Alice had een onveilig thuis: ‘Mijn zus was eigenlijk mijn moeder’

"Stoppen nu!" roept Alice als haar ouders op een avond weer vechtend in de woonkamer op de grond liggen. Als haar ouders niet luisteren, pakt ze de broekriem van haar moeder die over een stoel hangt en slaat ze haar vader: "Ik schreeuw dat hij nu moet stoppen."

Het huis van Alice stond altijd vol rommel. Haar moeder, die door zuurstoftekort bij de geboorte licht verstandelijk beperkt was, kon het huishouden niet aan. Haar vader deed niets in het huishouden en dronk net als haar moeder veel, ze zijn beiden verslaafd aan alcohol. "Ik zag dat het bij anderen anders was, maar voor mij was dit normaal."

Voor Alice’ geboorte hield haar oma het gezin draaiende. "Mijn oma deed alles voor mijn moeder. Ze maakte schoon en zorgde voor Mandy. En als mijn ouders ruzie hadden, dan haalde ze hen uit elkaar en nam ze mijn zus mee." Drie dagen na oma’s overlijden werd Alice geboren. "Vanaf toen was er niemand meer die ingreep. Mijn moeder accepteerde ook geen hulp."

Kind in een volwassen rol

Haar grote zus neemt uiteindelijk veel van de zorg op zich, waardoor ze onafscheidelijk werden: "Van kleins af aan speelde ik met mijn zus buiten. Als mijn ouders vroeg de deur uitgingen, hielp zij mij aankleden, kamde ze mijn haar en zorgde zij dat ik op tijd op school kwam."

De ruzies en het drankgebruik van haar ouders brengen haar als kind in onveilige situaties. "Als mijn ouders ruzie hadden, sloegen ze elkaar. Ik had een klein rieten stoeltje waar ik graag op zat. Een keer gooide mijn vader die zo hard, dat hij bijna op mij terechtkwam."

Grote zus Mandy is haar veilige haven: "Als ik verdrietig was, nam mijn zus me mee naar haar kamer en gaf ze me een knuffel. Dan keken we samen een film ter afleiding."

Geweld en onveiligheid

Alice' moeder kan uren doorgaan met schelden. "Ze schold en wees met haar vinger in het gezicht van mijn vader. Als mijn vader dan zijn eigen ruimte opzocht, liep ze hem achterna om verder te schreeuwen. Of ze gooide dingen naar binnen. Dan knapte mijn vader en begon hij met slaan."

Op een keer, na een gevecht, is het gezicht van haar moeder blauw en vol bloeduitstortingen. "Ik kon mijn moeder niet aankijken, zo pijnlijk vond ik het. Ik was zo boos op mijn vader dat ik hem dagenlang niet sprak." Ondanks dat haar moeder wist hoe het voelt om geslagen te worden, sloeg zij haar kinderen ook.

Alice

"Mijn vader zei: 'Je bent net zo dom als je moeder.' Dat voelde heel naar. Ik was bang dat ik echt zou worden als zij."

De ruzies tussen haar ouders vindt Alice vreselijk en ze gaat er fel tegenin, al werd haar dat niet in dank afgenomen: "Mijn ouders vonden mij te volwassen voor zo’n jong kind en gaven mij de schuld van al hun problemen. Mijn vader zei: 'Je bent net zo dom als je moeder.' Dat voelde heel naar. Ik was bang dat ik echt zou worden als zij."

Haar zus blijft vaak stil tijdens de ruzies. Zij is meer een binnenvetter. Maar als hun ouders het op Alice gemunt hadden, nam ze het voor haar kleine zusje op en zei ze: "Jullie geven Alice nu de schuld, maar kijk eens naar jullie zelf, is dit een goede opvoeding?"

Melding Veilig Thuis

Het gezin gaat nooit dagjes weg of op vakantie, maar Alice logeert graag bij haar nichten. "We gingen dan leuke dingen doen zoals naar het zwembad. Ik voelde mij fijn en gewenst. De overgang naar huis vond ik heel lastig."

