Voor kinderen van de toeslagenaffaire gaat leed door: 'Hoop dat overheid ziet hoeveel levens zijn verpest'
5 maart 2024 · 17:21| Leestijd:12 min
Update: 9 januari 2025 · 10:37
In dit artikel aan het woord
"Het stopt niet bij de ouders, het gaat bij ons gewoon verder."
"Ik dacht dat we even gingen logeren, en dat het niet voor 3 jaar was."
"Ik was veertien en ging al werken, zodat ik geld kon verdienen voor mijn moeder en mijn broertje."
"Ik hoop dat de overheid in kan zien hoeveel levens ze hebben verpest."
"Ik ben nog steeds bang dat er plots weer iemand voor de deur staat die onze spullen komt afpakken."
"Toen op den duur de deurwaarders aan de deur stonden, werd de schaamte me teveel."
In het kort
De toeslagenaffaire heeft meer slachtoffers gemaakt dan we vaak beseffen: tienduizenden gezinnen kregen te maken met grote (financiële) problemen. Niet alleen ouders, maar ook hun kinderen zijn de dupe. Zij lijden nog steeds onder de gevolgen van de toeslagenaffaire. Hoe gaat het nu met hen?
Wat denk jij?
Weet jij wat er precies is gebeurd tijdens de toeslagenaffaire?
Hoe gaat het met de kinderen van de toeslagenaffaire?
Het is nu vijftien jaar geleden dat de toeslagenaffaire geleidelijk aan het licht komt. Duizenden ouders die hun kinderen zelfstandig op de kinderopvang hebben geplaatst of een gastouderbureau hebben ingeschakeld, worden overspoeld door rekeningen van de Belastingdienst. De ouders worden beschuldigd van fraude. In werkelijkheid hebben ze slechts kleine foutjes gemaakt in de aanvraag van de kinderopvangtoeslag of hebben ze te maken met malafide gastouderbureaus. De fiscus is genadeloos. De ouders moeten voor hun foutjes het complete bedrag voor de kinderopvang terugbetalen, ook als de schuld helemaal niet bij de ouders ligt maar bij de gastouderbureaus. Voor velen zijn dat tienduizenden euro’s. Geld dat ze eenvoudig niet hebben. Heel veel gezinnen komen daardoor in een enorm financieel moeras terecht.
Wat is de toeslagenaffaire precies?
Wie kinderen heeft, kan van de Belastingdienst geld krijgen om de kinderopvang te betalen: kinderopvangtoeslag. Tussen 2005 en 2019 heeft de Belastingdienst daarmee fouten gemaakt. De fraudeaanpak van het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) was veel te rigoureus. Ouders kregen te horen dat ze geld moesten terugbetalen, terwijl ze eigenlijk wél recht hadden op dat geld. In sommige gevallen ging het om bedragen van tienduizenden euro's, geld dat de gezinnen al lang niet meer hadden.
Volgens onderzoeken was er in sommige gevallen sprake van institutioneel racisme, institutionele vooringenomenheid en schending van de grondbeginselen van de rechtsstaat. Uit onderzoek door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bleek dat bij 71% van de 10.270 onderzochte gedupeerde huishoudens de toeslagaanvrager een migratieachtergrond had.
Onrechtstatelijke methode
Om fraude op te sporen selecteerde het CAF groepen, en gingen ze ui van de '80/20 benadering' (80% fraudeert, 20% is onschuldig). Daarvoor had het CAF verder geen kwantitatieve onderbouwing.
Vanaf 2020 is de overheid bezig om alle getroffen gezinnen terug te betalen, maar nog lang niet alle gezinnen zijn daadwerkelijk geholpen.
Grote financiële problemen, echtscheidingen, je huis moeten verkopen, geen warm water of elektriciteit en uithuisplaatsingen - kinderen die voor maanden, soms zelfs jaren bij hun ouders weggehaald werden en van pleeggezin naar pleeggezin zwierven. En dan hebben we het niet eens over de mentale impact en het trauma wat erbij komt kijken. De gevolgen van de toeslagenaffaire zijn voor veel gezinnen enorm - nog steeds. En niet alleen voor ouders: ongeveer 90.000 kinderen worden door de gevolgen van de toeslagenaffaire getroffen, zo blijkt uit cijfers die te vinden zijn op een site over de kindregeling van de overheid. Hoe gaat het nu met hen?
