Donny M. krijgt 25 jaar cel én tbs. Heeft dwang­ver­ple­ging na zo'n lange straf nog zin?

Zaak Gino: Donny M. krijgt 25 jaar gevangenisstraf en tbs

De rechtbank in Maastricht heeft Donny M. deze week veroordeeld tot 25 jaar gevangenisstraf en tbs met dwangverpleging. Hij is schuldig bevonden aan het ontvoeren, misbruiken en vermoorden van de 9-jarige Gino van der Straeten. M. heeft de laatste uren van Gino's leven "tot een hel gemaakt", aldus één van de rechters. Ook had M. kinderporno in bezit en pleegde hij eerder ontucht met een 17-jarige jongen.

De opgelegde straf is lager dan de eis van het Openbaar Ministerie (OM). Het OM wilde Donny M. 28 jaar celstraf en tbs opleggen. De rechtbank koos ervoor om daar drie jaar celstraf van af te trekken, omdat M. verminderd toerekeningsvatbaar was toen hij de misdrijven pleegde. Hij kampt met verschillende psychische stoornissen, waaronder een pedofiele stoornis en een gedragsstoornis. Het OM had daar volgens de rechters onvoldoende rekening mee gehouden.

Kritische reacties: alwéér een combinatiestraf

Donny M. is lang niet de enige misdadiger die een lange celstraf in combinatie met tbs krijgt. Volgens de Raad voor Rechtspraak komen zogenaamde 'combinatiestraffen' steeds vaker voor: in tien jaar tijd is het aantal ruim verdubbeld, van 120 in 2012 naar 260 in 2023.

Die cijfers stuiten op kritiek. Volgens Jasper Schetters, voorzitter inhoudelijk overleg bij TBS Nederland, is het "geen goede ontwikkeling" dat daders pas na zo'n ellenlange celstraf aan hun behandeling beginnen. "Tbs hoort niet ingezet te worden als vergelding", zegt hij bij bij EenVandaag. "Tbs is een behandelmaatregel gericht op resocialiseren, een gevangenisstraf draait om vergelding."

Bovendien voorziet Schetters dat het lastiger wordt om gedetineerden na een lange celstraf te behandelen. "Wat we doen in een tbs-behandeling, is het delict waarvoor iemand is veroordeeld helemaal uitspitten en ook naar de periode daarvoor te kijken", legt hij uit. "Het is wel heel lastig om 28 jaar terug in de tijd te moeten kijken."

Is deze kritiek terecht? Is het zinvol om een gevangenisstraf én tbs te geven aan criminelen zoals Donny M.? Of schiet de rechtsspraak daarmee haar doel voorbij?

Celstraf én tbs: worden combinatiestraffen te vaak opgelegd?

Volgens tbs-advocaat Jan Jesse Lieftink is het een slechte zaak dat gevangenen jarenlang moeten wachten op een tbs-behandeling. Als een gevangene hulp nodig heeft, moet hij of zij sneller geholpen worden. Hij vertelt in Dit is de Dag (EO):

000

scherm sluiten

000

Jan Jesse Lieftink

Tbs-advocaat

"Als je zegt dat iemand behandeling nodig heeft omdat hij psychisch niet in orde is, combineer die behandeling dan niet met een heel lange gevangenisstraf. Dat gaat in tegen alle beginselen van tbs. Tbs is gericht op behandeling, maar veroordeelden komen vaak afgestompt en depressief uit de gevangenis. Dan zijn ze nog ongezonder dan dat ze erin gingen. Je staat met 10-0 achter als je dan met tbs begint."

000

000

scherm sluiten

000

"Iemand als Donny M. was deels toerekeningsvatbaar, maar ook deels ontoerekeningsvatbaar. Voor het ene deel moet hij gestraft worden, voor het andere deel moet hij behandeld worden. U hoort mij dus niet zeggen dat iemand als Donny M. geen celstraf verdient, maar die celstraf kan ook 12 of 15 jaar zijn, zodat hij eerder aan een tbs-behandeling begint."

000

Lieftink pleit daarom voor de terugkeer van de zogenaamde 'Foppensregeling', die in 2010 werd afgeschaft. Dat zou, kort gezegd, betekenen dat een gedetineerde na eenderde van zijn celstraf kan worden overgeplaatst naar een tbs-kliniek, als blijkt dat de behandeling in de gevangenis onvoldoende is.

Strafrechtadvocaat Richard Korver is het niet met Lieftink eens. Hij vertelt:

000

scherm sluiten

000

Richard Korver

Strafrechtadvocaat

"Tbs is in de eerste plaats een beveiligingsmaatregel, met als nevenfunctie de behandeling gericht op resocialisatie. Terugkeer in de samenleving, dus. Lieftink koerst aan op resocialisatie, maar juist bij die heel lange celstraffen in combinatie met tbs heb je vaak te maken met zwaar gestoorde figuren. Je kunt je afvragen of die überhaupt te genezen zijn."

000

Bovendien, als een veroordeelde wél kans maakt om succesvol behandeld te worden in een tbs-kliniek, kan het volgens Korver juist heel goed zijn om ze wat langer gevangen te houden:

000

scherm sluiten

000

"De stelling dat je na 28 jaar celstraf geen doelen meer kunt verwezenlijken met tbs, is in tegenspraak met forensische inzichten. Volgens Wieneke Smid, onderzoeker bij de Forensische Zorgspecialisten, vlakken karaktereigenschappen af bij ouderdom - dus ook de slechtere eigenschappen. Die zijn dan wellicht dus juist makkelijker te behandelen."

000

Luister Dit is de Dag terug als podcast

In Dit is de Dag (EO) gaat Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek met tbs-advocaat Jan Jesse Lieftink en strafrechtadvocaat Richard Korver. Beluister de uitzending hieronder als podcast. 

Luister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.

• Zaak Gino en Donny M. volop in de media: hoe praat je met je kind over misbruik?

  Zaak Gino en Donny M. volop in de media: hoe praat je met je kind over misbruik?

• Een ex-tbs'er als buurman: heb jij recht om dat te weten?

  Een ex-tbs'er als buurman: heb jij recht om dat te weten?

• Verdient elke zedendelinquent een tweede kans?

  Verdient elke zedendelinquent een tweede kans?