Sociale media: zacht en sociaal of ronduit genadeloos?
12 februari 2024 · 10:00| Leestijd: 6 min
Update: 9 augustus 2024 · 15:54
In dit artikel aan het woord
"Het debat is aan het verharden. En daar heb ik mezelf ook schuldig aan gemaakt, zo simpel is het."
"We zijn allemaal menselijk en feilbaar. Laten we niet boven de ander staan, want de ander is net zo kwetsbaar."
"Dankzij de blokkeerknop kom je mensen online nooit meer tegen. Ideaal! Kon dat in het echte leven maar."
"Ze vonden mijn grap racistisch, seksistisch en onacceptabel. De volgende dag hoefde ik niet terug te komen."
In het kort
Een like, een hartje of een kudo: op sociale media zijn er genoeg manieren om te laten zien dat je iemand waardeert. Maar steeds vaker worden er online ook gemene dingen gezegd en zijn mensen hard naar elkaar. De gevolgen zijn soms groot. Dit is de Kwestie (EO) onderzoekt: hoe sociaal zijn die sociale media eigenlijk nog?
Wat denk jij?
Stelling: Op sociale media is de toon nu zo hard, dat voor mij de lol er wel af is
Aantal reacties: 0
Op sociale media gaat het vaak hard tegen hard
Heb jij een account op Facebook, Instagram, X of iets anders in die categorie? Dan ben je een van de 14,1 miljoen Nederlanders die gebruik maakt van social media. Uit onderzoek blijkt dat we gemiddeld 114 minuten per dag besteden aan posten, liken en reacties plaatsen. Vaak vriendelijk en vrolijk, maar heel vaak ook minder aardig en juist hard.
Het zijn namelijk niet alleen maar likes en hartjes waar het om draait op social media. Er wordt ook regelmatig op de man gespeeld. Mensen plaatsen dan kwetsende teksten of wijzen met de vinger naar elkaar. Met alle gevolgen voor de ontvanger van het bericht, maar soms ook voor de boodschapper zelf. Er zijn namelijk steeds meer voorbeelden van mensen die 'gecanceld' worden als gevolg van hun gedrag op social media.
Gecanceld worden: wat betekent dat?
Als iemand gecanceld wordt, betekent het dat mensen besluiten om die persoon niet meer te steunen. Hij of zij wordt genegeerd, niet meer uitgenodigd en in sommige gevallen kan diegene zelfs zijn of haar baan verliezen. Cancelen gebeurt meestal omdat diegene iets heeft gedaan wat anderen niet goed vinden, bijvoorbeeld een ongepaste uitspraak of gedrag.
Hoe sociaal zijn sociale media?
Voor je het weet hebben de uitspraken die je de digitale wereld in slingert dus gevolgen voor het echte leven. Dat roept de vraag op hoe sociaal die sociale media eigenlijk nog zijn. Zijn ze door het 'cancelen' inmiddels niet ronduit genadeloos geworden? Sommige mensen vinden van wel en zeggen dat de 'cancel culture' niet altijd eerlijk is. Ze vinden dat het soms te snel oordeelt en mensen niet genoeg de kans geeft om te veranderen of sorry te zeggen.
Iemand die kan meepraten over de genadeloze kant van sociale media is Onno Aerden. Hij raakte binnen een paar uur zijn baan kwijt als woordvoerder van Nieuw Sociaal Contract (NSC), de partij van Pieter Omtzigt. Op X had hij de BoerBurgerBeweging (BBB) van Caroline van der Plas 'een gezwel voor de democratie' genoemd. Dat bericht werd weer tevoorschijn gehaald en zijn politieke carrière was voorbij. Toen dat gebeurde ging hij persoonlijk door een dal, zegt hij in Dit is de Kwestie (EO).
"Dan moet je wel even diep ademhalen. Zo'n tweet wordt ontdekt en dan komen er stukjes in de krant, krijg je telefoontjes van de media en vindt iedereen er wat van. Zeker online, waar de luiken opengaan en een soort eindeloze diepte ontstaat met wat mensen allemaal van je vinden en hoe ze je beschrijven. Zelf heb ik ervan geleerd dat het misschien niet zo handig is om alles zomaar in dat café, dat Twitter is, over de bar te roepen. Ik vond het altijd een heel gezellige plek, waar je kunt zeggen wat je wilt. Maar ik voel me er steeds minder thuis. Ik heb ontdekt dat er een soort verharding in het debat plaatsvindt. En daar heb ik mezelf ook schuldig aan gemaakt, zo simpel is het. Had ik die tweet wel moeten plaatsen? Heeft het me iets opgeleverd?"
Predikant en auteur Joost Röselaers zag het ontslag van Onno Aerden vol afgrijzen aan. Samen schreven ze daarom een opiniestuk in het NRC over vergeving en het omgaan met fouten die mensen maken. Röselaers vindt dat we in de samenleving, zowel online als in de echte wereld, harder zijn geworden naar elkaar. We kunnen volgens hem minder goed omgaan met dingen die in het verleden zijn misgegaan.
"Het ontslag van Onno gaat zó in tegen mijn overtuigingen en de manier waarvan ik vind dat we met elkaar om moeten gaan. We zijn allemaal menselijk, we zijn allemaal feilbaar. Laten we niet boven de ander staan, want de ander is net zo feilbaar, kwetsbaar en zoekend. Ik merk dat integriteit steeds meer een gedachte wordt dat er geen fouten gemaakt mogen worden. Fouten worden angstvallig weggestopt. Mensen verwijderen oude berichten op social media van toen ze dronken op het plein stonden. Of foto's van twintig jaar geleden toen ze veel vlogen, wat nu niet meer mag. Dat wordt allemaal van Instagram gehaald, terwijl er toch juist onbevangenheid zou moeten zijn. Voor mij betekent integriteit: wat leer ik van de fouten van het verleden richting de toekomst?"
