Coronaprik
Was het Nederlandse vaccinatiebeleid effectief? 'Lagere kans om te sterven aan corona'
10 maart 2024 · 16:00
Update: 11 maart 2024 · 10:09
In gesprek met
Susan van den Hof
Hoofd van het Centrum voor Epidemiologie en Surveillance Infectieziekten bij het RIVM
"Uit ons onderzoek blijkt dat mensen die gevaccineerd werden een lagere kans hadden om te sterven aan covid."
Eline van den Broek
Gezondheidseconoom bij het Amsterdam UMC
"Bij hartpatiënten heeft de vaccinatie geen significant effect gehad op de kans op sterfte."
In het kort
Tijdens de coronapandemie werd ongekend hoge prioriteit gegeven aan het vaccineren. Binnen no-time lagen de vaccinaties klaar en stroomden de uitnodigingen van de GGD binnen. Zorgmedewerkers en vervolgens kwetsbare groepen kregen voorrang. Heeft ons vaccinatiebeleid goed gewerkt?
Wat denk jij?
Heb jij je laten vaccineren tegen het coronavirus?
Dit is de situatie
'Haal die prik en bescherm jezelf!'
"Vaccineren werkt. Dus tegen iedereen die nog twijfelt, zeg ik, haal die prik en bescherm jezelf. En ook de mensen om je heen", zo klonken de woorden van premier Mark Rutte. En de beelden staan bij velen nog op het netvlies: verpleeghuismedewerker Sanna Elkadiri, die op 6 januari 2021 de eerste coronaprik kreeg. Na haar volgden miljoenen Nederlanders.
Al snel ontstond er ook veel wantrouwen rond de prikken. Dit werd vooral gevoed doordat ze zo snel werden ontwikkeld. Mensen twijfelden of de vaccins wel voldoende getest waren. Maar uit meerdere onderzoeken blijkt dat de vaccins niet alleen veilig, maar ook effectief zijn gebleken. De Wereldgezondheidsorganisatie zei vorige maand dat coronavaccins alleen al in Europa 1,4 miljoen mensenlevens zouden hebben gered. In Europa werd bij 277 miljoen mensen een besmetting geconstateerd. 2,2 miljoen mensen overleden.
Ook zouden de vaccins niet alleen beschermen tegen corona, maar ook tegen het oplopen van long covid.
Bijwerkingen
Wetenschappers blijven onderzoek doen naar de bijwerkingen van vaccins. Uit nieuwe resultaten van een hele grote studie naar het coronavirus blijkt dat er vier zeldzame bijwerkingen zijn.
Lees hier meer over de vier zeldzame bijwerkingen van het covid-vaccin
Voor het onderzoek bracht een internationaal team van wetenschappers de gegevens samen van 99 miljoen gevaccineerden uit acht landen samen, waaronder Frankrijk, Denemarken, Australië, Canada en Finland.
AstraZeneca
Daaruit blijkt dat bij het AstraZeneca-vaccin het Guillain-Barré syndroom (GBS) als de meest voorkomende zeldzame bijwerking geldt. Dit is een aandoening waarbij je eigen lichaam gezonde zenuwen aanvalt. Dit heeft vaak tintelingen en verlamming in de benen of armen als gevolg.
"Volgens de studie is er bijna een verdriedubbeling van het risico hierop. Zonder vaccin verwacht je ‘maar’ 66 gevallen, bij de miljoenen gevaccineerden zijn er dat 190", zegt vaccinoloog Pierre Van Damme (Universiteit Antwerpen) erover tegen Het Parool. Het gaat dus om drie tot vier gevallen per miljoen gevaccineerden. "Waarom dat zo is, weten we niet exact. Maar we weten dat virussen dit vaker kunnen veroorzaken dan de vaccins: zo loop je een groter risico als je een griep- of Covid-19-infectie hebt doorgemaakt."
Ook cerebrale veneuze sinustrombose is een ander zeldzaam gevolg van dit vaccin. Dat is een ernstige, zeldzame vorm van trombose. Hierdoor kun je last krijgen van verlamming, moeite met spreken of evenwichtsstoornissen. Op de 99 miljoen onderzochte gevaccineerden ging het om 69 gevallen.
Pfizer en Moderna
Bij vaccins als Pfizer en Moderna, die net iets anders werken, is vooral een stijging in het risico op ontstekingen aan het hart te zien. Dan gaat het onder meer om myocarditis, een ontsteking van de hartspier (ongeveer één à tien gevallen per miljoen gevaccineerden). Volgens Van Damme is dat nog steeds een lager risico dan na een Covid-19-infectie (ongeveer 40 gevallen van myocarditis per miljoen Covid-19-infecties).
Ook pericarditis komt vaker voor, een ontsteking van het hartzakje. Na een eerste dosis was het risico op pericarditis 1,7 keer hoger dan verwacht, en na een vierde dosis werd het 2,6 keer hoger.
Hoe zit het in Nederland?
Bij het Nederlandse bijwerkingencentrum Lareb wordt alleen gekeken naar het aantal meldingen van bijwerkingen, dus die analyse komt niet overeen met die van het onderzoek. Wel is bij verschillende van de mogelijke en bekende bijwerkingen gekeken naar hoeveel meldingen ze daarvan ontvangen hebben ten opzichte van het aantal dat je verwacht dat iets voorkomt.
