Meer mensen willen samen euthanasie: 'We denken er te romantisch over'
28 januari 2025 · 15:28| Leestijd: 9 min
Update: 28 januari 2025 · 15:53
In dit artikel aan het woord
"Wij wisten wat er komen ging, maar het gevoel van dat moment is niet te beschrijven."
"Mijn vader wil euthanasie, maar hij wil mijn moeder niet alleen achterlaten."
"Bij duo-euthanasie kun je je afvragen: Wil je het echt allebei? Hoe moet een arts dat beoordelen en die onderlinge verhoudingen uit elkaar houden?"
"Mijn tantes hielden elkaar vast en wij hielden hen vast."
In het kort
Een heel leven samen en dan ook samen sterven: duo-euthanasie. Steeds meer mensen koesteren deze wens. Waarom kiezen stellen hiervoor? En wat betekent het voor hun naasten?
Samenvatting van DIT artikel
In 2024 overleden Dries van Agt en zijn vrouw samen door duo-euthanasie. Steeds meer stellen krijgen duo-euthanasie; in 2024 waren het er 54. Beide partners moeten afzonderlijk een euthanasieverzoek indienen. Twee onafhankelijke artsen beoordelen of ze voldoen aan de wettelijke eisen, zoals uitzichtloos lijden en vrijwilligheid zonder druk.
De ouders van Linda Gorissen en Rob Gorissen kozen voor duo-euthanasie vanwege ziekte. Linda en Rob waren bij het afscheid aanwezig, wat verdrietig en mooi tegelijk was. Het verlies verdiept hun band, maar rouwen blijft lastig. Linda krijgt therapie om het afscheid te verwerken. De zussen Miet en Len Sillen kozen samen voor euthanasie. Nabestaanden, Chris Sillen (zus) en Kim Kugler (nichtje), ervoeren dit als een liefdevol en waardig moment en praten dagelijks over hen. Linda's vader Wim Keemink wil euthanasie vanwege dementie, maar twijfelt door zijn vrouw Helga. Helga vindt het confronterend en wil niet dat haar man haar achterlaat. Dochter Linda hoopt dat ze samen kiezen voor duo-euthanasie.
Wat denk jij?
Wist jij dat partners samen euthanasie kunnen krijgen?
Aantal reacties: 0
Journalistieke verantwoording: waarom maakt Dit is de Kwestie (EO) een aflevering over duo-euthanasie?
Waarom maakt Dit is de Kwestie een uitzending over duo-euthanasie?
Het is op 5 februari een jaar geleden dat oud-premier Dries van Agt hand in hand met zijn echtgenote is gestorven door middel van duo-euthanasie. Voor Dit is de Kwestie was dit de aanleiding om te onderzoeken hoe Nederland denkt over duo-euthanasie. Waarom kiezen mensen hiervoor? En wat betekent dit eigenlijk voor de familie van deze mensen?
Wat maakt dit onderwerp journalistiek relevant?
Uit navraag van DIT bij de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie blijkt dat er steeds vaker meldingen zijn van duo-euthanasie. Vorig jaar kregen 54 duo's samen euthanasie. In 2023 waren het er 34. En in 2018 ging het om 9 duo’s. Hoewel het dus nog altijd niet vaak gebeurt, wordt er dus wel vaker duo-euthanasie verleend.
Uit een representatieve opiniepeiling van DIT onder de Nederlandse bevolking blijkt dat driekwart van de Nederlanders, onder bepaalde omstandigheden, open staat voor duo-euthanasie.
Daarnaast blijkt uit ons onderzoek dat niet alleen aan liefdespartners duo-euthanasie wordt verleend. In de uitzending van Dit is de Kwestie vertellen we het verhaal van twee zussen die duo-euthanasie hebben gekregen. Het is voor het eerst in Nederland dat twee zussen op deze manier samen zijn gestorven. Het is daarnaast in Nederland één keer eerder voorgekomen dat een moeder samen met haar kind duo-euthanasie heeft gekregen.
Waarom maakt de EO deze uitzending?
Als EO geloven wij in echte gesprekken. In Dit is de Kwestie bespreken we actuele, maatschappelijke en ethische vraagstukken vanuit verschillende perspectieven. Vaak worden er thema’s behandeld die dicht bij de dagelijkse realiteit van mensen staan, zoals levensvragen, geloof, ethiek en sociale dilemma’s.