Dit is het gesprekWelke gevolgen heeft de toeslagenaffaire voor kinderen?
Hoe gaat het nu met die tweede generatie: de kinderen van de toeslagenaffaire? Dit is de Kwestie (EO) gaat in gesprek met verschillende mensen die als kind hebben geleden onder de toeslagenaffaire.
Loïs Houwen
Loïs Houwen is nu 25 jaar en belandde op 12-jarige leeftijd in de toeslagenaffaire. Vanaf dat moment is ze meer bezig met het zorgen voor haar broertje en het ontlasten van haar moeder, dan met kind zijn. Zij volgt een lerarenopleiding in Leeuwarden tot docent maatschappijleer, onder meer om in de toekomst les te geven over misstappen van de overheid. zoals de toeslagenaffaire. Ze heeft haar jeugd die periode opzij gezet om te zorgen dat haar broertje en zusje het beter hadden, zo vertelt ze in Dit is de Kwestie (EO).
Loïs Houwen
Belandde als kind in de toeslagenaffaire"We dachten eerst dat de schuld bij onze moeder lag. De Belastingdienst zegt dat het fout is, dus dan heb je misschien ook wel wat fout gedaan. Mijn moeder heeft die last enorm lang met zich meegedragen, tot op het punt dat het echt niet meer goed ging. Ik weet nog dat ik aan het eten was met een vriendinnetje, en dat mijn moeder me belde en aangaf dat ze het leven eigenlijk niet meer zag zitten. En dat neem ik de overheid kwalijk: dat ze mijn moeder zover hebben gedreven dat ze dacht dat het beter was als ze er niet meer was. Als ze mij niet had gebeld, had ik haar misschien niet meer gehad."
Voor Loïs zijn de effecten van de toeslagenaffaire nog dagelijks te merken. Om haar moeder financieel te verlichten, is Loïs op zichzelf gaan wonen. Dan hoefde haar moeder voor een kind minder te zorgen en hadden haar broertje en zusje wat meer ruimte thuis en eindelijk een eigen slaapkamer. Om dat te bekostigen, moest ze bijlenen bij DUO. Ondertussen is die studieschuld opgelopen tot € 90.000.
Momenteel is Loïs bezig met het regelen dat haar enorme studieschuld wordt verlaagd, maar dat gaat niet van harte. Gemiddeld staat ze een uur in de wacht voordat ze iemand te pakken krijgt, om vervolgens te horen te krijgen van DUO dat zij geen speciale regeling hebben voor kinderen van gedupeerden van de toeslagenaffaire. Zij adviseren haar nog meer bij te lenen, maar dat is juist wat ze niet wil.
Loïs Houwen
"Het voelt voor mij niet alsof het klaar is. Sterker nog: ik sta er nog midden in. Dus klaar is het absoluut niet. Het is ook niet opeens opgelost met een geldbedrag. Het gaat gewoon een generatie verder. Het stopt niet bij de ouders."
Milton en Clyfton Moreira Moreno
De broers Milton en Clyfton Moreira Moreno hadden een heerlijke jeugd in Rotterdam. Tot de toeslagenaffaire hun hele leven overhoop gooide. Hun moeder besloot uit schaamte en angst voor deurwaarders te verhuizen. En dat was verschrikkelijk voor de jongens:
Milton Moreira Moreno
"Toen we noodgedwongen moesten verhuizen drong het pas echt tot me door hoe groot de ellende was. Daardoor ging ik ook andere keuzes maken die je eigenlijk niet zou hoeven maken op die leeftijd: ik was veertien en ging al werken, zodat ik geld kon verdienen voor mijn moeder en mijn broertje."
De grote financiële problemen heeft ook heel veel effect gehad op zijn jeugd en de rest van zijn leven.
