Sneek een nieuwe bestuursafspraak Friese taal en cultuur.
Wat staat er precies in die bestuursafspraak?
Er zijn een aantal dingen waarvoor het geld zal worden gebruikt, waaronder:
- Er komt een stimuleringsfonds voor meer leraren Friese taal in het basis-, voortgezet- en vervolgonderwijs;
- Er komt weer een bachelor Fries op de universiteit;
- Er komt geld vrij voor Afûk, een onderzoeksinstituut voor de Friese taal;
- Er worden meertaligheidscoördinatoren aangesteld in Friese gemeenten;
- Er komt een minor Friese journalistiek, zodat journalisten ook in het Fries hun werk kunnen doen;
- Er wordt onderzocht of er Friese verkeersborden in de openbare ruimte kunnen worden geplaatst, om de zichtbaarheid van de taal te vergroten.
Er zijn nog veel meer plannen. De volledige bestuursafspraak lees je hier.
Waarom is dat belangrijk? Het aantal Friese gezinnen dat thuis de memmerstaal (moedertaal) spreekt is tussen 1996 en 2016 al gezakt van 48% naar 32%. Buitenshuis spreekt nog maar 22% van de kinderen Fries. Vooral in de steden zakt de taal steeds meer weg.
Hugo de Jonge vertelt: "Taal is onlosmakelijk verbonden met wie je bent en voor veel Friezen is dat het Fries. Daarom is het belangrijk dat we het gebruik van deze taal beschermen en versterken.”
Taal is natuurlijk een groot goed, maar 18 miljoen is ook een hoop geld. Is het de investering waard om het meer dan duizend jaar oude Frysk van een geruisloze ondergang te redden?
Wanneer is het Fries ontstaan?
De Friese taal is ontstaan in de vroege middeleeuwen, rond het jaar 500 na Christus. Er werd uiteraard Fries gesproken in het gebied dat wij nu Friesland noemen, maar de taal kwam ook voor in gebieden die nu bij Duitsland en Denemarken horen.
Friesland werd ingenomen door hertog Albrecht van Saksen in 1498, en dat had grote gevolgen voor het Fries. Hij besloot dat het Nederlands in Friesland de officiële bestuurstaal zou worden. Fries werd hier en daar nog gesproken als dialect, maar er werd niet meer in de taal geschreven.
In de loop van de negentiende eeuw gingen steeds meer Friezen weer Fries spreken én schrijven. De taal was inmiddels veranderd ten opzichte van dan drie eeuwen daarvoor. We noemen deze hernieuwde versie van de taal daarom 'Nieuwfries'. In 1956 werd het Fries door de Nederlandse overheid erkend als een officiële taal.
Wat denk jij?
Wat vind jij: is het goed dat De Jonge 18 miljoen uittrekt voor de Friese taal?
Aantal reacties: 0
18 miljoen, is dat de investering waard?
Moeten we de Friese taal beschermen? Als het aan taalonderzoeker Geert Driessen ligt, is dat vooral aan de Friezen zelf om te bepalen. Hij deed onderzoek naar de ontwikkeling van het Fries en vertelt daarover in Dit is de Dag (EO):
"Ik vraag me af of het zin heeft. Het moet eigenlijk komen vanuit de Friese bevolking zelf. Ik heb jaren onderzoek gedaan in Friesland, en ouders spreken zelf steeds minder Fries met hun kinderen. Kinderen spreken ook minder Fries buiten het gezin. Dat geeft volgens mij toch wel aan dat er niet zoveel belangstelling is."
Nynke de Jong is journalist en komt uit Friesland. Zij erkent dat het Fries minder populair wordt, maar volgens haar is het juist waardevol dat er nu in de taal wordt geïnvesteerd. Voor de kinderen, én omdat we zo'n historische taal moeten koesteren.
"Ik sprak laatst mijn oude basisschooljuf in Friesland weer. Zij zei ook: 'In jouw tijd, begin jaren 90, spraken de kinderen thuis vooral nog Fries en dan moest ik ze op de basisschool vooral Nederlands bijbrengen. Dat is nu andersom.' (...) En daarom vind ik deze subsidie erg goed. We kunnen hiermee het aanbod in het Fries weer groter maken en het dus ook voor kinderen weer interessanter maken om het Fries te onderhouden of op te pakken."
