4 scenario's: hoe loopt de oorlog in Oekraïne af?
23 februari 2024 · 13:54| Leestijd: 5 min
Update: 9 augustus 2024 · 15:53
In dit artikel aan het woord
"Het meest waarschijnlijke scenario voor mij is dat de strijd in de provincie misschien nog wat opschuift, maar dat het gewoon vast gaat lopen."
"De kans dat Rusland een doorbraak forceert is er, zeker als de hulp achterblijft vanuit het Westen."
"Voor veel Oekraïners is onderhandelen nu niet acceptabel, zo ver zijn we nog niet."
"Als Oekraïne zou winnen, zou dat ook weer een reactie losmaken. Poetin is geen goede verliezer."
In het kort
Het is deze week twee jaar geleden dat Rusland Oekraïne binnenviel. De oorlog duurt nog altijd voort, zonder eind in zicht. Wat zijn de mogelijke scenario's voor de afloop van de oorlog - en hoe waarschijnlijk zijn die scenario's?
Wat denk jij?
Ben jij nog op de hoogte van de situatie in Oekraïne?
Aantal reacties: 0
Twee jaar oorlog tusen Oekraïne en Rusland
Hou jij de oorlog nog goed in de gaten of dwalen je gedachten soms stiekem af? Het is inmiddels twee jaar geleden dat Rusland Oekraïne binnenviel. Toen hingen er overal blauw-gele vlaggen en doneerden we geld aan Giro 555. Nog steeds vallen er dagelijks honderden doden en gewonden, maar toch lijkt die eerste schrik een beetje weggezakt.
- Oekraïne lijkt onze steun te verliezen: hoe zorgelijk is dat?
Oekraïne lijkt onze steun te verliezen: hoe zorgelijk is dat?
Hoe staat het nu eigenlijk met de oorlog? Het afgelopen jaar is er aan beide kanten weinig gebied veroverd. In 2022 werd nog 130.000 km² uitgewisseld, tegenover 900 km² in 2023. Dat lijkt dus een beetje stil te staan. Precieze cijfers over het aantal slachtoffers zijn nog niet bekend. Een Amerikaans onderzoek uit augustus schat dat aan Oekraïense kant 70.000 soldaten stierven, tegenover 120.000 omgekomen Russische soldaten. Maar Rusland heeft veel meer mensen en materiaal ter beschikking.
Dit zijn de scenario'sWelke scenario's zijn er mogelijk?
Scenario 1: De oorlog sleept voort
Zou het kunnen dat de oorlog nog jaren voortduurt, zonder echte vooruitgang of afwikkeling? Volgens oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen zou het goed kunnen. Hij vertelt in Op1 (EO):
"Het meest waarschijnlijke scenario voor mij is dat de strijd in de provincie misschien nog wat opschuift, maar dat het gewoon vast gaat lopen. Dat is veelal wat er nu ook al gebeurt. (...) Je ziet dat mensen beginnen te twijfelen, moedeloos worden. Er was enthousiasme toen de oorlog begon, mensen gingen molotov-cocktails maken en stonden in de rij voor het leger. Nu gaan mensen eraan onderdoor, ze duiken onder, ze willen niet meer vechten. Je hebt successen nodig om mensen te motiveren, en die successen blijven nu uit."
De Nederlands-Oekraïense Vita ziet ook dat de moed veel Oekraïners in de schoenen zakt.
"Vorig jaar waren we hoopvol, omdat er een contra-offensief kwam. Nu merk je… We zijn terug bij het begin, we staan weer 0-10 achter en we weten niet waar het naartoe gaat."
"Het gaat een beetje vooruit, achteruit, maar enorm in slijtage. We zitten al aan een half miljoen slachtoffers, dus ik kan me dat gevoel van hopeloosheid en wanhoop goed voorstellen. Je verliest het vertrouwen van ‘Kunnen we het nog?'"
