Staat het de­mon­stra­tie­recht onder druk? 'Soms maken de­mon­stran­ten het er ook naar'

Er worden steeds vaker demonstraties verboden

Afgelopen week mocht er in Amsterdam niet worden gedemonstreerd. Een grote onderwijsdemonstratie in Utrecht werd donderdag afgelast uit angst dat pro-Palestina demonstranten het protest zouden overnemen. Moeten we ons zorgen maken om het demonstratierecht?

Mensenrechtenorganisatie Amnesty International vindt van wel. Volgens Amnesty kunnen mensen hierdoor niet op een vreedzamen manier laten horen wat hun zorgen zijn. Ook is de organisatie bang dat dit het begin is van meer beperkingen op het recht op demonstreren.

Die zorgen zijn er niet zomaar. Begin dit jaar kondigde het kabinet aan onderzoek te gaan doen naar manieren waarop het demonstratierecht kan worden ingeperkt. De reden hiervoor was dat zij vonden dat het recht regelmatig werd misbruikt, bijvoorbeeld bij de boerenprotesten, klimaatblokkades van Extinction Rebellion en pro-Palestina demonstraties.

Minister Dennis van Weel (Justitie & Veiligheid) zei dinsdag in de Tweede Kamer dat er "onwenselijke elementen" in het demonstratierecht zijn "geslopen". Wat er precies gaat veranderen, is nog niet duidelijk omdat het onderzoek op dit moment nog bezig is.

Staat het demonstratierecht onder druk?

Het afgelaste studentenprotest in Utrecht is volgens Abdelkader Karbache een kantelpunt. Als voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond ging hij alsnog naar Utrecht om te demonstreren. Hij merkte daar niets van de dreiging die er geweest zou zijn en roept Nederlanders op om op te komen voor hun grondrechten.

000

scherm sluiten

000

Abdelkader Karbache

Voorzitter Landelijke Studentenvakbond (LSVb)

"Iedere gek kan roepen dat ze met een knuppel naar een protest komen. Dan kan je op die manier elke demonstratie afblazen. En dat moeten we denk ik met z'n allen voorkomen."

000

Ook advocaat Willem Jebbink maakt zich zorgen. Het is volgens hem uniek dat in Amsterdam ook legale protesten, waarbij geen grenzen werden opgezocht, de afgelopen week verboden waren. En dat in een tijd waarin protesteren volgens hem steeds belangrijker wordt.

000

scherm sluiten

000

Willem Jebbink

Advocaat

"De overheid doet steeds minder wat burgers willen. Die burgers voelen dan de noodzaak om de straat op te gaan. En een kenmerk daarvan is dat je graag de aandacht wilt van de politiek en de media. Dat gebeurt niet als je je te braaf gedraagt."

000

Het is volgens hem belangrijk dat protestgeluiden worden gehoord in de samenleving.

000

scherm sluiten

000

Willem Jebbink

Advocaat

"Ik denk dat minderheidsgroepen via het recht om te demonstreren werkelijk maatschappelijke verandering teweeg hebben gebracht. (...) Ook in de Zwarte Pieten-discussie: dat was echt niet gelukt via debatjes met politieke partijen in achterkamertjes."

000

Jan Brouwer is hoogleraar staatsrecht. Hij is het niet helemaal eens met Willem Jebbink. Hij vindt dat je als demonstrant niet kunt kiezen welke wet je wel of niet bevalt. Hij vindt: als je je beroept op het recht om te demonstreren, dan moet je je ook aan de wet houden. Zonder de wet heb je namelijk niet eens recht om te demonstreren. Je moet die wet dus ook respecteren.

Wanneer demonstranten dat niet doen, vindt Brouwer het niet vreemd dat er wordt ingegrepen en dat demonstraties soms zelfs verboden kunnen worden.

000

scherm sluiten

000

Jan Brouwer

Hoogleraar staatsrecht

"In de meeste gevallen gaat het goed, maar in een enkel geval gaat het mis. Soms maken de demonstranten het er ook naar door stelselmatig de voorschriften en beperkingen van de burgemeester niet serieus te nemen."

000

Daar is Willem Jebbink het mee oneens. Hij vindt wel dat je je als demonstrant kunt beroepen op het demonstratierecht en soms tegelijkertijd de wet kunt overtreden. Het is dan aan de rechter om daar een oordeel over te vellen. Maar dan ziet Jan Brouwer beren op de weg.

000

scherm sluiten

000

"Stel dat er vierhonderd mensen gaan demonstreren en iets illegaals doen, dan weten zij heel goed dat het Openbaar Ministerie niet de capaciteit heeft een massale groep demonstranten aan te pakken. Dan worden er twintig mensen geselecteerd waarvan men echt hard kan maken wat ze hebben gedaan. De rest gaat vrijuit. Daarmee zet je de demonstratievrijheid als demonstrant zelf op de tocht en daar komen de plannen van het kabinet nu uit voort."

000

Luister naar Dit is de Dag

In Dit is de Dag (EO) gaat Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek met:

• Willem Jebbink, advocaat
• Jan Brouwer, hoogleraar algemeen staatsrecht
• Abdelkader Karbache, landelijke studentenvakbond

Beluister de uitzending hieronder als podcast via Spotify.

Luister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.

• Wordt het demonstratierecht aangepast? 'Bemoei je er niet mee, overheid'

  Wordt het demonstratierecht aangepast? 'Bemoei je er niet mee, overheid'

• Worden protesterende boeren milder behandeld dan andere actievoerders?

  Worden protesterende boeren milder behandeld dan andere actievoerders?

• Kinderen bij de demonstratie van Extinction Rebellion op de A12: breng je ze hiermee als ouder in gevaar?

  Kinderen bij de demonstratie van Extinction Rebellion op de A12: breng je ze hiermee als ouder in gevaar?