Moet de condoom in het basispakket? 'Het is gek om anticonceptie voor een ander te betalen'
14 februari 2025 · 14:15| Leestijd: 6 min
Update: 14 februari 2025 · 16:19
In dit artikel aan het woord
"Als je soa's wil terugdringen, zijn condooms het enige dat echt helpt."
"Het gaat hier niet om ziek zijn, het gaat hier om seksuele gezondheid. Het is gek om dat voor een ander te betalen."
In het kort
Het aantal ongewenste zwangerschappen en soa's in Nederland neemt toe. En daar moet een eind aan komen, vindt de SP. Volgens de partij moeten condooms, de pil en het spiraaltje in het basispakket van de zorgverzekering, maar de VVD is het hier niet mee eens. Wat is de beste oplossing?
Samenvatting van DIT artikel
Het aantal ongewenste zwangerschappen en soa’s in Nederland neemt toe. De SP wil daarom dat condooms, de pil en het spiraaltje in het basispakket van de zorgverzekering komen, zodat financiële drempels verdwijnen. De VVD is het hier niet mee eens en vindt dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor hun anticonceptie.
De SP wijst erop dat de kosten van soa-behandelingen veel hoger zijn dan die van condooms. Uit onderzoek blijkt dat veel studenten condooms te duur vinden en ze daardoor minder gebruiken. In andere landen blijkt dat gratis anticonceptie leidt tot meer gebruik en minder ongewenste zwangerschappen en soa’s.
De VVD wil liever inzetten op betere voorlichting. Kamerlid Judith Tielen stelt een pil-stop-gesprek voor: als een vrouw stopt met de pil, krijgt ze een uitnodiging van de huisarts om andere opties te bespreken. De SP vindt dit geen echte oplossing en pleit voor bredere investeringen in seksuele voorlichting.
Wat denk jij?
Vind jij dat anticonceptie in het basispakket van de zorgverzekering opgenomen moet worden?
Aantal reacties: 0
Aantal ongewenste zwangerschappen en soa's neemt toe
Het pilgebruik neemt af en het aantal ongewenste zwangerschappen en soa's in Nederland neemt toe. Het aantal zwangerschapsafbrekingen is in Nederland gestegen ten opzichte van 2022, met zo’n 3.700 naar ruim 39.000 abortussen. De meeste zwangerschapsafbrekingen in 2023 waren bij vrouwen tussen de 25 en 34 jaar. In deze leeftijdsgroep was ook de grootste stijging te zien.
Waarom stijgt het aantal abortussen?
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) verzamelt deze cijfers, maar mag hier wettelijk gezien geen verbanden tussen leggen. Dit is zo geregeld om de privacy van vrouwen te beschermen en te voorkomen dat iemand kan achterhalen waar een abortus heeft plaatsgevonden. Daarom kan de IGJ geen uitspraken doen over de oorzaken van de stijging of daling van bepaalde cijfers.
Natuurlijke anticonceptiemethodes
Bekend is dat steeds meer jonge vrouwen gebruikmaken van natuurlijke anticonceptiemethodes. Daarbij wordt gekeken naar vruchtbare dagen en de lichaamstemperatuur. Eén op de zeven vrouwen tussen de 18 en 29 jaar gebruikt een natuurlijke vorm van anticonceptie, blijkt uit cijfers van expertisecentrum Rutgers. In juli 2023 trok het Nederlands Genootschap van Abortusartsen (NGVA) aan de bel, omdat ze een toename zagen van jonge meiden die ondanks het gebruik van een natuurlijke anticonceptiemethode ongewenst zwanger waren. Daarbij baseerden de artsen zich op signalen van verschillende abortusklinieken.
- Zijn hormoonvrije methodes een goed alternatief voor de pil of het spiraaltje? Lees het hier ⬇️
Zijn hormoonvrije methodes een goed alternatief voor de pil of het spiraaltje? Lees het hier ⬇️
Geen pil of spiraal: jonge vrouwen kiezen vaker natuurlijke anticonceptie
Het aantal soa's neemt dus ook toe. Het Rijkstinstituut voor Volksgezondheid en Milieu registreerde al jaren een gestage stijging in meldingen, maar het aantal is de afgelopen twee jaar flink opgelopen. Het aantal gonorroe-diagnoses is in twee jaar tijd maar liefst verdubbeld. Vooral vrouwen zijn de dupe.
