Europa gepasseerd bij vredesbesprekingen Oekraïne: hoe komen we toch aan onderhandelingstafel?
17 februari 2025 · 11:13| Leestijd: 7 min
Update: 19 februari 2025 · 12:33
In dit artikel aan het woord
"Aan de NAVO-landen gaat Poetin niet beginnen."
"Ik heb me voor het eerst afgevraagd of mijn kinderen en kleinkinderen nog wel in een veilige wereld kunnen leven."
In het kort
Donald Trump beloofde voor zijn tweede presidentschap dat hij binnen 24 uur een einde zou maken aan de oorlog in Oekraïne. Dát is niet gelukt, maar hij maakt wel tempo. Leden van zijn regering zijn op dit moment in Rusland voor onderhandelingen, en het ziet ernaar uit dat Europese leiders niet voor deze gesprekken uitgenodigd worden. Dit zou het proces namelijk kunnen vertragen, vreest Trump. De Europese Unie voelt zich gepasseerd. Gaat het Europa lukken om alsnog een plekje aan de onderhandeltafel te bemachtigen?
Samenvatting van DIT artikel
De Verenigde Staten en Rusland praten over vrede in Oekraïne, maar Europese landen mogen niet meedoen. Europa is bang dat Trump en Poetin een deal maken zonder hen en Oekraïne. Dit zou kunnen betekenen dat de VS minder steun geeft aan Oekraïne, en dat Rusland delen van Oekraïne mag houden. Dat is gevaarlijk, want dan kan Rusland misschien andere landen aanvallen.
Trump vindt dat Europa zelf meer moet doen voor zijn veiligheid. NAVO-baas Mark Rutte zegt dat Europa zich sterker moet maken en niet moet smeken om mee te praten. Oekraïne wil graag lid worden van de NAVO, maar dat lijkt nu onzeker. President Zelensky zegt dat Europa zich moet verenigen en een eigen leger moet vormen.
Volgens oud-NAVO-generaal Arie Vermeij had het Westen eerder met Poetin moeten praten om oorlog te voorkomen. Nu moeten Europa en Oekraïne blijven vechten én slim onderhandelen. Mart de Kruif, een oud-commandant, vindt dat Europa snel sterker moet worden en Oekraïne veel militaire steun moet blijven geven. Anders verliezen ze hun invloed, en wint Rusland.
Wat denk jij?
Volg jij het nieuws over de onderhandelingen in Oekraïne?
Aantal reacties: 0
Vredesonderhandelingen
Een Amerikaanse delegatie is gisteren naar Saudi-Arabië vertrokken voor een gesprek met Russische onderhandelaars over vrede in Oekraïne. Europese landen zijn niet welkom. Zij zijn daarom bang dat Trump en Poetin samen een deal maken zonder dat zij of Oekraïne daar iets over te zeggen hebben.
Zo’n deal zou kunnen betekenen dat afgesproken wordt dat de VS minder steun geeft aan Oekraïne. In ruil daarvoor zou Poetin kunnen beloven om geen verdere oorlog te voeren buiten Oekraïne. Hier zou Oekraïne niet blij mee zijn, omdat het dan minder hulp krijgt in de strijd tegen Rusland.
Gaat Oekraïne delen van het land kwijtraken?
Ook zou Trump met Poetin kunnen afspreken dat Rusland de gebieden in Oekraïne die het nu heeft ingenomen (zoals de Krim en delen van Oost-Oekraïne) mag houden, in ruil voor een staakt-het-vuren of een einde aan de oorlog. Dit zou betekenen dat Oekraïne officieel delen van zijn land kwijtraakt, terwijl Rusland wint zonder verdere gevechten.
Dit is zorgelijk voor Europese landen, omdat ze dan dichter bij Rusland liggen. Ze zijn bang dat als Oekraïne verliest, Poetin misschien ook andere landen wil aanvallen. Volgens de Nederlandse inlichtingendiensten vergroot dit bijvoorbeeld de kans dat Rusland de Baltische Staten aanvalt. Nederlandse militairen liggen daar in de eerste verdedigingslinie.
'Zolang Europa geen machtsblok vormt, heeft het weinig in te brengen'
Trump vindt dat Europese landen zelf veel meer geld moeten uitgeven aan defensie. Zo lang Europa geen militair machtsblok vormt, heeft het volgens onder anderen de Rusland- en Oekraïne-gezant Keith Kellogg en Defensieminister Pete Hegseth ook weinig in te brengen. Verder moet Oekraïne volgens de Amerikaanse defensieminister Pete Hegseth de hoop op NAVO-lidmaatschap laten varen.
