Pilletje hier, pilletje daar
Mogen influencers zomaar gezondheidsadvies geven zonder medische papieren?
9 november 2023 · 14:30
Update: 10 november 2023 · 21:27
In gesprek met
Tamara de Weijer
Huisarts
"Je ziet dat er ook gewoon heel veel onzin wordt verkocht. Bijvoorbeeld bij vitamines."
Stefan van Rooijen
Huisarts
"Wij hebben een tuchtrechter die ons kan beoordelen. Maar dat heb je bij influencers niet."
Rogier Nederlof
Vitakruid
"De supplementenindustrie als Wilde Westen zonder regels wegzetten is niet juist."
In het kort
Hoe lekker zou het zijn! Je slikt twee weken lang een pilletje en je haar is nog nooit zo vol en glanzend geweest of de vermoeidheid verdwijnt als sneeuw voor de zon. Die pillen bestaan! Althans, dat beweren gezonheidsinfluencers. Huisartsen zien de gevolgen van de online kwakzalverij en laten van zich horen. Want wat zijn de gevolgen en wat zou er moeten gebeuren?
Wat denk jij?
Gebruik jij vaak gezondheidstips die je online voorbij ziet komen?
Dit is de situatie
Vitamines als big business
Je opent social media en de beelden van mensen met afgetrainde lichamen, een gladde huid en volumineus haar vliegen je om de oren. Hoe doen ze dat toch, vraag je je af. Daar zijn ze vaak niet geheimzinnig over. Ze vertellen je ruimhartig over dat ene middeltje dat ze gebruiken. Of zelfs meerdere pillen. Soms zoveel op een dag dat Arjen Lubach in De Avondshow eens opmerkte: 'Ik ken hartpatiënten met hiv op een technofeest die minder pillen slikken'. Het mooiste is nog dat de influencer vertelt dat jij er net zo uit kan zien omdat ze een speciale kortingscode hebben waarmee je datzelfde middeltje kan bestellen.
De handel in supplementen is lucratief. Het RIVM onderzocht dat 60% van de Nederlanders supplementen slikte tussen 2019 en 2021. Zij zagen ook een groei van 10% in vergelijking met voorgaande periodes. Genoeg klanten dus. Vooral vrouwen zijn meer gaan slikken. Zeker twee derde van de vrouwen slikt regelmatig iets extra's naast hun normale dieet. Dat er goud geld te verdienen valt blijkt ook uit interviews met ondernemers. Zo vertelde René van der Zel van XXL Nutrition dat hij bijna 5 miljoen euro winst maakt. Ook het vermogen van Vitakruid is sterk gegroeid, van 1,74 miljoen euro naar 6,07 miljoen euro in een jaar tijd.
De fabrikanten van supplementen schakelen vaak influencers in om hun producten aan te prijzen. Marketingbureau Juulr, gespecialiseerd in samenwerkingen met influencers, legt uit waarom vitaminepillen en influencers een gouden combi zijn. Zo is het goedkoper dan traditioneel adverteren, komt het geloofwaardiger over en de meetbaarheid van het bereik van je doelgroep is het makkelijk.
Dit is de discussie
Wie heeft de waarheid als het om gezondheid gaat?
De medische wetenschap en natuurgeneeskunde staan lijnrecht tegenover elkaar. Daar waar de voedingssupplementenindustrie wijst op de natuurlijke ingrediënten en hun werkingen daarvan, wijst de medische wetenschap op het gebrek van onderzoek naar de effecten. Over het aanmoedigen van een gezonde levensstijl is geen discussie, dat is altijd goed. Maar wat laat je influencers vertellen en welke bronnen aangehaald worden des te meer een discussiepunt.
"Ik ben er onwijs voorstander van dat er influencers zijn die delen hoe je grip kunt krijgen op je gezondheid. Hartstikke goed, hè. Neem regie over je gezondheid zodat je niet ziek wordt en een gezond en gelukkig leven leidt. Maar doe dat wel op de basis van de juiste bronnen."
Niet alles mag zomaar geroepen worden. Als het gaat om reclame dan moet er zeker onderbouwing zijn vanuit de wetenschap, stelt Vitakruid. Ook de op de bewoording moet er streng worden gelet.
"Je herkent een samenwerking aan de aanduiding ‘ad’ in de post. In jullie uitzending zagen we bijvoorbeeld de volgende bewering die niet aan wetgeving voldeed: ‘’… het babyhaar springt er aan alle kanten uit jongens…’’. Dat is een verkeerde verwoording van een claim die door overheidsinstantie de Keuringsraad is goedgekeurd en dus door wetenschappelijk literatuur is onderbouwd. De correcte bewoording moet alleen zijn ‘helpt om het haarvolume te verbeteren’."
