Gezondere generatie? We roken, eten en drinken gewoon door
24 januari 2024 · 18:00| Leestijd: 4 min
Update: 9 augustus 2024 · 15:57
In dit artikel aan het woord
"Als je gedrag wilt veranderen, spreek dan de mensen zelf aan."
"Wijzen met de beschuldigende vinger? Dat werkt niet."
In het kort
Vapes met een smaakje zijn inmiddels verboden in Nederland, maar toch hoef je er niet lang voor te zoeken. Opvallend, want vanuit de overheid zijn afspraken gemaakt dat we met z'n allen gezonder moeten gaan leven. En er is meer aan de hand waardoor we ons kunnen afvragen of het preventieakkoord wel werkt. Wiens verantwoordelijkheid is dat eigenlijk? Van de overheid of van onszelf?
Wat denk jij?
Moeten we het Nationaal Preventieakkoord maar loslaten?
Aantal reacties: 0
We trekken ons niets aan van de maatregelen
Je hebt misschien wel meegekregen dat vapes (e-sigaretten) met smaakjes vanaf 1 januari 2024 verboden zijn. Maar wat blijkt? Ze worden op veel plekken nog gewoon verkocht. Het verbod wordt helemaal niet gehandhaafd. Onderzoekers maakten een rondje langs de Amsterdamse Zeedijk en daar werden in bijna alle winkels die ze controleerden vapes met smaakje verkocht.
Ook het eerder ingevoerde online verkoopverbod van vapes wordt niet gehandhaafd. Ondanks alle maatregelen in het veelbesproken preventieakkoord lijkt het er dus op dat we gewoon doorgaan met vapen, roken en drinken.
Deze smaak e-sigaret mag nog wel
Vanaf 1 januari 2023 zijn e-sigaretten met smaken als aardbeienijs, mango, hazelnootpasta of mojito eigenlijk al verboden in Nederland. Producenten van e-sigaretten mochten tot 1 januari 2024 hun bestaande voorraad verkopen. Sinds 1 januari 2024 zijn smaakjes definitief verboden, met één uitzondering: de smaak ‘tabak’ blijft wel toegestaan.
Wat is het preventieakkoord ook alweer?
Even terug in de tijd: het is november 2018 als het Nationaal Preventieakkoord verschijnt. Te veel Nederlanders leven ongezond en dus moet er wat gebeuren, vindt staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Zeventig partijen zijn dat met hem eens en sluiten zich aan bij het akkoord. Deze partijen komen uit het onderwijs, de zorg, het bedrijfsleven, de sport, de overheid en maatschappelijke organisaties. Samen willen ze ervoor zorgen dat in 2040 roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik flink zijn teruggedrongen.
Welke doelen voor het jaar 2040 staan in het Nationaal Preventieakkoord?
- Een rookvrije generatie: geen kind rookt, of begint daar ooit aan.
- Een kwart minder mensen lijdt aan overgewicht. Ook lijdt 40% minder mensen aan ziekten die aan obesitas zijn gerelateerd, zoals diabetes, hart-, vaat- en leverziekten.
- Het aantal mensen dat overmatig alcohol drinkt is gehalveerd. Ook geen enkele jongere onder de 18 of zwangere vrouw drinkt nog.
Vijf jaar later: 'Doelen worden niet gehaald'
Inmiddels is het ruim vijf jaar later en nu blijkt dat de doelen uit het preventieakkoord voor de lange termijn helemaal niet haalbaar zijn. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft dat uitgezocht. Waarschijnlijk worden niet minder mensen te dik, maar juist meer. Het aantal rokers gaat wel omlaag, maar niet snel genoeg. En hoe zit het met alcohol? Het akkoord heeft nauwelijks effect op het aantal problematische drinkers.
Is er ook niet een kleine kans dat we de doelen voor 2040 toch halen? Nee. Het RIVM heeft twee inschattingen gedaan voor de situatie in 2040. De ene is een realistische inschatting van de impact van de afspraken en de andere is een positievere inschatting. Zelfs met de positievere inschatting worden de doelen voor alle thema’s (overgewicht, roken, alcohol) niet gehaald.
Dit is de discussieWerkt het preventieakkoord wel?