Scenario 2: Rusland krijgt de overhand
Het is ook denkbaar dat de Russen winnen - zeker als het Westen niet snel met meer steun komt. Het Westen moet hoognodig ingrijpen, vertelt Tom Middendorp, voormalig Commandant der Strijdkrachten:
"Een tweede scenario is dat de Russen sterker worden, de slijtage bij Oekraïense strijdkrachten groot is en dat de hulp naar Oekraïne achterblijft, waardoor de Russen een soort doorbraak kunnen forceren. Die kans is er, zeker als die hulp achterblijft vanuit het Westen en vanuit de VS. Alhoewel offensief optreden niet de sterkste kant is van Rusland, dat hebben we ook gezien."
"Ik mis een beetje de 'sense of urgency' in Europa. We moeten ons realiseren: als Rusland Oekraïne zou innemen, zou Rusland gewoon 1000 kilometer het hart van Europa inschuiven. Dan staan ze aan onze grenzen en vanuit die grenzen kunnen ze heel veel landen ondermijnen. Die gaan dan echt niet stoppen."
Verder is het onduidelijk of een winst van Rusland, en dus een volledige bezetting van Oekraïne, lang stand zou houden, zegt Middendorp. Oekraïne zit tenslotte niet bepaald te wachten op Russische heerschappij, benadrukt Middendorp. Het is een land met 42 miljoen inwoners die nu allemaal een hekel hebben aan Poetin. Mocht Rusland winnen, is het mogelijk dat er direct een soort partizanenoorlog ontstaat.
Zou het ook kunnen dat Poetin deze oorlog aan gaat pakken met nucleaire wapens? Dat is zeker niet waarschijnlijk, stelt Melissen:
"Er wordt veel gezegd: ‘We moeten voorzichtig zijn met Poetin, anders start hij een nucleaire oorlog.’ Ach, kom toch. Het gaat Poetin om het behoud van zijn eigen regime. Op het moment dat hij aan een nucleaire oorlog begint, is het daar volkomen mee afgelopen. Poetin profiteert juist van dat soort bangmakerij."
Scenario 3: Oekraïne krijgt de overhand
Het betere scenario: kan Oekraïne de Russen weer verdrijven?
"Dat is op dit moment geen reeële optie, tenzij Amerika en Europa de steun opvoeren. Dan kan dat kenteren. Ik denk dat we ons moeten realiseren wat hier op het spel staat. Onze veiligheid staat óók op het spel. En niet alleen onze veiligheid, maar ook waar wij voor staan. Ik zou niet in de spiegel kunnen kijken als wij dit accepteerden. Als wij 42 miljoen mensen in de kou lieten staan."
Melissen sluit zich daarbij aan. Het Westen maakt geen grote stappen.
"Het Westen geeft al vanaf het begin van de oorlog op een hele rare manier steun. Het ging natuurlijk allemaal eerst om helmen geven, broodjes kaas, heel kleine dingen. Dat werd langzaam opgevoerd, toen kregen ze zwaardere wapens. Maar ja, daar mochten ze niet mee op Rusland schieten. Als je vanaf het begin had gewild dat ze er meteen flink tegen aangingen, had je meteen met F16's moeten aankomen - en die zijn er nog steeds niet. Of die zwaardere wapens. Oekraïne is toch steeds behandeld als een soort badwater, waar je af en toe als het afkoelt weer wat warm water bij gooit."
En ook als Oekraïne de overhand krijgt, is het de vraag of echte, langdurige en volledige winst haalbaar is, stelt Europarlementariër Bart Groothuis.
"Wanneer heb je gewonnen? Is winnen terug naar de starttoestand van het begin van de oorlog? Is winnen ook de Donbas-regio weer innemen? Is winnen ook de Krim weer in nemen? Hoe defineer je winnen? En als Oekraïne zou winnen, zou dat ook weer een reactie losmaken. Poetin is geen goede verliezer."