Bezorgde familie deed een melding bij Veilig Thuis, maar dat viel niet in goede aarde: "Ik voelde dat er wat aan de hand was. Thuis ontplofte een bom toen mijn ouders hoorden van de melding, omdat mijn moeder enorm bang was om ons kwijt te raken."

Medewerkers van Veilig Thuis komen praten met de zussen. "Mijn moeder had zieke stress en had het hele huis opgeruimd. Mandy en ik waren gedrild om te liegen. Mijn ouders zeiden: 'Jullie worden uit huis geplaatst en waar je naartoe gaat is kindermishandeling en misbruik.' Dit maakte mij bang. Ik dacht: thuis is het niet goed, maar waar ik straks heen ga is het nog erger." Na een aantal bezoeken trekt Veilig Thuis de conclusie: het is veilig in dit gezin.

Maar de problemen blijven zich opstapelen als het gezin in de schulden raakt. "We moesten rondkomen van 40 euro in de week. Toen mijn zus ging studeren, leende ze extra geld om te voorzien in ons levensonderhoud. Ik regelde dat we bij de voedselbank terecht konden."

Alice

"Mijn zus gaf me de liefde die ik niet van mijn ouders kreeg, zonder haar had ik nog meer trauma's opgelopen."

Trauma door jeugd

Met behulp van haar tante gaat Alice net na haar achttiende verjaardag uit huis. Ze komt in een begeleid-wonen-traject terecht. "Mijn moeder leerde nooit om op eigen benen te staan. Ik ben heel blij dat ik dat wel leerde."

Nu, vijf jaar later, hebben de zussen nog steeds een hechte band. "Vroeger zei ik weleens tegen haar: 'Je bent mijn moeder niet.' Maar eigenlijk was ze dat wel. Zij gaf me de liefde die ik niet van mijn ouders kreeg en zonder haar had ik nog meer trauma's opgelopen."

Alice

"Ik heb mijn ouders vergeven."

Na alles wat ze meegemaakt heeft is ze boos op haar ouders. Maar dat verandert als ze in een gesprek met een vriendin een ontdekking doet: "In plaats van denken: 'waarom moest ik dit meemaken?' denk ik nu: ‘Ik ben sterk genoeg om dit mee te maken.'" Ze beseft dat haar ouders niet het vermogen hadden om voor haar en haar zus te zorgen.

"Ik heb mijn ouders vergeven. Dat betekent niet dat ik goedkeur wat ze deden. Maar boos blijven zou mijn leven verpesten. De woede is veranderd in een zon die mij het plezier in het leven laat zien: ik heb een huis, een leuke baan, vrienden – en laatst ben ik met mijn zus op vakantie geweest. Het gaat goed met mij."

*Alice en Mandy zijn gefingeerde namen. De echte namen zijn bij de redactie bekend.

Kijk Dit is de Kwestie terug

In Dit is de Kwestie (EO) gaat presentator Margje Fikse verder over dit onderwerp in gesprek met klinisch psychologe Marja Hodes, Lizzy Rothert (kind van ouders met verstandelijke beperking) en Elvira (moeder met een verstandelijke beperking) en haar zoons Raoul en Davy. Bekijk de uitzending hier: 

Wil jij de aflevering liever streamen? Klik hier om de aflevering te bekijken via NPO Start.

• Lizzy's moeder is verstandelijk beperkt en kreeg nog een baby: hoe gaat het nu met Luna?

  Lizzy's moeder is verstandelijk beperkt en kreeg nog een baby: hoe gaat het nu met Luna?

• Sandra's bipolaire stoornis maakt moederrol zwaar: 'Ik liep kokhalzend naar zijn school'

  Sandra's bipolaire stoornis maakt moederrol zwaar: 'Ik liep kokhalzend naar zijn school'