Wie bepaald geen blad voor de mond neemt op sociale media is opiniemaker Marianne Zwagerman. Zij is een uitgesproken gebruiker van sociale kanalen en ze lijkt voor niemand bang. Zwagerman zegt dat je je op sociale media sociaal moet opstellen, omdat het anders niet werkt. Ze vindt dat sociale media ook heel zacht kunnen zijn en dat je er heel veel lieve mensen kan ontmoeten. Of dat gebeurt, ligt er wel aan hoe je je zelf opstelt, zo zegt ze.
"Sociale media zijn net als het echte leven. Je kan zelf bepalen: loop je het industrieterrein op, of wandel je het bos in, waar het mooi en rustig is? Die keuze kan je toch altijd in het leven maken? Op sociale media kan je mensen meenemen in jouw leven. Als jij een leuk leven hebt, dan neem je mensen mee op een leuke reis. Maar heb je een rotleven en zit je alleen maar de hele dag depressief te schelden, dan neem je mensen mee op die reis. Maar ben je bepaalde mensen op sociale media zat, dan is er altijd nog een knop, die heet 'block'. Daarmee gooi je mensen uit je leven en die kom je vervolgens nooit meer tegen. Ideaal! Kon dat in het echte leven maar."
Dit is de kwestie
Benieuwd naar de tv-uitzending van over dit onderwerp? Die kun je nu terugkijken:
En wil je meer afleveringen van Dit is de Kwestie zien? Ga dan naar NPO Start.
- Hoe genadeloos ben jij op social media? Doe de test!
Hoe genadeloos ben jij op social media? Doe de test!
- Jouw ervaring in onze verhalen
Jouw ervaring in onze verhalen
We zijn nieuwsgierig naar jouw perspectief en jouw mening op deze onderwerpen. Sluit je aan bij DIT op WhatsApp en laat jouw stem horen!
Thijs verloor zijn baan als leraar Nederlands na grove grap op sociale media
Thijs Poelhekke is docent Nederlands. In het echte leven maakt hij van zijn hart al geen moordkuil, maar op sociale media doet hij daar nog een schepje bovenop. Regelmatig valt hij op door berichten te posten die bedoeld zijn als grap, maar waar niet iedereen de humor van inziet. Dat werd hem in zijn beroep als docent fataal. Hij verloor zijn baan na twee dagen vanwege oude posts en voorlopig is het hem nog niet gelukt om ergens anders aan de bak te komen als leraar Nederlands.
Lees het verhaal van Thijs
Thijs zal niet de eerste leraar zijn die aan cabaret doet. En ook niet de eerste cabaretier die lesgeeft. Toch is het een combinatie die bij hem voor strubbelingen zorgt. Met name in maart 2023, toen Thijs solliciteerde én werd aangenomen bij het Montessori College in Hengelo.
"In het sollicitatiegesprek zei ik al: 'Google mij even'. Dan konden ze kijken of ze de zoekresultaten in overeenstemming konden brengen met mijn docentschap op deze school. Ik zei dat het mij niet zou hinderen in mijn functioneren op deze school, maar dat het wel iets was waar ze op moesten letten. Er komt namelijk gezeik van in de eerste twee weken, maar daarna is het over. Iedereen wist dat en was ermee akkoord."
Na twee dagen al stront aan de knikker
De waarschuwing die Thijs zelf gaf, weerhield de school er niet van om hem aan te nemen als docent Nederlands. En het gezeik dat Thijs voorspelde? Dat kwam er al op zijn tweede werkdag. Leerlingen doken in de twittergeschiedenis van Thijs en ontdekten een grove grap die hij jaren geleden had gepost. Ze vonden deze racistisch, seksistisch en onacceptabel.
Thijs: "Een leerling die zich zorgen maakte zei: 'Meneer, u zegt wel dat het een grap is. Maar we kunnen het nooit zeker weten. Misschien meent u het eigenlijk wel. Daarom kunnen we ons nooit meer veilig voelen bij u in de les.' Dus ik zei tegen de school dat ze een oplossing moesten vinden. De volgende dag had de school een oplossing: ik hoefde niet meer terug te komen."
Niet meer voor de klas
Sinds Thijs zijn baan als docent Nederlands verloor, staat hij niet meer voor de klas. Het lukt hem - ondanks het lerarentekort - gewoon niet meer om als docent Nederlands aan de bak te komen. Daarom richt hij zich nu op een eventuele carrière in het cabaret. "Of ik dingen nu niet meer zeg? Je let altijd op je woorden, maar je wilt ook vrijuit spreken. Dus je bijt niet op je tong, maar je let wel op je taalgebruik." Om daar met een knipoog aan toe te voegen: "Ik heb nu ook geen baan meer om rekening mee te houden."
Of Thijs zijn grove grappen op social media zou opgeven in ruil voor een full time baan voor de klas? Hij aarzelt even. "Maar", besluit hij uiteindelijk: "Nee, je moet niet iets opgeven, toch? Al het heeft allemaal wel een prijs gehad. Mijn leven ligt er aardig door overhoop."
- Gaan we straks betalen voor Facebook en Instagram?
Gaan we straks betalen voor Facebook en Instagram?
- Mogen influencers zomaar gezondheidsadvies geven zonder medische papieren?
Mogen influencers zomaar gezondheidsadvies geven zonder medische papieren?
Praat mee
Heb jij wel eens spijt gehad van berichten die je op social media hebt geplaatst?