Tot december 2021 ontving Lareb 2080 meldingen van trombose. Op dat moment waren er zo’n 24 miljoen coronavaccins gegeven.
Op basis van de analyse van die meldingen kan nog geen conclusie worden getrokken over een relatie met de vaccins. Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) is een vervolgonderzoek gestart naar het risico op trombose na coronavaccinaties, maar de uitkomsten zijn nog. niet bekend.
Van het Guillain-Barré syndroom (GBS) ontving Lareb 72 meldingen na coronavaccinatie tot 12 oktober 2022.
Tot 16 januari 2023 ontving Lareb 48 meldingen van myelitis transversa, oftewel ruggenmergontsteking.
En 291 meldingen kwamen binnen van de aangezichtsverlamming van Bell na een coronavaccinatie tot 24 maart 2022.
Het Nederlandse bijwerkingencentrum Lareb vindt wel dat er nog meer onderzoek nodig is naar het verband tussen long covid en de coronaprik. Het centrum kreeg meer dan 2200 meldingen van mensen die er meer dan een half jaar ziek van zijn geweest, en soms nog zijn.
Wat denk jij?
Zou jij, als je erop terugkijkt, nog steeds een coronaprik hebben genomen?
Dit is de discussie
Hebben de coronavaccinaties nut gehad?
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) deed onderzoek naar de effecten van coronavaccins. Hoofd van het Centrum voor Epidemiologie en Surveillance Infectieziekten, Susan van den Hof, concludeert dat deze, gekeken over de hele groep Nederlanders, zéker nut hebben gehad.
"Uit ons onderzoek, maar ook uit heel veel andere onderzoeken, blijkt dat mensen die gevaccineerd werden een lagere kans hadden om te sterven aan covid. En eigenlijk bij elke prik die gegeven is zien we dat effect terug. We hebben ook onderzoek gedaan naar of er een grotere kans is om te overlijden aan andere ziekten dan covid, vlak na de vaccinatie, om te kijken of er vaccinatieschade zou zijn. Dat vinden we niet en dat is ook in lijn met wat er internationaal wordt gevonden."
Dat betekent niet dat ze eventuele bijwerkingen ontkent, maar netto beschermt vaccinatie meer dan dat het kwaad doet, stelt ze. Zo keek het RIVM ook naar of ze mensen binnen twee maanden na de vaccinatie een verhoogde kans hadden om te overlijden aan allesbehalve covid, en dat komt niet terug uit de onderzoeksresultaten.
"Er zijn zeker mensen overleden door de vaccinatie. Dat kunnen we niet ontkennen. Dat is ook onderzocht. Dat vinden we in Nederland door Lareb. We vinden dat internationaal ook. Je moet alleen de afweging maken: wat is de hele kleine kans dat je ziek wordt of overlijdt aan een vaccinatie, tegen de kans dat je heel ziek wordt of overlijdt door corona. En dan valt de balans toch uit richting vaccinatie."
In de pandemie werd prioriteit gegeven aan het vaccineren van de zwakkere in de samenleving. Die groepen gingen steeds als eerste. Deden we daar goed aan? Volgens gezondheidseconoom Eline van den Broek, werkzaam bij het Amsterdam UMC, valt dat tegen. Zij heeft specifiek onderzoek gedaan naar hartpatiënten die te maken kregen met uitgestelde zorg.
"We hebben vaccinatie meegenomen in onze analyse. Daaruit bleek heel duidelijk dat onder onze patiëntengroep, echt best wel ernstig zieke mensen, de vaccinatie geen significant effect heeft gehad op sterfte. Met andere woorden: het heeft ook niet geholpen om dat te voorkomen."
"En dat is eigenlijk ook precies wat ik zo opvallend vond, want we hebben juist die kwetsbare groep als eerste gevaccineerd. En met de aanname, want er zijn heel veel aannames gedaan natuurlijk in die tijd, met de aanname dat dat verstandig was om te doen en dat blijkt dus niet zo te zijn voor 113.000 mensen in die jaren. En dat zijn toch best behoorlijk wat mensen. En we gaan er dus vanuit dat het vaccin hun beschermd heeft. En dat blijkt dus niet zo te zijn."
Van den Hof reageert:
"Het heeft hen wel beschermd tegen sterfte door covid. Het heeft hen niet beschermd tegen hartfalen."
Dit is het debat
Dit is de Dag
Ben je benieuwd naar het hele gesprek in Dit is de Dag (EO)? Luister hieronder terug:
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenPodcast
Long Covid en de Kwakzalverindustrie
In de podcast Long Covid en de Kwakzalverindustrie (EO/NPO Radio 1) doken Rianne van der Linden en Anne-Sophie van den Toren eerder in de wereld van de alternatieve geneeswijzen. Ze ontdekken welke markt er is ontstaan voor Long Covid-patiënten, dat er grote beloftes worden gedaan tegen hoge prijzen, dat patiënten soms wél genezen van alternatieve behandelingen en dat er soms zelfs verboden middelen worden voorgeschreven.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenWat denk jij?
