Steeds meer mensen in de wettelijke schuld­sa­ne­ring: 'De stap naar hulp is te groot'

Voor het eerst in jaren is het aantal mensen dat wordt toegelaten tot de wettelijke schuldsanering gestegen: van 1900 naar 2400 in een jaar tijd. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Nadja Jungmann is bijzonder hoogleraar en lector schuldenproblematiek en in het radioprogramma Geld of je leven (EO) legt ze uit wat deze cijfers betekenen.

Jungmann zet de cijfers van het onderzoek in perspectief. "Een stijging naar 2400 zaken klinkt veel, maar tegelijkertijd zaten er tien jaar geleden nog 13.000 mensen per jaar in de schuldsanering. Een trendbreuk is wat mij betreft een te groot woord, maar ik denk dat we blij moeten zijn met ieder huishouden dat uit de schulden komt." Lang niet iedereen weet de juiste weg uit de schulden te vinden.

Slechts 1 op de 10 zoekt hulp

In Nederland hebben zo’n 750.000 huishoudens problematische schulden. Toch zoekt slechts een fractie daarvan hulp: ongeveer 80.000 per jaar. Dat is iets meer dan 10 procent. “Voor de meeste mensen is de stap naar hulp heel groot”, zegt Jungmann. “Mensen schamen zich voor schuldenproblematiek en hebben soms slechte ervaringen met de overheid.”

De afgelopen jaren waarschuwden verschillende instanties, zoals de Nationale Ombudsman, dat steeds minder mensen met schulden in aanmerking kwamen voor hulp. Om die drempel te verlagen, heeft de overheid halverwege 2023 de regels versoepeld. Zo is het aflossingstraject verkort van drie naar anderhalf jaar en kunnen mensen die eerder al een traject doorliepen, bij een terugval sneller opnieuw geholpen worden.

En toch blijft het wantrouwen hardnekkig. Zelfs nu sommige mensen met een minimuminkomen hun schulden volledig kwijtgescholden kunnen krijgen zonder iets af te lossen. "Ergens zou je denken: mensen staan drie rijen dik in de rij voor schuldhulpverlening. Maar dat laat zien hoe taai deze problematiek is", licht Jungmann toe. "Chronische geldstress maakt mensen mentaal overbelast. Mensen hebben ook niet altijd meer de veerkracht om hun situatie aan te pakken."

Nadja Jungmann

Bijzonder hoogleraar en lector schuldenproblematiek

"Uit de schulden komen betekent een groot aantal offers brengen."

Strenge voorwaarden

Wie zich wél meldt bij de gemeente, krijgt te maken met strenge voorwaarden om in aanmerking te komen voor schuldsanering. Zo moet je bijvoorbeeld kostgeld vragen aan meerderjarige kinderen die nog thuis wonen. En wie een auto heeft die niet strikt noodzakelijk is voor werk, moet die soms verkopen.“De gedachte is dat je je maximaal inspant om je schuldeisers zo veel mogelijk te geven. Dat vind ik terecht. Uit de schulden komen betekent een groot aantal offers brengen”, zegt Jungmann. “Lang niet iedereen is bereid om die offers te brengen. Het is een optelsom, schaamte en wantrouwen spelen ook een grote rol."

Sociaal minimum

Een ander probleem waardoor mensen volgens Jungmann in de schulden terecht komen is het sociaal minimum. Dat is het bedrag waarvan mensen geacht worden rond te komen en dat volgens haar simpelweg te laag is. “Dat laagste inkomen, daarvan laten onderzoeken van het CBS en het Nibud zien: mensen kunnen daar gewoon niet van rondkomen. De vraag is: hoe ver kan je iemand terugduwen?"

Oplossingen

Wat moet er gebeuren om problematische schulden aan te pakken? Volgens Jungmann ligt de oplossing deels bij de politiek, maar ook bij onszelf. “Als je dit leest en je hebt problematische schulden: zet een stap naar hulp. Het maakt niet uit hoe hoog je schulden zijn.” Tegelijkertijd moet de overheid volgens haar het sociaal minimum verhogen. Niet te ruim, maar wel “sober toereikend”. En: “Pak voorzieningen zoals Buy Now Pay Later aan. Want dat is een verdienmodel dat mensen in de schulden helpt.”

Dit maakten we ook

• Wat als de gemeente al je schulden kwijtscheldt? 'Het is eigenlijk onvoorstelbaar'

  Wat als de gemeente al je schulden kwijtscheldt? 'Het is eigenlijk onvoorstelbaar'