“Na het afronden van mijn vmbo wilde ik graag kapitein worden, dus ik had me ingeschreven voor de opleiding. Maar zo’n opleiding kost ook geld en we konden het geld beter voor iets anders gebruiken, dus die droom heb ik laten schieten.”
Clyfton, de jongere broer van Milton, gaf zichzelf de opdracht om ‘voor het gezin’ naar school te gaan en zijn diploma te halen. En die mentaliteit heeft hij nu nog steeds: alles wat hij doet, doet hij voor het gezin. Zijn persoonlijke ambitie zet hij opzij, hij focust zich op zijn carrière om te zorgen voor het gezin:
Clyfton Moreira Moreno
Belandde als kind in de toeslagenaffaire"Milton ging voor ons werken, dus ik ging voor ons naar school. Die opdracht gaf ik mezelf. Ik heb voor ons een diploma gehaald, ik heb voor ons goede cijfers gehaald. Ik ben voor ons op tijd gekomen. En zo is mijn mentaliteit nog steeds: het is wij drie tegen de rest."
Maria, de moeder van Clyfton en Milton, was doodsbang om haar kinderen te verliezen door de toeslagenaffaire. Ze besluit om te vluchten uit Rotterdam en gaat met haar zoons in Barendrecht wonen:
Maria dos Anjos Sanchez
Slachtoffer van toeslagenaffaire"Ik noem dit ons vluchthuis. In onze buurt in Rotterdam hielp ik altijd mensen in de buurt, waardoor ik een bekend gezicht was. Toen op den duur de deurwaarders aan de deur stonden, werd de schaamte me teveel en wilde ik daar weg. Het doel was eigenlijk om naar Luxemburg te gaan, maar dat wilden mijn kinderen niet, omdat de rest van de familie in Rotterdam woont."
De schulden zijn allemaal afbetaald, maar voor Maria en haar zoons Milton en Clyfton is het leven nooit meer hetzelfde geworden. Ze voelen zich niet meer zo vrij als voor alle ellende en zijn nog steeds bang dat ze in de gaten gehouden worden of dat er elk moment een deurwaarde aan de deur kan staan:
Clyfton Moreira Moreno
"Als er nu aangebeld wordt, gluur ik eerst stiekem door het raam om te kijken wie er aan de deur staat. Als ik diegene niet ken, doe ik niet open. Ik ben nog steeds bang dat er plots weer iemand voor de deur staat die onze spullen komt afpakken of dat ze een moeilijk gesprek met mijn moeder willen voeren."
Ellen en Lilly
Chantal* heeft twee dochters, Ellen* en Lilly.* Ook zij werden keihard getroffen door de toeslagenaffaire. Omdat ze haar rekeningen niet meer kon betalen, was er ook regelmatig te weinig eten thuis, wat op school niet onopgemerkt bleef. Jeugdzorg werd ingeschakeld en Chantal was heel bang dat haar kinderen van haar afgepakt zouden worden. Met een goede vriendin sprak ze af dat zij voorlopig de voogdij kreeg, zodat de meisjes niet in de jeugdzorg terecht kwamen en dat ze bij elkaar konden blijven.
Lilly*
"Ik dacht gewoon dat we even gingen logeren. Niet dat het voor 3 jaar lang was."
Het hele verhaal van Lilly, Ellen en Chantal kun je hieronder lezen en zien.
Hoe zit het met de hersteloperatie van de toeslagenaffaire?
Gezinnen die zoals het gezin van Chantal onterecht in grote problemen zijn gebracht door de affaire met kinderopvangtoeslag, krijgen hulp. Naast geld biedt de overheid hulp om schulden op te lossen, en bijvoorbeeld hulp voor de mensen die hun baan of huis verloren.
Ouders kunnen via hun gemeente hulp krijgen om schulden af te lossen of een woning of baan te vinden. Ook kunnen ze medische hulp krijgen, of hulp van een psycholoog vinden. Dat ging niet van de een op andere dag: gedupeerde ouders moeten 1 tot 3 jaar wachten op duidelijkheid over eventuele extra compensaties.
