Kunnen psychische problemen ook thuis worden opgelost? ‘Mensen hoeven niet direct naar de ggz’

Psychische zorg in Nederland loopt vast

Een kwart van de Nederlanders heeft jaarlijks te maken met psychische problemen, maar de geestelijke gezondheidszorg (ggz) heeft niet genoeg capaciteit om al deze mensen te behandelen. Dat leidt tot lange wachtlijsten met ernstige gevolgen, zoals crisissituaties en suïcidepogingen.

Bijna 100.000 mensen staan op de wachtlijst, meldt de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Meer dan twee derde wacht al langer dan de geldende norm van vier weken. Ongeveer een derde wacht zelfs langer dan tien weken. De grootste hulpvragen zijn voor depressie, trauma en stress.

Dat komt vooral doordat steeds meer mensen hulp nodig hebben, maar de ggz juist handen tekort komt. Op elke duizend banen in de ggz staan 74 vacatures open, meldt het CBS. Dat zijn er twee keer zo veel als in 2018.

Hulp buiten de ggz wordt populairder

Psychiaters, psychologen en de Nederlandse ggz zijn verontrust, schrijven ze in een gezamenlijke reactie op de lange wachtlijsten. Ze vinden dat er dringende actie nodig is, zoals meer ggz-professionals en laagdrempelige intakegesprekken. Ze pleiten ook voor doorverwijzing naar hulp buiten de ggz, als daar de oplossing van het probleem ligt.

Vanwege de lange wachtlijsten neemt de populariteit van hulp buiten de ggz al langer toe. Zelfregiecentra bieden mensen een plek voor contact met lotgenoten, zodat ze kunnen herstellen zonder psychische behandeling. Zulke centra bereiken ondertussen zo'n 30.000 mensen per jaar.

Bovendien hebben zelfregiecentra meerwaarde, blijkt uit onderzoek. Deelnemers maken minder gebruik van reguliere ggz én deelname draagt bij aan mentaal welzijn. Gemeenschapszin is van vitaal belang voor de mentale gezondheid, zegt het Trimbos-instituut. Een gebrek hieraan is zelfs een risicofactor voor psychische klachten. Moeten we niet vaker elkáár helpen?

Kunnen we psychische problemen 'aan de keukentafel' oplossen?

De psychische hulp in Nederland heeft geen capaciteit om een kwart van de Nederlanders elk jaar persoonlijk te behandelen. Moeten we terug naar de spreekwoordelijke 'keukentafel'?

Hoogleraar psychiatrie Jim van Os vindt dat psychische hulp niet altijd van een psycholoog hoeft te komen. We kunnen elkaar meer helpen dan we denken, zegt Van Os bij Dit is de Kwestie (EO).

000

scherm sluiten

000

Jim van Os

Hoogleraar psychiatrie

"Er zijn meerdere manieren om te werken aan psychische problemen. Dat kan met specialisten, maar ook bijvoorbeeld bij een groepsprogramma met een ervaringsdeskundige. (...) "We hebben het allemaal in onze aard om de ander te helpen. Het enige wat je hoeft te doen is beseffen dat je kundig bent in mens-zijn. Dus stel die vragen over angst, uitzichtloosheid en verslaving. Dat kan en mag allemaal. En daar ben je heel kundig in, want het zijn menselijke dingen. Het enige wat je hoeft te doen is te vragen en echt betrokken te luisteren."

000

Psychiater Marc Schoffelen brengt in Amsterdam de zorg letterlijk dichter bij de mensen: aan de keukentafel. Hij ziet grote voordelen in deze persoonlijke aanpak, vooral voor lichtere problemen.

000

scherm sluiten

000

Marc Schoffelen

Psychiater bij BuurtzorgT

"Ik vind het heel belangrijk om de omgeving erbij te betrekken. Veel lichtere problemen kunnen aan de keukentafel worden besproken. Maar psychologen en poli's hebben ook en enorme functie. (...) De gemeenschapszin is een belangrijke factor in de geestelijke gezondheid."

000

Vicky, die zelf herstelde van psychische problemen, ziet de kracht van contact met lotgenoten. Het helpt als mensen zich weer zélf verantwoordelijk voelen, vindt ze.

000

scherm sluiten

000

Vicky

Ervaringsdeskundige bij het Zelfregiecentrum

"We zijn in de zorg gewend geraakt om dingen van mensen over te nemen. Hier maken we mensen weer verantwoordelijk voor hun eigen proces. Iedereen die hier binnenkomt heeft iets te halen, maar ook wat te brengen. Het is een soort familie."

000

Kan een vriend bij jou terecht met psychische problemen?

'Het heeft mijn leven veranderd'

Karin had een ernstige depressie en werd niet echt beter van bezoekjes aan de psychiater. Zij vond een alternatief in een zelfregiecentrum, waar lotgenoten elkaar helpen. Ook Linda en Frieda vonden steun en vriendschap in het Zelfregiecentrum. Beiden zaten met psychische problemen ziek thuis en durfden amper nog de straat op. Via het lotgenotencontact leerden ze om er weer op uit te gaan.

• Weer goed in je vel zonder hulp van een psychiater: 'Voor mij was dit de gouden stap'

  Weer goed in je vel zonder hulp van een psychiater: 'Voor mij was dit de gouden stap'

'Het gaat om gezien en gehoord worden'

Mathieu heeft regelmatig last van angststoornissen. Dan wordt zijn mooie bovenwoning een kooi waar hij niet meer uitkomt. Gelukkig komt psychiater Marc Schoffelen van BuurtzorgT om de hoek kijken. 'Gewoon' aan de keukentafel. Ook Claartje is client bij BuurtzorgT. Voor haar hielp het dat ze eindelijk als mens werd gezien.

• Psychiater aan huis helpt Claartje: 'Ik word als mens gezien en niet als loser'

  Psychiater aan huis helpt Claartje: 'Ik word als mens gezien en niet als loser'

Denk je aan zelfdoding en weet je niet met wie je er in je directe omgeving over kan praten? Bel dan naar 0800 0113 of ga naar www.113.nl. Stichting Zelfmoordpreventie is 24 uur per dag en zeven dagen per week bereikbaar.

Kijk Dit is de Kwestie terug

In Dit is de Kwestie (EO) gaat Margje Fikse verder over dit onderwerp in gesprek met experts en ervaringsdeskundigen. Bekijk de volledige uitzending hieronder:

Wil jij de aflevering liever streamen? Klik hier om de aflevering te bekijken via NPO Start.

• Hoe is het om op te groeien bij ouders met psychische problemen?

  Hoe is het om op te groeien bij ouders met psychische problemen?

• Een ex-tbs'er als buurman: heb jij recht om dat te weten?

  Een ex-tbs'er als buurman: heb jij recht om dat te weten?

• Een pedofiel als buurman? 7 op de 10 Nederlanders moet er niet aan denken

  Een pedofiel als buurman? 7 op de 10 Nederlanders moet er niet aan denken