Het onderwerp duo-euthanasie roept ethische en emotionele vragen op, en het raakt aan fundamentele thema’s zoals leven, liefde, autonomie en de grenzen van medisch handelen. Met deze uitzending proberen we de kijker aan het denken te zetten door te laten zien hoe dit thema zich in Nederland ontwikkelt en wat het betekent voor onze naasten en de samenleving als geheel. We stellen hierbij vragen die niet altijd een pasklaar antwoord opleveren, maar die hopelijk wel leiden tot een waardevol gesprek over leven en dood. We faciliteren het gesprek hierover op ons online platform DIT.
Samen sterven: duo-euthanasie
Het was groot nieuws in februari 2024: oud-premier Dries van Agt en zijn vrouw Eugenie waren hand in hand overleden. Dit was een verrassing voor veel mensen, omdat hij tijdens zijn politieke loopbaan conservatief was op ethische thema's. Een gezamenlijke zelfgekozen dood wordt duo-euthanasie genoemd. Het aantal stellen dat euthanasie krijgt, neemt de laatste jaren toe. In 2024 ging het om 54 stellen.
Hoeveel stellen krijgen jaarlijks duo-euthanasie?
Cijfers over euthanasie worden bijgehouden door de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE). Het aantal duo's dat euthanasie krijgt, neemt de laatste jaren toe.
- 2018: 9 stellen
- 2019: 17 stellen
- 2020: 13 stellen
- 2021: 16 stellen
- 2022: 29 stellen
- 2023: 34 stellen
- 2024: 54 stellen
Partners die voor duo-euthanasie willen kiezen, moeten los van elkaar een euthanasieverzoek indienen bij ieder een eigen arts. Die artsen beoordelen onafhankelijk van elkaar of het verzoek van hun eigen patiënt aan de wettelijke eisen voldoet. Zo moeten ze vaststellen dat hun patiënt onder andere uitzichtloos en ondraaglijk lijdt.
Aan welke eisen moet een euthanasieverzoek voldoen?
De arts die een euthanasieverzoek beoordeelt, moet toetsen of het verzoek voldoet aan de wettelijke eisen:
- De arts is overtuigd dat er sprake is van een vrijwillig en weloverwogen verzoek van de patiënt
- De arts is overtuigd dat er sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden van de patiënt
- De arts heeft de patiënt voorgelicht over de situatie waarin deze zich bevindt en over diens vooruitzichten
- De arts is met de patiënt tot de overtuiging gekomen dat er voor de situatie waarin deze zich bevindt geen redelijke andere oplossing is
- De arts heeft tenminste één andere onafhankelijke arts geraadpleegd die de patiënt heeft gezien en schriftelijk een oordeel heeft gegeven over de bovengenoemde zorgvuldigheidseisen
De artsen leggen de verzoeken daarna elk voor aan een SCEN-arts. De euthanasieverzoeken worden dus los van elkaar beoordeeld en zo moet ook uitgesloten worden dat de ene partner druk uitoefent op de andere partner.
Wat is een SCEN-arts?
Een arts moet bij een euthanasieverzoek een andere onafhankelijke arts raadplegen. Deze arts gaat ook in gesprek met de patiënt en geeft een schriftelijk oordeel of de patiënt aan de wettelijke eisen voldoet. Vaak is deze arts een SCEN-arts. SCEN staat voor Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland, dit is een programma van de artsenfederatie KNMG. Het SCEN-programma is opgezet om onafhankelijke consultaties bij euthanasie te faciliteren.
Wat vindt Nederland van duo-euthanasie?
3 op de 4 Nederlanders met een partner staan in principe open voor duo-euthanasie, mits de omstandigheden juist zijn. Tegelijkertijd maakt bijna 60% zich zorgen dat partners elkaar onder druk kunnen zetten om samen te sterven. Dat blijkt uit onderzoek van DataIM en DIT, het journalistieke platform van de EO.
Veel personen met een partner staan open voor duo-euthanasie: 18,4% zegt volmondig ja, 53,4% geeft aan dat ze er misschien voor openstaan. Tegelijkertijd maakt 59,8% zich zorgen over de mogelijkheid dat partners elkaar onder druk zetten. Daarnaast vindt 40,1% dat het bij duo-euthanasie lastig is om te bepalen of de wens om te overlijden volledig individueel is. Daartegenover staat 41,1% dat dit risico minder groot acht.
