Moeten we terug naar de cultuur van ach­ter­ka­mer­tjes? 'Had ook waardevolle elementen'

Maandag werden premier Schoof, de beide Kamervoorzitters en de vice-voorzitter van de Raad van State uitgenodigd door de Koning. "Het is echt wel bijzonder dat de Koning in de huidige omstandigheden wordt ingeschakeld", zegt staatsrechtgeleerde Hans Engels. Die staat namelijk op afstand bij dit soort zaken.

De Kamer zou dit namelijk moeten oppakken, maar die debatteert pas woensdag over de ontstane situatie. "Ik kan me lastig voorstellen wat daar uitkomt, gezien het huidige politieke klimaat. Waarschijnlijk wordt het weer straatvechten en elkaar de schuld geven in plaats van een oplossing zoeken", zegt Engels.

'Achterkamertje had ook waardevolle elementen'

De huidige situatie verdient geen schoonheidsprijs, zegt politicoloog Simon Otjes. "Jarenlang klaagden we over de politieke cultuur in het verleden. Eén van samenwerken, elkaar ruimte bieden, kijken wat een ander nodig heeft, maar ook achter gesloten deuren onderhandelen: ik denk dat daar misschien ook wel waardevolle elementen in zitten.”

Want door die achterkamertjes werd ook duidelijker wat de grenzen van andere politici zijn, legt hij uit. "Dan weet je wat die grenzen zijn en probeer je daar rekening mee te houden. Er is nu een minister opgestapt die zegt dat hij voor zijn gevoel niet de ruimte kreeg om te doen wat hij wil. Als andere partijen veel beter op de hoogte waren geweest van de rode lijnen van de andere partijen, was zo’n val natuurlijk te voorkomen geweest."

'Alles is politiek geworden'

Staatsrechtdeskundige Engels vindt het grootste probleem dat het landsbestuur helemaal gepolitiseerd is. Het traditionele 'polderen' is weg: "Er zijn alleen maar partijpolitieke gevechten. Sinds het kabinet is aangetreden lijkt het land te worden bestuurd door de fractievoorzitters van de coalitiepartijen."

Simon Otjes

Politicoloog

Jarenlang klaagden we over de cultuur van achterkamertjes, maar die had ook waardevolle elementen."

Wat dat betreft was het geen extraparlementair maar een ultra-parlementair kabinet, zegt politicoloog Otjes. "Het idee was om de regering op meer afstand te zetten van de dagelijkse politiek met een onafhankelijke premier en meer onafhankelijke bestuurders. Nu werd alles gewoon in principe besloten door de vier fractievoorzitters."

Wat nu?

Volgens staatsrechtdeskundige Engels zijn er nu twee scenario’s mogelijk. De eerste optie is om de huidige situatie voort te laten duren, waarbij de kiezer straks mogelijk besluit dat het toch een andere kant op moet met het landsbestuur. Of: een poging om intussen tot een nieuw volwaardig kabinet te vormen. "Zodat we de periode tot we een nieuw kabinet hebben kunnen overbruggen en we weer een stabiel landsbestuur hebben. Dat zou heel drastisch en uniek zijn."

Zo’n tussenformatie, daar ziet politicoloog Otjes weinig heil in. "De verkiezingen zijn al vrij snel en formaties kunnen kort of lang duren. Mijn verwachting is dat het huidige kabinet in de tussentijd aanblijft en dat ze voortdurend op zoek moeten naar andere partijen voor meerderheden in de Tweede en Eerste Kamer."

Klassieke politieke partijen

Voor de toekomst zou het schelen als met name de klassieke politieke partijen weer een stevige rol spelen in het landsbestuur, denkt Engels - en dus niet partijen als de PVV of FvD. "Het zou goed zijn als ze ook kiezers kunnen overtuigen van het belang van een verstandig en goed landsbestuur."

Waar Engels zich wat meer uitspreekt, blijft het volgens politicoloog Otjes aan de kiezer zelf. "Wel hebben we altijd een politieke cultuur gehad waarin samenwerking vooropstaat en partijen in staat waren om elkaar dingen te gunnen en ruimte te geven. Aan die politieke cultuur heeft het ontbroken. Het zou mooi zijn als we die traditie verder voort kunnen zetten."

Luister Dit is de Dag (EO) terug als podcast

In Dit is de Dag (EO) gaat presentator Margje Fikse verder over dit onderwerp in gesprek met staatsrechtdeskundige Hans Engels en politicoloog Simon Otjes. Beluister de uitzending hieronder als podcast. 

Luister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.

• 'Den Haag bakt er niets van', vindt deze hoogleraar

  'Den Haag bakt er niets van', vindt deze hoogleraar

• Jullie favoriete partijen, politici en tips voor Den Haag: 'Wees eerlijk en doe wat je belooft'

  Jullie favoriete partijen, politici en tips voor Den Haag: 'Wees eerlijk en doe wat je belooft'