Scenario 4: Vredesonderhandelingen
Een andere mooie uitkomst zou zijn dat Oekraïne en Rusland samen tot een vredesverdrag komen. Bart Groothuis ziet dat echter in de nabije toekomst niet gebeuren:
"Er wordt nog onderhandeld op het slagveld. Geen van beide partijen ziet nu dat er een strategisch moment is aangebroken om te zeggen we gaan het nu even verzilveren."
Daar komt bij dat, om vredesoderhandelingen uit te lokken, er internationaal actie genomen moet worden. China speelt bijvoorbeeld een sleutelrol, stelt Middendorp.
"Een vierde scenario zou dus zijn dat je een politieke uitweg vindt, maar dat kan niet zonder China. China is een van de weinige landen is waar Rusland nog wél naar luistert en nog van afhankelijk van is, voor een deel. Dan zullen we China flink onder druk moeten zetten, erop moeten aandringen dat zij ook hier een verantwoordelijkheid hebben en dat het ook voor hen consequenties kan hebben. Amerika en China zullen er gezamenlijk iets van moeten gaan maken."
Vita denkt dat Oekraïners op dit moment niets zouden zien in vredesonderhandelingen, zeker niet als dat betekent dat er compromissen worden gesloten. Daarvoor moeten wij als Europa eerst meer ons best doen:
"Voor veel Oekraïners is onderhandelen nu niet acceptabel, zo ver zijn we nog niet. We zijn al zoveel jongens en meiden kwijtgeraakt. Er zijn zoveel doden, zoveel oorlogsinvaliden."
‘’Het is bijzonder dat wij nu over onderhandelingen praten, terwijl we ons moeten afvragen: hoe kan het dat Rusland nu al twee jaar door kan gaan met de oorlog? Dat zij veel meer wapens hebben, ondanks alle sancties? (...) Wat hebben wij gedaan als EU om Oekraïne in een echt goede positie te zetten? Pas als we weten dat we er alles aan gedaan hebben... Dan denk ik dat Oekraïeners bereid zijn om te gaan praten."
Vita’s familie leeft in oorlog: 'Er is geen veilige plek meer in Oekraïne'
Vita Kovalenko is Nederlands-Oekraïens. Ze woont zelf niet in Oekraïne, maar ze heeft daar wél familie. De oorlog raakt haar diep. "We zijn twee jaar verder, maar telkens als ik de beelden weer zie krijg ik een brok in mijn keel", vertelt ze in Op1 (EO). "Vorig jaar waren we nog hoopvol, omdat er een contra-offensief kwam. Nu merk je… We zijn terug bij het begin, we staan weer 0-10 achter en we weten niet waar het naartoe gaat.” Waar je ook gaat, de dreiging is volgens Vita altijd dichtbij. "Er is geen veilige plek meer in Oekraïne. Geen klein dorpje, geen grote stad."
Ze heeft nog wel contact met haar familie, maar ze kan moeilijk inschatten hoe het nu echt met ze gaat. "In 2022 werd het gebied waar mijn familie woont 'officieel' een deel van Rusland vanwege het referendum over Oost-Oekraïne. Sindsdien hebben we heel weinig contact, één keer per drie, vier maanden. En als we dan bellen, hoor ik steeds hetzelfde verhaal." Vita vermoedt dat de familie onder druk staat. "Het lijkt alsof zij niet zoveel over de situatie mogen vertellen. (...) Ze zeggen: ‘Het gaat goed met ons, we krijgen goede pensioenen, er wordt goed voor ons gezorgd en het gas is goedkoop.’ We praten niet over meer of minder aan de telefoon, maar het is alsof hetzelfde liedje steeds wordt herhaald."
Vita moet dus maar hopen dat het ondertussen allemaal oké gaat met haar familie. "Het goede nieuws is, ze leven nog. Het slechte nieuws is, ik weet niet hoe het echt met hen gaat."
Meer zien?Kijk Op1 terug
Meer weten over dit onderwerp? Kijk de hele aflevering van Op1 (EO) hier terug of stream de uitzending via NPO Start.
Praat mee
Hoe denk jij dat de oorlog in Oekraïne af zal lopen?