Benieuwd naar de andere uitkomsten van het onderzoek? Lees het hier:
- Onderzoek: driekwart van de Nederlanders staat open voor duo-euthanasie
Onderzoek: driekwart van de Nederlanders staat open voor duo-euthanasie
'Je realiseert je in één keer: we zijn weeskinderen'
De ouders van Linda en Rob Gorissen kregen eind 2022 duo-euthanasie. Moeder had Alzheimer in een gevorderd stadium en vader was ongeneeslijk ziek. Linda vindt het mooi dat haar ouders na een periode van ziekte samen zijn overleden. Het was hun wens om samen het leven af te sluiten, zegt broer Rob.
Hoe draagt Rob zijn ouders met zich mee?
Rob heeft zijn ouders op zijn borst getatoeëerd. Links staat zijn moeder en rechts zijn vader, daartussenin 'the stairway to heaven'. Hij is heel blij met de tattoo, zo zijn zijn ouders altijd bij hem, zegt hij.
Rob en Linda waren bij de euthanasie van hun ouders aanwezig. Ze zeiden onafgebroken 'ik houd van je' tegen elkaar, maar de laatste woorden van zijn ouders raakte Rob het meest: 'Bedankt voor de hele mooie tijd.' Na de euthanasie kwam de klap. Linda en Rob kregen traumatherapie om de gebeurtenis te verwerken.
"Wij stonden daar en wisten wat er komen ging, maar het gevoel van dat moment is niet te beschrijven. Na 45 minuten was de arts weg en wij dachten: en nu? Het zou goed zijn als er op dat moment meer omgekeken wordt naar de nabestaanden. Want wij blijven over en hebben die euthanasie ook meegemaakt. Je realiseert je in één keer: we zijn weeskinderen."
De duo-euthanasie heeft de band met haar broer wel verdiept, zegt Linda. Want hij is de enige die snapt wat zij toen voelde. Het was volgens haar iets heel verdrietigs, maar ook iets heel krachtigs en moois. Tegelijkertijd vindt ze een leven zonder ouders wel moeilijk. Ook Rob mist zijn ouders en merkt dat het lastig is om te rouwen om zowel je vader als je moeder.
"Soms zit ik te rouwen om mijn moeder en dan denk ik: wacht even, ik vergeet mijn vader. Dan komt er een soort schuldgevoel in me op. Bepaalde situaties passen bij moeder en andere weer bij mijn vader. En daarnaast zie ik het ook als een afsluiting van hen samen."
'Zij hielden elkaar vast en wij hielden hen vast'
Twee zussen kregen op 22 januari 2024 euthanasie: Miet en Len Sillen. Het was de eerste keer dat twee zussen op deze manier stierven. Zus Chris Sillen en nichtje Kim Kugler vertellen hoe de laatste momenten waren.
"We hadden veel bloemen neergezet en kaarsjes aangestoken. We hebben koffiegedronken en appeltaart gegeten. En toen zei mijn oudste zus: 'Nou is het wel klaar, ik wil in de stoel gaan zitten.' Toen hebben we afscheid genomen en zijn de artsen met spuiten begonnen. In principe waren ze er allebei helemaal klaar voor."
Nichtje Kim vult aan:
"Ze hebben elkaar vastgehouden en wij zaten allebei aan een kant om hen weer vast te houden. Zodat de twee artsen die er waren wel gewoon konden doen, wat ze moesten doen."
Het afscheid hebben Kim en Chris als heel liefdevol en waardig ervaren. Chris heeft het nog vaak over haar zussen.
"Ik praat heel graag over ze, omdat ze altijd veel voor ons gezin betekend hebben. Mijn kleindochter probeerde laatst te strijken, toen zei ik daar wat over. En toen zei ze: 'Laat mij nou maar, want zo deed tante Miet dat ook.' We praten eigenlijke iedere dag over hen."
'Dan dwing je hem te blijven; dat is geen liefde'
De vader van Linda Keemink heeft dementie en is in het bezit van een euthanasieverklaring. Hij heeft altijd gezegd dat hij nooit wil eindigen in een verpleeghuis, voor die tijd wil hij 'weg zijn'. Maar hij wil niet dat zijn vrouw alleen achterblijft. Linda vindt dat ze als dochter in een lastige situatie zit.
"Mijn moeder heeft eerder gezegd: 'Ik wil mee met jou Wim, dan gaan we samen.' Nu zegt ze: 'Ik kan me niet herinneren dat ik dat gezegd heb.' Daarom zit ik nu met een moeilijke kwestie. Mijn vader wil niet gaan omdat hij mijn moeder niet alleen achter wil laten. En mijn moeder wil ook niet dat mijn vader gaat. Je moet eigenlijk je ouders overtuigen: ga met z'n tweeën, doe het gewoon."