Vitaminepillen hebben een onschuldig imago. Als je teveel binnen krijgt, zou dat toch niet uitmaken. Die vitamines zouden via je urine toch weer afgevoerd worden. Toch blijkt dit niet helemaal het geval waarschuwt Tamara in Dit is de Middag (EO).
"Je ziet dat er ook gewoon heel veel onzin wordt verkocht. Bijvoorbeeld bij vitamines. Je hebt pil X, Y of Z die je dan kunt gebruiken tegen haarverlies, gewichtsverlies, betere nagels, noem het allemaal maar op. Baat het niet dan schaadt het niet is ook niet waar. Bijvoorbeeld met vitamine B6, daar kan je gewoon neurologische schade van krijgen."
Moet je bang zijn voor een overdosis vitamine B6? Nee, aldus Vitakruid. Ook hier zijn zij gebonden aan strenge regelgeving als het gaat om de dosering van de vitamines.
"Wij moeten ons voor reclame met samenwerkingspartners (influencers) aan strenge wetgeving houden en we kunnen alleen beweringen doen die onderbouwd zijn in wetenschappelijke literatuur. Vitamine B6 heeft een wettelijk vastgelegde, maximale en veilige bovengrens van 21 milligram. Hierbij is rekening gehouden met inname vanuit voeding. Onze supplementen bevatten één tiende of zelfs één 20ste daarvan."
Al die gesponsorde vrolijke vlogs met stralende mensen die vol lof zijn over hun pillenroutine zijn een doorn in het oog van huisartsen. Zij zien dat de veelbelovende middeltjes vaak niets doen waardoor mensen naar de huisarts gaan en per direct een oplossing willen.
"Mensen komen bij ons en zeggen dan dat het niet werkt. Ze zijn daar al heel veel geld aan kwijt en ze willen ook direct een bloedonderzoek. Terwijl, we hebben geen wonderpil. De realiteit is gewoon niet zo sexy. De realiteit is gezond eten, voldoende groenten, niet zoveel pakjes en zakjes, veel bewegen, denken aan stress, niet roken en drinken en let op je slaap."
Niemand is tegen een gezondere levensstijl. De invulling daarvan verschilt. Dit hoeft niet alleen op basis van vitamines en supplementen. Waar huisartsen de ontevreden klanten in hun praktijk krijgen, weet Vitakruid dat de tevreden consumenten zich ook melden en dat online ook laten weten.
"Wij zijn voorstander van goede voeding als basis! Het stigma dat supplementen een vervanging van gezonde voeding kunnen zijn willen we daarom ook proactief ontmoedigen. Onze vernieuwde vitaminetest is daar een uitvloeisel van. Deze test is gericht op het geven van voeding en leefstijladvies, met op de laatste plaats pas suppletieadvies. Over het algemeen zijn onze klanten overigens zeer tevreden over de werking van onze producten. Dit leidt tot veel positieve reviews en spontane review video’s. Zo ging er een product van ons meerdere malen viral zonder dat dit geïnitieerd of betaald werd door ons."
Het gebrek aan controle is een doorn in het oog van artsen. De keuringsraad controleert wel of geneesmiddelenreclames zich aan de regels houden. Maar desondanks schetsen Influencers vaak een te rooskleurig beeld van effecten van middelen die ook schadelijk kunnen zijn. Artsen die advies geven, hebben gezworen dat zij geen onwaarheden mogen verspreiden en altijd de gezondheid van patiënten voor moeten laten gaan.
"Wij hebben een eed afgelegd dat we geen schade mogen berokken aan mensen. We hebben een tuchtrechter die ons kan beoordelen. Maar dat heb je bij influencers niet. Er zit een heel programma achter van de voedingssupplementenindustrie die influencers gebruiken of misschien wel misbruiken, om hun boodschap over te brengen."
Ondanks dat influencers geen eed afleggen, mogen ze ook niet zomaar alles roepen! Het idee dat er geen goede toezicht is, steekt bij de supplementenindustrie.
"De uitingen van Vitakruid en van betaalde influencers vallen onder de reclamecode voor gezondheidsproducten. De regelgeving is strak en ondubbelzinnig. We hebben een zelfregulerende toezichthouder, de Keuringsraad en we hebben nog de NVWA als toezichthouder vanuit de overheid. De supplementenindustrie als Wilde Westen zonder regels, zoals door de heer van Rooijen geschetst, is dus niet juist."
Wat denk jij?
Welke ervaring heb jij met voedingssupplementen?
Het hele gesprek zien? Check dan de uitzending van Dit is de Middag (EO).