De Europese Unie zegt dat zij Oekraïne blijft steunen totdat er een "rechtvaardige, alomvattende en duurzame" vrede is bereikt. Premier Dick Schoof heeft aangegeven dat hij vindt dat Europa en Oekraïne aan tafel moeten zitten bij de mogelijke vredesonderhandelingen, zodat er geen slechte deal komt. Maandag reist hij af naar Parijs voor een informeel spoedoverleg met een aantal Europese regeringsleiders.
"Knok jezelf aan tafel, dan ben je relevant. Dat amechtige 'papa, mag ik aan tafel' vind ik niet sterk."
NAVO-topman Mark Rutte was niet te spreken over de reactie van Europese NAVO-landen op de vredesbesprekingen. Europa moet naar zichzelf kijken, zei hij op de grote veiligheidsconferentie in München. "We hebben veel te weinig betaald." Europese landen moeten duidelijk maken wat ze kunnen bijdragen aan de bescherming van Europa en Oekraïne na een bestand met Rusland, benadrukt hij. "Knok jezelf aan tafel, dan ben je relevant. Dat amechtige 'papa, mag ik aan tafel' vind ik niet sterk."
Tijd voor Europees leger?
Volgens Zelensky is de tijd gekomen "voor de vorming van een Europees leger". Hij probeert de toetreding tot de NAVO, die door de VS op losse schroeven staat, toch "op tafel" te houden. Ook andere NAVO-landen houden vol dat wat nu niet kan, misschien later wel mogelijk is. Als Rusland over NAVO-toetreding beslist is dát kennelijk "het belangrijkste NAVO-land" en niet de VS, sneerde Zelensky.
De Oekraïense president bleef erop hameren dat vredesbesprekingen niet buiten Oekraïne en Europa om kunnen. Hij was "niet blij" dat Trump eerst zijn Russische collega Poetin belde en daarna pas hem. Zelensky zei eerder dat hij geen vredesoplossing zal aanvaarden waaraan zijn land niet heeft meegewerkt. Ook waarschuwde hij dat Rusland troepen samentrekt in Belarus. Daarmee zou het ook drie aangrenzende NAVO-landen bedreigen.
Dit is de discussie(Hoe) komt Europa aan de onderhandelingstafel over Oekraïne?
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, heeft aangegeven het wél noodzakelijk te vinden dat zowel Oekraïne als de Europeanen bij daadwerkelijke vredesonderhandelingen met Rusland worden betrokken. "Als er echte onderhandelingen zijn - daar zijn we nog niet -, maar als die er komen, dan moet Oekraïne betrokken worden omdat het binnengevallen is", zei hij. Is er dan dus toch een kansje dat we aan de onderhandelingstafel zitten? En wat is er nodig om dit te bewerkstelligen?
Arie Vermeij, die zich als NAVO-generaal buiten dienst bezighield met potentiële dreiging voor de NAVO en Europa, zegt dat hij al in 2011 voorspelde dat het deze kant op zou gaan. Dat die voorspelling nu uitkomt, noemt hij betreurenswaardig. Maar volgens hem had er eerder ingegrepen kunnen worden.
Vermeij geeft in Dit is de Dag (EO) aan dat hij nog niet zo'n "zwartgallig" beeld heeft als het om de toekomst van Europa gaat:
"Ik ben ervan overtuigd dat Poetin nog wel weet wat hij doet. Zolang wij hem niet als een kat in het nauw helemaal in een hoek duwen − waar we overigens wel mee bezig waren − en als er overlegd gaat worden, zoals nu gebeurt − helaas veel te laat − ben ik ervan overtuigd dat hij zijn buit wil binnenhalen in de vorm van Oekraïne of een deel ervan. Maar aan de NAVO-landen gaat hij niet beginnen."
"Het is begonnen in 2014, toen hebben wij Poetin eigenlijk uitgelokt. In de tijd ervoor, ten tijden van president Reagan, Gorbatsjov en daarna Bush senior en Yeltsin, is er nadrukkelijk gesproken over wat er zou gebeuren met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en wat er zou gebeuren met het uiteenvallen van het Warschaupact. Daar is afgesproken dat de voormalig deelrepublieken van de Sovjet-Unie in principe een neutrale rol zouden houden."
Wat is het Warschaupact?
Het Warschaupact was een militair bondgenootschap van communistische landen onder leiding van de Sovjet-Unie. Het werd opgericht in 1955 als reactie op de NAVO, een westers militair verbond. De leden van het Warschaupact waren voornamelijk Oost-Europese landen, zoals Polen, Oost-Duitsland, Tsjechoslowakije, Hongarije, Roemenië, Bulgarije en Albanië (dat later uittrad).