Ook kinderen kunnen hulp krijgen, door middel van de Kindregeling. Kinderen hebben recht op een geldbedrag (wat voor bedrag verschilt per leeftijdscategorie) en krijgen hulp bij ondersteuning. Daarvoor kunnen kinderen terecht bij hun gemeente. Je kunt hier meer lezen over de Kindregeling.
Lilly* en Ellen* werden uit huis geplaatst: ‘Terwijl ik ze die veilige haven kan bieden’
Het is 2009: Chantal*, haar twee dochters Lilly* en Ellen* haar (inmiddels) ex wonen in een vrijstaand huis in 't Gooi, met drie slaapkamers en een mooie tuin. Chantal heeft een goede baan, en alles loopt op rolletjes. Tot er brieven van de fiscus op de deurmat vallen. De boodschap? Je ontvangt onterecht kinderopvangtoeslag, dus: we willen dat geld terug. "Ik dacht, dit kan niet kloppen. Het is de Belastingdienst, we lossen dit samen op", vertelt Chantal. Het tegendeel werd werkelijkheid: de Belastingdienst wilde niet in gesprek en bleef voet bij stuk houden, er moest betaald worden.
Het volledige verhaal van Chantal en de toeslagenaffaire lees je hier
Na verloop van tijd kan Chantal niet meer aan de betalingsverplichtingen voldoen en klopt de Belastingdienst bij haar werk aan. "Pas toen wist ik dat het om een fraudeschuld ging en dat ik fraudeur achter mijn naam had staan", vertelt ze. "Ik heb eerder nooit schulden gehad. Ja, alleen een hypotheek."
De eerste verhuizing
Omdat ze in de financiële sector werkt en frauderen daar uiteraard absoluut not done is, wordt ze op 1 januari 2011 ontslagen. Ondertussen verslechtert de relatie tussen haar en haar (nu ex-)man, en wordt de situatie thuis er niet leuker op. Chantal komt steeds verder in het rood te staan en is genoodzaakt naar de schuldhulpverlening te stappen. Die kunnen haar niet helpen, tenzij ze voldoet aan de gestelde eisen, waaronder het verkopen van haar koopwoning. Dus dat doet ze, ver onder de prijs die ze er zelf voor had betaald, gezien de situatie op de woningmarkt in 2012. "Ik had het nu voor het dubbele kunnen verkopen."Ze verhuist naar een huurwoning, in dezelfde stad. Maar ondanks dat ze haar meubels en sieraden verpand: de huur kan Chantal op een gegeven momenten ook niet meer betalen. "Ik heb altijd de vrijwillige ouderbijdrage op school willen betalen, omdat ik dacht: alle kinderen hebben gewoon recht op een leuk uitje. Ook kinderen die het minder goed hebben", vertelt ze. "Maar uiteindelijk lukte dat niet meer, en ik realiseerde me steeds meer dat mijn kinderen zélf in die situatie zaten."
De kinderbescherming komt op bezoek
Het doen van voldoende boodschappen lukt gezien de financiële situatie ook niet altijd meer, en dus gaan de kinderen soms zonder brood naar school. Door de oplopende schulden en het feit dat de woningbouwvereniging dreigt dat Chantal en haar dochters uit huis gezet worden, schakelt de school Veilig Thuis in. Dat resulteert in een bezoek van de Raad voor de Kinderbescherming. Die oordelen dat de dochters van Chantal niet langer bij haar kunnen wonen, vanwege de dreigende dakloosheid. "Terwijl ik ze juist die veilige haven kan bieden", zegt Chantal, maar niemand wilde haar op dat moment helpen aan een goedkopere woning. Ellen en Lilly kunnen gelukkig terecht bij een vriendin van Chantal, wiens dochter de beste vriendin van Ellen was.Omdat Chantal dreigt dakloos te worden, vraagt ze de gemeente waar ze woont om hulp. Die kunnen helaas weinig voor haar doen, dus begint ze meerdere gemeenten te bellen met de vraag of ze een urgentieverklaring kan krijgen. Daarmee kun je voorrang krijgen op een sociale huurwoning. Ergens in de Randstad heeft ze beet: ze kan terecht in een studio, tussen de studenten. Dankzij een bezoekersregeling kan Chantal haar dochters sinds het begin van de uithuisplaatsing gelukkig ieder weekend zien, maar dat heeft ook een keerzijde: op het moment dat ze naar de Randstad verhuist, is ze wekelijks de helft van haar budget al kwijt aan reizen naar 't Gooi.
