Spreek je (niet) uit
Mag je als docent je mening geven over politieke kwesties? 'Studenten voelen zich onveilig'
12 februari 2024 · 15:15
Update: 12 februari 2024 · 15:42
In gesprek met
Elisa Weehuizen
Voorzitter studentenvakbond LSVb
"Je kan als docent je eigen wetenschappelijke stellingname hebben, dat hoort ook gewoon bij academische vrijheid."
Shashi Roopram
Promovendus Antropologie VU
"Op het moment dat je als docent stelling neemt in een debat, dan kunnen studenten die er anders over denken, zich niet veilig voelen."
Bas Haring
Hoogleraar Publiek begrip van wetenschap
"Het is academisch gezien heel verstandig om de waardes die je hebt eerlijk op tafel te leggen."
In het kort
Politieke meningen boeien ons. We luisteren podcasts, kijken talkshows en lezen columns in de kranten waarin bekende en minder bekende mensen hun mening over de politiek delen. Maar vinden we het ook fijn als docenten op hogescholen en universiteiten zich politiek uiten? Dit is de vraag die in Dit is de Dag (EO) centraal staat.
Wat denk jij?
Heb jij een sterke mening over politieke kwesties?
Dit is de situatie
De politiek in het klaslokaal
Politieke discussies zijn niet altijd goed voor de sfeer. Je zit al snel in een discussie die niet direct positief is voor de relatie met de mensen om je heen. Ook op universiteiten en hogescholen zorgen politieke discussies voor ongemak en soms zelfs voor ophef.
In januari riep de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) bijvoorbeeld een docent geschiedenis op het matje. De docent waarschuwde studenten dat zijn vak 'partijdig en kritisch' zou zijn en dat Israël in zijn colleges als apartheidsstaat zou worden neergezet. Ook zei hij dat je beter zijn colleges kon overslaan als je het feit niet aankon dat 'veel West-Europese naties gebouwd zijn op koloniale plundering, genocide en onderdrukking.' De rector magnificus van de VU liet weten dat het niet de bedoeling is dat docenten politiek stelling nemen, dat werkt volgens hem polariserend en is daarom niet toegestaan.
Een ander voorval was de collegereeks over de Holocaust die werd uitgesteld door de Hogeschool Utrecht (HU). De lezingen waren in samenwerking met het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI). Betrokkenen lieten aan De Telegraaf weten dat de hogeschool deze beslissing nam onder druk van een pro-Palestijnse actiegroep. De HU publiceerde hierna een verklaring waarin stond dat de hogeschool de beslissing nam omdat ze niet langer de veiligheid van de sprekers, studenten en docenten kon garanderen. Het uitstellen van de lezingen zorgde voor veel verontwaardiging. Deze week is de reeks alsnog van start gegaan.
Dit is de discussie
Mag je je als docent uitspreken over politieke kwesties?
In de collegezaal worden soms politiek gevoelige onderwerpen besproken. Hoe ga je daarmee om als docent? Geef je je eigen mening of houd je die voor je? Promovendus Shashi Roopram vindt dat je als docent neutraal moet zijn en dat politiek geen ruimte moet krijgen in het klaslokaal.
"Ik vind dat we het onderwijs moeten depolitiseren. Omdat op het moment dat jij als onderwijsinstelling of als docent stelling neemt in een publiek debat, politiek debat, dan kan je het nooit goed doen."
"Als onderwijsinstelling geven we onderwijs aan studenten van alle lagen van de samenleving. (...) Iedereen moet zich veilig voelen in een klaslokaal. Op het moment dat je als docent zijnde dus stelling neemt in een debat, dan zorg je ervoor dat in potentie studenten die er anders over denken, zich niet veilig voelen."
Het onderwijs is niet neutraal, daarom is het juist goed dat docenten zich uitspreken, zegt Elisa Weehuizen van de studentenvakbond LSVb.
"Ik denk dat het goed is om van tevoren aan te geven wat je eigen mening is. Zodat studenten daar ook een eigen kritische blik op kunnen hebben. Je kan als docent je eigen wetenschappelijke stellingname hebben. En dat hoort ook gewoon bij academische vrijheid wat mij betreft."
"Onderwijs is niet helemaal neutraal. En om die subjectiviteit in onszelf te zoeken en aan te geven, daar leren studenten alleen maar lessen uit over hoe ingewikkeld het er eigenlijk in de echte wereld aan toe gaat. Want er zijn niet alleen maar objectieve blikken op moeilijke politieke situaties."
Volgens Roopram beweert niemand dat het onderwijs helemaal neutraal is. Maar je moet als onderwijsinstelling wel ruimte bieden aan verschillende perspectieven.
"Je moet er zoveel mogelijk naar streven om een platform te zijn waarbij studenten zich kunnen uiten en waarbij verschillende perspectieven mogelijk zijn. Als docent heb je een machtspositie en op het moment dat ik als docent stelling neem in de klas over een bepaald onderwerp, dan zorg ik ervoor dat studenten die die machtspositie niet hebben, zich bedreigd kunnen voelen door mijn mening."
Filosoof Bas Haring benadrukt ook dat wetenschap niet waardevrij is. En dat het juist goed is als iemand eerlijk is over zijn of haar eigen waardes.
"Het is academisch gezien heel verstandig om de waardes die je hebt, eerlijk op tafel te leggen. Leg ze nou op tafel zodat andere mensen zich daar ook tot kunnen verhouden. Als je het niet doet, als je het impliciet laat en niet uitspreekt, dan kan er niet eens over gesproken worden. Wat niet goed is, is wanneer je jouw waardes gaat doordrukken op anderen. Zo van: zo moet jij het ook vinden. Dat is niet in de haak."
Wat denk jij?
Ben je wel eens de straat op gegaan om te demonstreren?
Meer horen?
Luister naar Dit is de Dag
In Dit is de Dag (EO) gaat presentator Tijs van den Brink in gesprek met Shashi Roopram, promovendus antropologie aan de Vrije Universiteit, voorzitter van de studentenvakbond LSVb Elisa Weehuizen en Bas Haring, filosoof en hoogleraar Publiek begrip van wetenschap aan de Universiteit Leiden.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen
