Nek-aan-nek-race: wat als D66 en de PVV evenveel zetels krijgen?

De Tweede Kamerverkiezingen van 2025 zijn spannender dan ooit. Volgens de laatste voorlopige tellingen hebben D66 en de PVV allebei 26 zetels. Het verschil in stemmen is zo klein dat nog niet duidelijk is wie de grootste partij van Nederland wordt.

Wat gebeurt er bij een gelijke uitslag?

Toch is dat verschil belangrijk, want in Nederland geldt: de partij met de meeste stemmen wordt vaak gezien als de "winnaar" van de verkiezingen. Die partij krijgt meestal ook als eerste de kans om te beginnen met de formatie, het proces waarin partijen proberen samen een regering te vormen. Nu er twee partijen met evenveel zetels zijn, telt het aantal stemmen. Het kan dus nog wel even duren voordat we het precies weten.

De voorzitter van de Kamer praat met alle partijleiders en probeert te peilen wie de meeste steun heeft. Ook wordt er een 'verkenner' aangesteld die verder praat. Daarna wordt een informateur aangewezen, die op basis van het werk van de verkenner met een paar partijen praat. Die informateur onderzoekt welke partijen samen kunnen werken en genoeg zetels kunnen halen om een meerderheid te vormen: minstens 76 van de 150.

Wie mag de formatie starten?

In dit geval is dat niet zo moeilijk: veel partijen hebben eerder aangegeven niet met de PVV te willen samenwerken. Een coalitie met de PVV erin zal dus onwaarschijnlijk zijn. Er zijn meer partijen die met D66 willen samenwerken dan met de PVV. De kans is aannemelijk dat D66 dan ook in de coalitie terecht zal komen. Toch maakt het volgens Rob Jetten uit wie er de grootste wordt: "Of D66 of PVV de grootste partij wordt, maakt zeker uit", zegt hij. Wat hem betreft ligt het initiatief voor de formatie bij de grootste partij.

Hoe vaak gebeurt zo’n gelijke uitslag?

Een gelijke uitslag zoals deze is erg zeldzaam in Nederland - het kwam eerder voor in 1952. Daarnaast is het óók zeldzaam dat de grootste partij maar 26 zetels heeft. Als de grootste partij slechts 26 zetels haalt, betekent dat dat ze maar ongeveer 17% van de stemmen hebben gekregen. Dat is uitzonderlijk laag voor Nederlandse begrippen. Sinds de Tweede Wereldoorlog is het bijna nooit voorgekomen dat de grootste partij zó klein was.

Dat maakt het vormen van een nieuw kabinet extra moeilijk, want veel andere partijen zullen moeten kiezen met wie ze willen samenwerken. De komende dagen worden dus spannend: eerst moeten alle stemmen, ook die uit het buitenland, worden geteld. Dit zijn er vermoedelijk rond de 90.000. Pas daarna weten we wie officieel de grootste partij is.

Dit maakten we ook

• Wat is nou linkse, rechtse, progressieve en conservatieve politiek?

  Wat is nou linkse, rechtse, progressieve en conservatieve politiek?

• 'Peilingen zijn als crack': Moeten we ermee stoppen, zo vlak voor de verkiezingen?

  'Peilingen zijn als crack': Moeten we ermee stoppen, zo vlak voor de verkiezingen?