Is het je maatschappelijke 'plicht' om nieuws te volgen? 'Belangrijk voor functioneren van democratie'
gisteren · 10:19| Leestijd: 5 min
Update: gisteren · 16:28
In dit artikel aan het woord
"Ik vind het zelfs wel verstandig om soms nieuws te mijden."
"Nieuws mijden is goed voor sommige mensen, maar lang niet voor iedereen."
"Als je wilt dat de democratie blijft functioneren, is het belangrijk dat mensen zich daar betrokken bij voelen."
In het kort
Steeds meer Nederlanders mijden het nieuws. Is het erg als je je ogen sluit voor het leed van anderen en heb je als burger een soort plicht om op de hoogte te zijn? Of is het juist wel gezond om af en toe door te scrollen?
Samenvatting van DIT artikel
Steeds meer Nederlanders mijden het nieuws omdat ze het als vermoeiend en negatief ervaren. Bijna 40% ontwijkt regelmatig nieuws, dat vaak de nadruk legt op geweld en ellende. Dit kan gevoelens van machteloosheid versterken, zegt neuropsycholoog Margriet Sitskoorn. Toch benadrukken experts het belang van geïnformeerd blijven, vooral in een democratie. Filosoof Tinneke Beeckman stelt dat het essentieel is om nieuws te volgen, zeker als je stemt. Bas Haring, ook filosoof, zegt dat je niet elk nieuwtje hoeft te volgen, maar beter kunt kijken naar patronen en achterliggende verhalen.
Wat denk jij?
Mijd jij weleens nieuws?
Aantal reacties: 0
Steeds meer mensen mijden nieuws
Ongeveer 30% van de Nederlanders mijdt nieuws, blijkt uit de meest recente cijfers van het Digital News Report 2024 van het Commissariaat voor de Media. Het aantal mensen dat aangeeft systematisch nieuws uit de weg te gaan, is gestegen van 4% (2017) naar 8%. Voor hen is social media de grootste informatiebron. Veel mensen noemen het nieuws 'vermoeiend': vijf jaar geleden gaf 20% van de mensen dat aan, nu is dat 40%.
Het Rode Kruis deed afgelopen november nog onderzoek waaruit blijkt dat meer dan de helft van de Nederlanders vaak wegzapt of doorscrolt wanneer ze nieuws zien over rampen en conflicten.
Ook wereldwijd kiezen mensen er steeds vaker voor om nieuws te mijden. Dat blijkt onder andere uit onderzoek van het Reuters Institute van de University of Oxford. Bijna vier op de tien mensen (39%) zegt het nieuws soms of vaak te mijden.
'We zijn erop gericht om vooral slecht nieuws tot ons te nemen'
In Dit is de Dag (EO) legt neuropsycholoog Margriet Sitskoorn uit wat nieuws met ons doet. "We zijn er evolutionair op gericht om vooral slecht nieuws tot ons te nemen", zegt ze. "Nieuws waar geweld, seks en bloed in voorkomt - daar richten wij heel automatisch onze aandacht op. Dat is ook nuttig over het algemeen, want dat beïnvloedt direct angst- en informatiesystemen."
Die systemen in de hersenen liggen niet vast, die veranderen voortdurend onder invloed van het nieuws dat je tot je neemt, legt Sitskoorn uit. "Al die gevoelens, dus dat je je af gaat sluiten of dat je je machteloos voelt, maar ook het acteren daarop, wordt mede in de hand gespeeld door het nieuws dat je tot je neemt."
Wat denk jij?
Vind jij dat je als burger een verplichting hebt up-to-date te zijn?
Aantal reacties: 0
Nieuws consumeren: maatschappelijke plicht?
Tinneke Beeckman merkt ook dat mensen zich meer terugtrekken en minder nieuws volgen. Maar ze vindt eigenlijk dat je de plicht hebt om je te informeren, ook omdat je stemrecht hebt.
"Het is belangrijk dat we onszelf informeren als we die stem gebruiken. De circulatie van nieuws, meningen en verschillende standpunten, maar ook feitelijke gegevens, hangt uitermate samen met de rol die je hebt als burger. Je bent niet alleen een consument, je hebt ook iets te zeggen in de politiek. En als je wilt dat die democratie blijft functioneren, is het wel belangrijk dat mensen zich daar betrokken bij voelen en zich ook bewust zijn van de rol die ze daarin spelen."
Dat betekent volgens Beeckman niet dat je de hele dag het nieuws hoeft te volgen; er zijn ook mooie documentaires en programma's die ervoor kunnen zorgen dat je algemene kennis verbreed wordt. Het is belangrijk om de bredere context te begrijpen, benadrukt de filosoof, en niet alleen de nieuwsfeiten zelf.
"Ik voel niet veel voor het woordje plicht, maar voor mij hangt het echt wel samen met het burgerschap. In een democratie volstaat het niet om alleen een consument te zijn. Want we worden als consument benaderd door de media. Dat is de reden dat er heel veel nieuws is. We spenderen veel tijd op het internet en er gaat voortdurend informatie rond. Er worden beelden verspreid die verontwaardiging en angst oproepen. Er is ook een zoektocht van (sociale) media naar aandacht. En dat maakt dat heel veel berichten in de rondte gaan die gevoelens van angst opwekken."