"Meneer Driessen heeft wetenschappelijk bewijs dat het Fries terugloopt, maar we doen dit niet alleen zodat de Friese kinderen Fries kunnen spreken. Kijk... Als een taal weg is, is-ie weg. Dan haal je hem niet meer terug. We moeten die taal in ere houden, het is onze tweede rijkstaal!"
In Op1 (EO) voegt journalist Anne-Goaitske Breteler toe dat het initiatief ook te maken heeft met toegankelijkheid. Als jij het fijn vindt om Fries als moedertaal te spreken, moet dat in Friesland overal kunnen.
"Je moet kunnen weten dat waar je ook komt in Friesland, het oké is om Fries te spreken. Al bel je GGD om een afspraak te maken, bijvoorbeeld, dan moet dat kunnen."
Habtamu de Hoop, Tweede Kamerlid voor GroenLinks-PvdA uit Friesland, herkent zich bovendien niet in de uitspraak van Driessen. Het Fries is nog altijd belangrijk voor Friezen. Bovendien kan het waardevol zijn voor de taalontwikkeling van kinderen; daar moet je in investeren.
"Ik denk dat die terugloop van het Fries wel meevalt. In veel gezinnen worden kinderen nog gewoon opgevoed in het Fries, dat had ik zelf ook. Maar als je op de basisschool komt, wordt daar bijna alleen maar Nederlands gesproken. Daarom moet er misschien juist meer in het onderwijs gebeuren. Meertaligheid is fijn voor kinderen, omdat zij daardoor beter kunnen leren lezen en schrijven."
Presentatrice Sylvana Ijsselmuiden sluit zich daar in Op1 (EO) bij aan. Zij merkt zelf dat het Fries haar onbewust meer kennis van andere talen heeft gegeven.
"Fries lijkt best een beetje op Duits en Deens en Engels. Het valt mij op dat mijn Duits eigenlijk gewoon beter is dan mijn Engels. De taal heeft veel verwanten, dus het is zeker leerzaam."
Driessen ziet niet helemaal hoe die meertaligheid kan bijdragen aan de leerprestaties van Friese kinderen. Je kunt je afvragen in hoeverre er in deze omstandigheden nog sprake is van 'meertaligheid' bij de kinderen, en meertaligheid kan volgens de taalkundige ook juist negatieve effecten hebben:
"Meertaligheid kan belangrijk zijn, maar die taal moet wel in een voldoende mate op een hoog niveau aangeboden worden. Dat is nu niet optimaal als de kinderen buiten school om nauwelijks Fries spreken. Bovendien kan die meertaligheid voor ‘interferentie’ zorgen. Dat betekent dat het leren van Nederlands ten koste gaat van het Fries, en andersom. Dat heb ik zelf in mijn onderzoek ook gezien: kinderen die veel Fries spraken, hadden minder Nederlandse taalvaardigheid."
Hoe denkt De Hoop daarover? Nou, hij houdt hoop: er is onder de Friezen namelijk nog volop belangstelling om de Friese taal weer meer te gaan spreken.
"Er zijn ook heel veel mensen die het nog wél willen, ik denk dat het tij voor een deel nog te keren is. Ik wil mij er in ieder geval niet bij neerleggen."
Praat mee
Vind jij dat we de Friese taal moeten redden?
Luister onze podcast
Ben je benieuwd naar het hele gesprek in Dit is de Dag (EO)? Luister hieronder naar de podcast:
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenKijk Op1 terug
Kijk jij liever de aflevering van Op1 (EO) terug? De hele uitzending bekijk je via NPO Start of via de video hieronder.
Meer lezen?
- Friesland wil toch geen regenboogbeleid: logisch of triest?
Friesland wil toch geen regenboogbeleid: logisch of triest?
- Hebben we nog genoeg gas als de gaskraan in Groningen straks dichtgaat?
Hebben we nog genoeg gas als de gaskraan in Groningen straks dichtgaat?
- Heeft straattaal een negatieve invloed op de Nederlandse taal?
Heeft straattaal een negatieve invloed op de Nederlandse taal?