Het blijkt dus dat de doelen uit het preventieakkoord helemaal niet realistisch zijn. Dan is het niet gek om je af te vragen of dat hele akkoord eigenlijk wel zin heeft. Is het niet gewoon onze eigen verantwoordelijkheid dat we ondanks alle maatregelen blijven vapen, roken en drinken?
Sjaak Koenis is gepensioneerd hoofddocent Politieke filosofie aan de universiteit van Maastricht. Hij vindt dat het preventieakkoord bijna een verhaal is van dokters die praten over patiënten. En dat is in Koenis' ogen precies de verkeerde taal. Omdat het gaat over burgers van wie verwacht wordt dat ze hun gedrag veranderen, kan je hen daar zelf op aanspreken, zegt hij in Dit is de Dag (EO).
"We kijken nu alleen maar naar de industrie en de overheid, alles wat om de burger heen gebeurt. Dat vind ik raar. Als je gedrag wilt veranderen, spreek dan de mensen zelf aan. Er zijn mensen die wel wíllen veranderen, maar het gewoon niet kunnen. Die moet je helpen. Het is heel raar dat het idee niet eens opkomt om de burger mee te nemen."
Daar is Hans Snijder, directeur van de Hartstichting, het niet mee eens. Wijzen naar de individu heeft volgens hem geen zin. Collectieve maatregelen, zoals in het preventieakkoord, zijn juist wél nodig om gedrag te veranderen.
"Het 'naming en shaming', het wijzen met de beschuldigende vinger, zo van 'de roker moet het zelf maar oplossen', dat werkt niet. Maar het veranderen van de omgeving werkt wel. Daarom zeggen wij over roken: verhoog de prijzen en verlaag de beschikbaarheid. Het is daarnaast veel sympathieker om mensen te helpen die echt verslaafd zijn aan roken. Er zijn namelijk heel veel mensen die er best wel vanaf willen. Als je verslaafd bent aan heroïne of cocaïne dan is er verslavingshulp. Wat let ons om daar ook voor roken naar te kijken?"
Sjaak Koenis vindt dat we ermee moeten beginnen om mensen zelf verantwoordelijker te maken voor gedragsverandering.
"Ik weet heel goed dat het vaak niet lukt - ik heb ook vijftien jaar gedaan over stoppen met roken - en je kunt mensen ook niet altijd voor de volle 100% verantwoordelijk maken voor hun gedrag. Maar om er helemaal geen aandacht aan te besteden... Ik vind dat we niet over de burgers heen moeten lopen. Mensen voelen zich precies om deze reden soms betutteld. Over dit soort dingen willen ze zelf proberen te gaan. Als dat niet lukt kunnen ze alsnog naar een dokter of een instelling die ze kan helpen. Dat is de volgorde."
Terwijl staatssecretaris Van Ooijen keihard was over de voortgang van zijn eigen preventieakkoord, vindt Hartstichting-directeur Snijder dat de maatregelen wel degelijk al iets hebben opgeleverd.
"We mogen op veel plekken niet meer roken: er zijn rookvrije ziekenhuizen, postkantoren, noem maar op. Je moet het zo zien: zes op de tien mensen in het ziekenhuis ligt daar vanwege hart- en vaatproblemen. Roken is daar een belangrijke oorzaak van. Wij moeten ervoor zorgen dat mensen die zorg nodig hebben, die kunnen blijven gebruiken. Mensen die roken spreken we daarop aan, maar we helpen ze er ook bij. En dan helpt het dat je op een aantal plekken niet meer kunt roken en dat het heel duur wordt."
Luister onze podcast
Ben je benieuwd naar het hele gesprek in Dit is de Dag (EO)? Luister hieronder naar de podcast, waarin presentator Jan-Willem Wesselink in gesprek gaat met Hans Snijder (directeur Hartstichting) en Sjaak Koenis (gepensioneerd hoofddocent Politieke filosofie).
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen- Wanneer is het klaar met zoete smaakjes in vapes en e-sigaretten?
Wanneer is het klaar met zoete smaakjes in vapes en e-sigaretten?
- Een biertje in de sportkantine, dat moet toch gewoon kunnen?
Een biertje in de sportkantine, dat moet toch gewoon kunnen?
Praat mee
Wil jij gezonder leven? Waarom lukt dat wel/niet? Deel jouw verhaal hieronder!