Volgens Beeckman zou het beter zijn als we nieuws wat 'socialer' tot ons nemen, in plaats van achter een telefoonschermpje.
"Als je de inname van informatie beperkt tot een bepaald tijdstip en er meer over praat met anderen, dan zorgt dit voor een heel andere verwerking van die informatie. Bijvoorbeeld elke avond naar het achtuurjournaal kijken, of een andere context zoeken waar je niet alleen bent."
Bas Haring, ook filosoof, is het er wel mee eens dat wanneer je stemt, je dit goed geïnformeerd moet doen. Maar hij benadrukt dat stemmen geen verplichting is, en vindt dan ook niet dat je überhaupt de plicht hebt nieuws actief te volgen.
"Je verdiepen in dingen en iets weten over feiten is verstandig. Ik hou niet zo van het woord 'plicht'. Je moet je afvragen wélke feiten je dan moet kennen. Welke feiten zijn noodzakelijk om ergens verstandig een mening over te hebben? Nieuwsfeiten zijn vaak heel actueel, soms een beetje tendentieus, vaak heel negatief, en soms helemaal niet nodig om ergens een verstandige mening over te formuleren."
"Je hebt geen plicht om het nieuws te volgen. Sterker nog, ik kan me wel wat voorstellen bij het gevoel dat mensen hebben, van: 'Waarom zou ik van alles lezen over vreselijke dingen die gebeuren aan de andere kant van de wereld als ik daar geen grip op heb?' Je kunt er ook niks aan doen. Dus ik vind het ook heel voorstelbaar dat je je voor dat deel van het nieuws beperkt tot het nieuws over datgeen waar je wel grip op hebt. Ik vind het zelfs wel verstandig om dat te doen."
Je moet wel kennis van de wereld hebben, maar het is volgens Haring dus de vraag of het nieuws dan echt de juiste kennis is.
"Je kunt beter de patronen in het nieuws en feiten herkennen, in plaats van die losse nieuwtjes zelf. Het is verstandiger om stil te staan bij wat er achter het nieuws zit. Zelf vind ik bijvoorbeeld explainers* heel goed. Het is niet per se heel actueel, maar die leggen uit: 'Zo werkt de wereld een beetje'. Als je dat type kennis tot je neemt kun je wél een verstandige mening hebben over de wereld, maar hoef je niet zo chagrijnig te worden van al die feiten."
*Wat is een explainer?
Een explainer is een korte en duidelijke uitleg over een ingewikkeld onderwerp. Het doel van een explainer is om informatie toegankelijk te maken voor een breed publiek. Het gaat vaak verder dan alleen het beschrijven van feiten; een explainer geeft ook context, legt uit hoe iets werkt en waarom het belangrijk is.
Explainers worden vaak gebruikt in video's, artikelen of infographics en zijn populair in het nieuws, onderwijs en op sociale media. Bijvoorbeeld: een explainer over inflatie zou niet alleen vertellen dat prijzen stijgen, maar ook uitleggen wat inflatie precies is, hoe het ontstaat en wat de gevolgen kunnen zijn.
Volgens neuropsycholoog Margriet Sitskoorn is het niet verstandig om nieuws volledige te vermijden.
"Nieuws mijden is goed voor sommige mensen, maar lang niet voor iedereen. Als je het echt niet aankan is het verstandig om die bron van wanhoop en negatieve veranderingen in je hersenen en gedrag buiten te sluiten. In ieder geval voorlopig. Maar tot in den eeuwigheid is dat natuurlijk niet verstandig. Want je leeft in een wereld waar dingen spelen, waar je aan deel moet nemen. Dan is het goed dat je wel enige kennis van die wereld hebt."
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
Zoë was redacteur maar is nu nieuwsmijder
Eerder spraken we al iemand die heel bewust en beperkt nieuws tot zich neemt. Zoë Lefèvere stopte als redacteur bij NPO Radio 1 en besloot te doen waar ze echt gelukkig van werd: met dieren werken. Nu is ze paraveterinair (assistente bij de dierenarts). "Door mijn werk in de media was ik veel bezig met de actualiteit", vertelt ze.
- Meer lezen over Zoë's redenen om nieuws te vermijden? Dat kan hier ⬇️
Meer lezen over Zoë's redenen om nieuws te vermijden? Dat kan hier ⬇️
'Ik merkte dat het een weerslag had op mijn mentale gezondheid'
Luister Dit is de Dag terug als podcast
In Dit is de Dag (EO) gaat Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek met neuropsycholoog Margriet Sitskoorn, filosoof Bas Haring en filosoof Tinneke Beeckman. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Dit maakten we ook- Steeds meer mensen mijden nieuws: 'Ik wil er niet meer continu mee bezig zijn'
Steeds meer mensen mijden nieuws: 'Ik wil er niet meer continu mee bezig zijn'
- Social media-verbod voor kinderen? 'Kinderbrein loopt nu ongelooflijke risico's'
Social media-verbod voor kinderen? 'Kinderbrein loopt nu ongelooflijke risico's'
- Kunnen psychische problemen ook thuis worden opgelost? ‘Mensen hoeven niet direct naar de ggz’
Kunnen psychische problemen ook thuis worden opgelost? ‘Mensen hoeven niet direct naar de ggz’