En dat het aantal soa's toeneemt, is misschien niet gek als je kijkt naar het onderzoek dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) deed onder meer dan 242.000 15-jarigen in 42 landen. Nederlandse jongeren presteerden daar slechter dan gemiddeld: 57% van de Nederlandse jongens gebruikte een condoom, tegenover 52% van de meisjes.
De WHO vindt dat landen seksuele voorlichting aan jongeren verwaarlozen. En waar wel voorlichting is, ziet de WHO veel onrechtmatige kritiek dat het seksuele handelingen zou aanmoedigen. "In realiteit zorgt voorlichting er juist voor dat jongeren de juiste kennis krijgen om verantwoorde keuzes te maken."
Dit is de discussieMoet de condoom in het basispakket?
Links en rechts zou graag zien dat er wat aan gebeurt, maar wat? De SP komt met een voorstel om condooms, de pil en het spiraaltje in het basispakket van de zorgverzekering op te nemen, de VVD ziet daar niet veel in en kwam deze week met een ander voorstel.
De VVD is het namelijk wel eens dat de 'seksuele gezondheid' onder druk staat, maar:
"Het klinkt natuurlijk hartstikke sympathiek, als iets gratis is, is dat altijd fijn. Maar het betekent dat je betaalt voor de pil en condooms die iemand anders gebruikt, en daarmee de kosten voor iedereen omhoog gooit. Dat vinden wij niet eerlijk. Seksuele gezondheid is belangrijk, en daar kun je zelf verantwoordelijkheid voor nemen."
Maar we betalen toch ook in feite voor iemands nieuwe heup?
"Dat is ook wat de zorgverzekering doet; het delen van de hoge kosten van zorg, omdat je ziek bent. Maar het gaat hier niet om ziek zijn, het gaat hier om seksuele gezondheid, en alle dingen die daarbij komen kijken. Het is gek om dat [condooms, de pil, red.] voor een ander te betalen."
"Ik vind het gek om hier een financiële discussie van te maken. Het gaat er uiteindelijk om dat mensen de anticonceptie gebruiken, en in het geval van soa's gaat het met name om condooms. Uit onderzoeken weten we dat niet alleen financiële prikkels onderdeel uitmaken van de keuze voor een anticonceptiemiddel. Op TikTok en Instagram zie je allerlei nepnieuws over bijvoorbeeld het gebruik van de pil. Volgens mij moeten we ons daar meer op ons richten en zorgen dat mensen een passende keuze maken."
Wat de SP betreft worden alle stappen gezet die nodig zijn om de belemmering van het anticonceptiegebruik tegen te gaan.
In Nederland wordt anticonceptie niet voor iedereen vergoed door de zorgverzekering. Het hangt af van je leeftijd en verzekering.
Tot 18 jaar
Alle anticonceptie, zoals de pil, spiraal of prikpil, wordt volledig vergoed vanuit de basisverzekering. Je hoeft hier niets voor te betalen.
18 tot 21 jaar
Anticonceptie wordt nog steeds vergoed vanuit de basisverzekering, maar valt wel onder het eigen risico. Dit betekent dat je eerst zelf een bedrag moet betalen voordat de verzekering het vergoedt.
Vanaf 21 jaar
Anticonceptie wordt niet meer vergoed vanuit de basisverzekering. Je moet het zelf betalen, tenzij je een aanvullende verzekering hebt die anticonceptie dekt. Je kunt bij je zorgverzekeraar nakijken of dit voor jou geldt.
Bijzondere situaties
Sommige mensen krijgen anticonceptie wél vergoed, bijvoorbeeld als het om medische redenen nodig is. Dit wordt dan door de dokter bepaald. Ook als je een laag inkomen hebt, kun je soms via de gemeente een vergoeding krijgen.
Wil je weten wat voor jou geldt? Kijk dan in je zorgverzekering of vraag het bij je huisarts of apotheek.
Dit kan volgens de partij door het voor iederéén op te nemen in het basispakket, zodat financiële redenen in ieder geval geen reden meer zijn voor mensen om het niet te gebruiken.