Na twee jaar geven de pleegouders van Lilly en Ellen aan dat ze de zorg eigenlijk niet meer aankunnen, met als resultaat dat Lilly en Ellen wéér naar een ander gezin moeten verhuizen, opnieuw bij een vriendin van Chantal. Dit keer óók in de Randstad. Omdat de schooljaren van beide dochters net van start zijn gegaan, lukt het niet direct om een nieuwe school te vinden. Hierdoor kunnen Ellen en Lilly ongeveer een half jaar niet naar school.
Drie woningen, een uithuisplaatsing en veel schulden later ziet Chantal in 2018 op het journaal het nieuws over de toeslagenaffaire. "Ik dacht: is dat ook mij gebeurd?" Vanaf toen ging het balletje rollen: in 2020 komt Chantal erachter dat ze ook één van de gedupeerden is van de toeslagenaffaire. "Toen kwam de echte klap."
De overheid geeft gedupeerde ouders na een eerste toets een bedrag van € 30.000. Chantal had zelf geen formele betalingsachterstanden meer, dus die hoefde de overheid niet meer af te betalen. "Ik zei nog tegen de toenmalige staatssecretaris, Alexandra van Huffelen: fijn hè, ik ben goedkoop", grapt ze. Met de € 30.000 heeft ze haar informele schulden (dus leningen bij vrienden, kennissen en/of familie) afbetaald.
'Hogesnelheidstrein tegen alle aspecten van mijn leven geknald'
Alle hulp is fijn, maar de emotionele schade is niet te herstellen. "Mijn integriteit, eerlijkheid, eer en reputatie zijn in twijfel getrokken", zegt Chantal. Het kwijtraken van een prestigieuze baan, de uithuisplaatsing, het opgeven van hobby's, de bezoekjes aan de voedselbank... het had allemaal niet gehoeven. "En ik ben mijn identiteit kwijt." Chantal loopt nu bij een psycholoog en ondervindt heel veel psychische last door de jarenlange schulden en twijfels. "Er was een hogesnelheidstrein tegen alle aspecten van mijn leven geknald, instanties vonden me geen goede moeder. Dat herstel je niet zomaar”, zegt ze. “Het wondje zal helen, maar het zal wel altijd pijn blijven doen.”
Bovendien is de hulp die geboden wordt nog altijd niet optimaal. Het liefst zou Chantal gewoon zien dat haar dochters met financiële hulp van de overheid een eerlijke start kunnen krijgen. Hiervoor moeten ze bijles krijgen om weer op niveau te komen, en de opleiding volgen die ze willen. "En dat hoeven echt niet meerdere opleidingen zijn, dat ze na een jaar denken: nee, dit is het toch niet, ik ga iets anders doen. Gewoon één opleiding, want hun jeugd is ook weggenomen."
Daarover vertelt de inmiddels 19-jarige in een interview:
*De namen van Chantal, Lilly en Ellen zijn gefingeerd. De echte namen zijn bij de redactie bekend.
Dit is hét verhaalDit is de Kwestie
Benieuwd naar de tv-uitzending over dit onderwerp? Kijk dan hieronder naar Dit is de Kwestie (EO). En wil je meer afleveringen van Dit is de Kwestie zien? Ga dan naar NPO Start.
- Tieners hebben steeds vaker een bijbaan: is dat goed voor ze?
Tieners hebben steeds vaker een bijbaan: is dat goed voor ze?
Praat mee
Ben jij zelf ook in de problemen gekomen door de toeslagenaffaire?
