Is elke operatie nodig?
Vliegen slecht voor het klimaat? De operatietafel zorgt voor nóg meer uitstoot
8 februari 2024 · 05:00
Update: 8 februari 2024 · 08:35
In gesprek met
Schelto Kruijf
Hoogleraar en chirurg
"We hebben als dokters vaak de neiging om nét iets te veel zorg te verlenen."
Bob Knippenberg
Vaatchirurg
"Er zijn kwalen die je eventueel kan opereren, maar ook op een andere manier kan behandelen."
In het kort
Bij de uitstoot van broeikasgassen denk je waarschijnlijk als eerst aan vervuilende fabrieken, autogassen of de 3.500 vliegtuigen die dagelijks door het Nederlandse luchtruim vliegen. Wat je misschien nog niet wist, is dat de zorg ook bepaald niet goed is voor het klimaat. Dit is de Dag (EO) bespreekt de vraag: kan dat niet anders?
Wat denk jij?
Wist jij dat de zorg zo vervuilend is?
Dit is de situatie
7% van de uitstoot komt door de zorg
Ben je wel eens geopereerd? Dan spookte er misschien van alles door je hoofd, maar het klimaat waarschijnlijk niet. Toch heeft jouw operatie invloed gehad op de uitstoot van broeikasgassen.
Het RIVM heeft uitgerekend dat 7% van de totale uitstoot van broeikasgassen in Nederland veroorzaakt wordt door de zorgsector. Daarmee is de zorg vervuilender dan de luchtvaart.
Onderzoekers hebben gekeken wat het effect is van medische handelingen, zoals het gebruik van narcosemiddelen bij operaties. Maar ook naar de effecten van de productie van spullen die in de zorg worden gebruikt.
De berekening gaat trouwens niet alleen over broeikasgassen, maar over de hele 'ecologische voetafdruk' van de zorg. Ook water- en grondstoffengebruik, landgebruik en afval zijn meegenomen in het onderzoek.
Een paar feitjes!
- ... de zorgsector in Nederland jaarlijks ongeveer 15 miljoen plastic wegwerpjassen gebruikt? Dat staat gelijk aan 8,25 kiloton CO2-uitstoot: ruim 21 vluchten van Amsterdam naar Parijs. (RTL Nieuws)
- ...een enkele hartoperatie 27 kilo afval oplevert? (RadboudUMC)
- ... een niettang van 550 euro maar één keer gebruikt kan worden? Hij belandt in de prullenbak, na élke operatie. (De Stentor)
Op deze afbeelding zie je dat er indirecte en directe effecten zijn van de zorg op het milieu. Directe effecten zijn bijvoorbeeld verwarming en koeling van het gebouw, of beademing. Bij indirecte effecten kan je denken aan elektriciteit en afval.
Medicijnen en zeep grootste boosdoeners
Van alle uitstoot door de zorgsector komt het grootste deel (ongeveer 40%) door de productie van chemische spullen, zoals medicijnen, zeep en oplosmiddelen. Welk medisch proces (zoals een operatie) dan precies voor de meeste uitstoot zorgt, is nog niet duidelijk. Daarvoor is meer onderzoek nodig.
Het RIVM geeft in het rapport ook tips om de effecten op het milieu te verbeteren. De belangrijkste aanbeveling is om onnodig gebruik van geneesmiddelen te beperken en om zoveel mogelijk te kiezen voor herbruikbare materialen.
Dit is de discussie
Kunnen operaties anders?
De uitstoot van broeikasgassen in de zorgsector is dus hoog. De vraag is of daar iets aan gedaan kan worden. Is het voor artsen mogelijk om minder of anders te gaan opereren voor een schoner klimaat?
Volgens hoogleraar en chirurg Schelto Kruijf wel. Hij zegt dat het gebrek aan duurzaamheid in de zorg zelfs in strijd is met de artseneed. Kruijf vindt dat de uitstoot van broeikasgassen indruist tegen het dienen van de volksgezondheid, zoals dat in de eed staat. De chirurg promoveerde onlangs op dit thema en wil dat er een andere benadering van de zorg komt. Het moet duurzamer, zegt hij in Dit is de Dag (EO).
"We hebben als dokters de neiging om net iets te veel zorg te verlenen. Als het allemaal beschikbaar is, dan gaan we er ook meer van gebruiken. Het verduurzamen van de zorg zie ik niet voor me op individueel niveau, want wij als artsen zijn er altijd voor de individuele patiënt. Wat je wel veel meer kan doen zijn analyses op bepaalde behandelingen, zodat je precies kan uitrekenen wat de voetafdruk van zo'n behandeling is. Als dan twee behandelingen een vergelijkbare uitkomst hebben voor de patiënt, dan kan je kiezen voor de behandeling met de minste uitstoot."
Hoogleraar en chirurg Bob Knippenberg vindt ook dat er heel kritisch gekeken moet worden naar operaties die uitgevoerd worden. Als het aan hem ligt wordt daarbij wél gekeken op individueel niveau. Hij benoemt de plastische chirurgie en zegt dat heel veel mensen allerlei veranderingen aan hun lijf willen, waarvan je je kan afvragen of die echt nodig zijn. Knippenberg vindt dat we ons milieu enorm belasten met allerlei onnodige activiteiten. Ook andere operaties zijn vaak helemaal niet noodzakelijk, zegt hij.
"Dokters gebruiken heel vaak het woord 'moeten'. Ze zeggen tegen een patiënt: 'U moet geopereerd worden', of 'U moet een nieuwe heup.' Maar er is eigenlijk helemaal nooit 'moeten' bij. Er zijn kwalen die je eventueel kan opereren, maar die je ook op een andere manier kan behandelen. Die keuzes moeten we heel nadrukkelijk bespreken met de patiënt. Wij als artsen moeten een goede voorlichting geven en samen met de patiënt en familie tot een besluit komen over een behandeling. En dat hoeft lang niet altijd een operatie te zijn."
Dit is het debat
Luister onze podcast
Ben je benieuwd naar het hele gesprek in Dit is de Dag (EO)? Luister hieronder naar de podcast, waarin presentator Margje Fikse in gesprek gaat met vaatchirurg Bob Knippenberg en hoogleraar en chirurg Schelto Kruijf, die onlangs promoveerde op dit thema.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenDit maakten we ook
Wat denk jij?
