Ben je ongelukkig? Dat komt vaak door je eigen luie gedrag, zegt psychiater Rogier Hoenders

Een kwart van de Nederlanders heeft een psychische aandoening, 1 op de 3 jongeren loopt rond met psychische klachten en 100.000 mensen staan op de wachtlijst om geholpen te worden. Deze cijfers stijgen al jaren. "We bevinden ons in een mentale epidemie", zegt psychiater Rogier Hoenders in De Ongelooflijke Podcast (EO).

'Dopamine verleidt je'

Een deel van de toename van ons geestelijk lijden wordt volgens Hoenders veroorzaakt doordat we verkeerd omgaan met de beloningssystemen in ons lichaam. We hebben lagere orde en hogere orde beloning en we activeren nu vooral die lagere orde. "In de volksmond heet dit dopamine, een stofje dat vrijkomt op het moment dat wij een prettige prikkel krijgen. Het geeft een kick, een directe bevrediging."

Rogier Hoenders

Psychiater

"Deze prikkels zijn vluchtig en maken je uiteindelijk niet gelukkig."

Die lagere beloning krijgen we door acties waar we nauwelijks moeite voor hoeven doen en die weinig betekenis hebben, legt Hoenders uit. "Dus bijvoorbeeld een berichtje op Facebook, Instagram of LinkedIn. Of een druk op de knop om iets te bestellen." Allerlei systemen en industrieën in onze wereld zijn er volgens hem op ingericht om ons over te halen om "simpele betekenisloze dingen te doen voor een beetje dopamine". Die industrie maakt producten "die je heel snel even een kick geven". Je denkt dan: ik moet daar meer van hebben. "Alleen het probleem is: het gevoel is vluchtig, daarna zak je weer weg." Dat zie je vooral rondom social media, genotmiddelen, suiker en junkfood.

'Kies voor echte voldoening'

We zijn vooral bezig met de lagere orde beloning, dat komt doordat dopamine makkelijk en snel vrijkomt. En daardoor leert ons brein dat het zich daarop moet richten. "Uit onderzoek weten we ook dat hoe meer je het ene systeem stimuleert, hoe meer het andere systeem onder druk komt te staan." Terwijl we uiteindelijk niet gelukkig worden van lagere orde beloning, zegt Hoenders. "Het zijn snelle oppervlakkige prikkels die vluchtig zijn. Als je veel met deze lage beloning bezig bent, krijg je een gevoel van leegte, je niet verbonden voelen en zinloosheid. Dat draagt denk ik bij aan onze mentale epidemie."

De tegenhanger van de lagere orde beloning en snelle bevrediging, is de hogere orde beloning. "Je hebt dan voldoende, je bent verzadigd en je hoeft niet nog meer. Je voelt: het is fijn en goed zo." Je hebt een dieper gevoel van voldoening, je voelt dat je van betekenis bent en dat je betrokken bent bij de maatschappij. Je bent niet alleen voor jezelf bezig, maar bent er ook voor anderen. Het is een ander beloningssysteem: "Het gaat trager en het kost moeite. En we houden niet meer zo van moeite doen, want we zijn eraan gewend geraakt dat je met een klik op internet alles kan bestellen."

Hoenders heeft een tip voor mensen die meer echte voldoening willen voelen: Follow your bliss, not your kick. Bliss is volgens hem een gevoel van de hogere orde: "Het is gelukzaligheid, ook wel flow genoemd. Een ontspannen staat van tevredenheid en voldoening." Iedereen kent deze momenten wel, zegt hij: "Een gesprek, een zonsondergang, een kerkdienst of een meditatie waarbij je achteraf voelde: ik was helemaal in het moment, ik voelde me een met alles en ik deed iets wat goed was voor andere mensen. "Die momenten zijn een richting voor waar jouw zingeving zit, volg dat."

Luister naar De Ongelooflijke Podcast

In De Ongelooflijke Podcast (EO) gaat David Boogerd verder over dit onderwerp in gesprek met psychiater Rogier Hoenders en theoloog Stefan Paas. Beluister de uitzending hieronder als podcast. 

Luister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.

De Ongelooflijke Podcast (EO) is nu ook te vinden op YouTube, kijk de aflevering hier of via deze link.

• Kunnen psychische problemen ook thuis worden opgelost? ‘Mensen hoeven niet direct naar de ggz’

  Kunnen psychische problemen ook thuis worden opgelost? ‘Mensen hoeven niet direct naar de ggz’

• 'Smartphone maakt je dom', zegt psycholoog Jonathan Haidt

  'Smartphone maakt je dom', zegt psycholoog Jonathan Haidt