"Als je ouder dan 21 bent, moet je het allemaal zelf betalen. Het is niet alsof mensen na 21 jaar geen seks meer hebben en geen soa's kunnen oplopen, of ongewenst zwanger worden. Dus het is heel belangrijk om anticonceptie in het basispakket op te nemen, om dat ook tegen te gaan."
Als het gaat om het niet willen betalen voor de condooms van anderen, zegt Dobbe:
"Het punt is dat we nu voor de behandeling van de soa's van anderen betalen. Dat is veel duurder. Als je bijvoorbeeld kijkt naar gonorroe of chlamydia kost de test alleen al 100 euro. Op het moment dat je het wil behandelen, kost dat je ook meer dan 100 euro. Je bent dan dus honderden euro's kwijt voor de behandeling van één soa, en daar kun je een heleboel condooms van kopen. Om die ziektes te voorkomen is het vele malen goedkoper om te zorgen dat mensen die niet krijgen."
Uit onderzoek blijkt dat 60% van de studenten condooms te duur vinden.
"Dus gebruiken ze ze niet. Als je soa's wil terugdringen, zijn condooms het enige dat echt helpt. Dus dan zul je daar toch echt wel mee aan de slag moeten."
De SP'er verwijst naar buitenlands onderzoek dat wél aantoont dat het wegnemen van de financiële drempel het gebruik van anticonceptie vergroot. Dat is bijvoorbeeld terug te zien in een onderzoek van de Washington University School of Medicine uit 2012.
Een ander plan: het pil-stop-gesprek
Tielen heeft een ander idee: zij pleit voor een pil-stop-gesprek. De VVD'er maakt zich vooral zorgen om vrouwen die beïnvloed worden door healthfluencers.
Wat is een healthfluencer?
Een healthfluencer is iemand die op social media anderen inspireert en adviseert over gezondheid. Dit kan gaan over voeding, beweging, mentale gezondheid en een gezonde leefstijl. Ze delen vaak tips, recepten, trainingsschema's en advies over bijvoorbeeld slaap en stress.
Sommige healthfluencers zijn experts, zoals diëtisten of artsen, maar anderen hebben geen opleiding in gezondheid en baseren hun advies op eigen ervaringen. Daarom is het altijd goed om kritisch te kijken naar de informatie die ze geven.
Hierdoor kunnen vrouwen het idee krijgen dat ze hun anticonceptie op andere, onbetrouwbaardere manieren moeten invullen.
"We horen vaak dat vrouwen afzien van betrouwbare anticonceptie, zoals de pil. Dat is een betrouwbare, bewezen effectieve manier om te voorkomen dat je zwanger wordt. Veel vrouwen stoppen daar na een aantal jaren mee omdat ze het gevoel hebben dat het niet goed voor ze is. Daarin worden ze bevestigd door healthfluencers, die vaak boodschappen geven die niet bewezen effectief zijn."
En daarom zou een pil-stop-gesprek kunnen helpen.
"De anticonceptiepil gebruik je dagelijks, maanden achter elkaar. Je kunt als zorgvelener dus best goed zien als vrouwen daarmee ophouden. (...) Als zorgverlener kun je een gesprek aanbieden als je ziet dat iemand stopt met de pil. Je krijgt dan een berichtje van je huisarts, met: 'Goh, ik nodig je graag uit voor een gesprek over anticonceptie'. Als je zwanger wil worden om te kijken hoe je dat gezond kan proberen is zo'n gesprek goed, maar ook als je wil kijken naar andere mogelijkheden voor anticonceptie."
De SP heeft ingestemd met de motie, maar is slechts matig enthousiast, zegt Dobbe:
"Ik denk dat het de problemen niet oplost. Het is eigenlijk een pleister dat op een veel groter probleem wordt geplakt. Als je nepnieuws wil bestrijden moet je daar ook in investeren. Dit voorstel zit helemaal op het slot van een proces wat vrouwen doorlopen hebben. Je kunt bijvoorbeeld beter de voorlichting die er nu is niet wegbezuinigen. Er worden nu grote deuken geslagen in preventie én seksuele voorlichting."
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
Luister Dit is de Dag terug als podcast
In Dit is de Dag (EO) gaat Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Dit maakten we ook- Geen pil of spiraal: jonge vrouwen kiezen vaker natuurlijke anticonceptie
Geen pil of spiraal: jonge vrouwen kiezen vaker natuurlijke anticonceptie