Het doel van het pact was om de invloed van de Sovjet-Unie in Oost-Europa te versterken en samen te werken op militair gebied. In werkelijkheid gebruikte de Sovjet-Unie het pact om controle te houden over de lidstaten en opstanden neer te slaan, zoals in Hongarije (1956) en Tsjechoslowakije (1968).
Na de val van het communisme viel het Warschaupact in 1991 uiteen, kort voor het einde van de Sovjet-Unie. Veel voormalige leden sloten zich later juist aan bij de NAVO.
"Als Westerse landen in 2022 − voordat deze verderfelijke oorlog is gestart door Poetin om zijn zin te krijgen − in gesprek waren gegaan met Poetin over het feit dat hij vindt dat Oekraïne neutraal moet blijven en geen lid mag worden van de NAVO, hadden we erop in kunnen spelen. Maar dat is nu drie jaar te laat."
Maar hoe dan nu verder? De NAVO en de EU hebben ongetwijfeld plannen klaarliggen voor mogelijke situaties en hoe ze daarop moeten reageren, inclusief het voorbereiden van onderhandelaars, denkt Vermeij. Maar, zegt hij, gezien de stilte van beide organisaties, lijkt het volgens hem alsof er niemand paraat staat.
Hoe we dan toch aan de onderhandelingstafel komen? Daarop zegt Vermeij het volgende:
"We moeten militair gezien doorgaan met dit gevecht, maar we moeten ook de strijd aangaan op het gebied van politiek en informatie, de beïnvloeding van de media, beïnvloeding van de bevolking, en ook economisch daadwerkelijke sancties nemen. De huidige sancties zijn veel te diverse, zwakke punten waar Poetin niet warm of koud van wordt. Je moet het breder bekijken."
Oud-commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif is somber gestemd door de afgelopen week.
"Ik heb me voor het eerst afgevraagd of mijn kinderen en kleinkinderen nog wel in een veilige wereld kunnen leven. Dat heb ik nog nooit eerder zo sterk gevoeld."
Hij is het er niet mee eens dat het Westen Poetin uitgelokt zou hebben.
"Het doet me een beetje denken aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog, 1939, dat Hitler Polen de schuld gaf voor het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog. Het is een eigen, zelfgenomen beslissing van landen om tot de NAVO toe te willen treden. Sinds 1994 is Rusland al bezig met een bewuste campagne om het grondgebied uit te breiden. Deze redenatie is ver van mij."
Hij stelt dat Poetin 'voorspelbaar' is, maar:
"De onzekere factor in deze is Trump. Hij heeft Europa gepasseerd. Het rare is dat Rusland en de VS nu beslissen over de toekomst van Oekraïne, terwijl het een Europees land is en een Europees probleem. Daar kun je alleen maar wat tegen doen als wij als Europa heel duidelijk gaan definiëren wat wij als Europa willen. Als de toekomst van Oekraïne niet geborgd wordt door de VS, moeten we het zelf gaan doen, en dat moet heel erg snel."
Eigenlijk staan we tachtig jaar na de Tweede Wereldoorlog, toen Europa werd verenigd door Konrad Adenauer, Robert Schuman en Jean Monnet, weer op zo'n zelfde punt, zegt De Kruif. Als we de toekomst veilig willen houden, moeten we Europa verenigen.
Om mee te mogen praten over de toekomst, is het daarom nodig om door te vechten en Oekraïne veel militaire steun te geven, zegt De Kruif. Zonder die steun is er geen plek aan de onderhandelingstafel, en krijgt agressie juist de overhand.
"Je komt kennelijk alleen aan tafel door kracht, en niet door overtuiging. We moeten Oekraïne massaal militair blijven steunen. Als je dat niet doet, kom je niet aan tafel te zitten, en wordt het kwaad in deze wereld beloond. (...) Europa moet uitgaan van de eigen kracht. We hebben één van de grootste interne markten ter wereld, we hebben goede educatie, veel kennis, en we moeten Europa weer op de kaart zetten. We zijn straks het enige symbool van democratie als grootmacht in de wereld. China is dat niet, je kunt twijfelen of India dat is, en sinds afgelopen week kunnen we ook twijfelen of de Verenigde Staten dat zijn."
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
Luister Dit is de Dag terug als podcast
In Dit is de Dag (EO) gaat Margje Fikse verder over dit onderwerp in gesprek. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Dit maakten we ook- Trump verandert van koers over oorlog in Oekraïne: 'Champagne in het Kremlin'
Trump verandert van koers over oorlog in Oekraïne: 'Champagne in het Kremlin'