Pim, een voetbalvriend van Wim, is blij met hun contact, ondanks de dementie van Wim:
"Zoals hij nu is, is hij aanvaardbaar. Maar hij is altijd aanvaardbaar voor ons. Zolang hij nog lekker met ons kan converseren. We worden allemaal wat ouder."
Met haar vader kan Linda goed praten over een zelfgekozen dood. Haar moeder vindt het heel confronterend en hoopt nog op lichamelijk herstel voor haar en haar man, zegt Linda.
"Maar mijn vader wordt steeds zieker en mijn moeder wordt ook niet meer beter. Er komt geen verbetering. Mijn vader zegt dus dat hij niet meer wil, maar dat hij haar niet achter kan laten. Dat is gewoon ware liefde. Alleen ik zeg dan: het eindresultaat is dat je op een gesloten afdeling terechtkomt, zonder ma. En tegen mijn moeder zeg ik: dan is pap nog in leven, maar die herkent jou niet meer. Dat wil jij toch ook niet?"
Haar moeder wil nu liever niet nadenken over euthanasie:
"Euthanasie vind ik ingewikkeld, omdat ik er nog niet aan toe ben. En ik vind dat mijn man er ook nog niet aan toe is en wij dus samen ook niet."
Linda zou het heel mooi vinden als haar ouders uiteindelijk toch kiezen voor duo-euthanasie.
"Mijn moeder trekt heel erg aan mijn vader: laat me niet alleen Wim, dat hebben we afgesproken. Maar pa wil niet meer. En dan? Dan dwing je hem te blijven; dat is geen liefde. Ik zie een Titanic-filmshot voor me waarin twee oude mensen in bed liggen en dan samen gaan. Voor altijd samen. Dat zou het mooiste zijn."
Hoe kijkt een ethicus naar duo-euthanasie?
Duo-euthanasie vindt ethicus Ghislaine van Thiel een uiting van de maakbaarheid van het sterven.
“We leven in een hele liberale samenleving. Je mag overal over beslissen, dus ook over je levenseinde. Eerst werd euthanasie gezien als de laatste mogelijkheid; een kwestie van een patiënt die ondraaglijk lijdt en met zijn rug tegen de muur staat. Dat lijkt nu te veranderen. We lijken op dit moment meer bezig te zijn met het controleren van het sterfbed en het maakbare van het overlijden.”
De duo-euthanasie van oud-premier Van Agt en zijn vrouw, noemt Van Thiel een soort reclame waar romantisch over wordt gedaan.
“Mensen zeggen: ‘Wat heerlijk dat ze samen gaan.’ Euthanasie moet een weloverwogen en vrijwillig verzoek zijn van de patiënt. En bij duo-euthanasie kun je je afvragen: Wil je dat echt op hetzelfde moment? Wil je het echt allebei? Hoe moet een arts dat beoordelen en die onderlinge verhoudingen uit elkaar houden? In theorie kan het natuurlijk dat beide personen even ziek zijn, dat ze op hetzelfde moment zo extreem lijden dat een arts uit oogpunt van barmhartigheid euthanasie toepast. Maar in de praktijk zal dat anders liggen.”
Hoewel uit het onderzoek van DIT blijkt dat veel Nederlanders positief tegenover duo-euthanasie staan, denkt Van Thiel dat veel mensen er toch anders over denken als ze geconfronteerd worden met een echte casus.
“Ik denk dat mensen terughoudender zijn als je ze een specifiek geval laat beoordelen en vraagt: is het goed als de arts deze persoon euthanasie verleent? Wat als mensen een duo-euthanasie van twee mensen van 19 en 20 jaar voor ogen krijgen? Zijn ze dan nog steeds positief? Ik denk dat veel minder mensen geneigd zijn om te zeggen dat dat moet kunnen. Zo niet, dan vraag ik me af of we niet onverschillig aan het worden zijn.”
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
Kijk Dit is de Kwestie
In Dit is de Kwestie (EO) gaat Hans van der Steeg verder over dit onderwerp in gesprek met verschillende sprekers. Je kan de aflevering zien op dinsdag 28 januari om 21.00 uur op NPO 2. Of stream de aflevering via NPO Start.
Dit maakten we ook- Coöperatie Laatste Wil wil omstreden Sarco als zelfdodingsmiddel: goed idee of onethisch?
Coöperatie Laatste Wil wil omstreden Sarco als zelfdodingsmiddel: goed idee of onethisch?
- Krijgen psychiaters te veel ruimte om euthanasie te verlenen?
Krijgen psychiaters te veel ruimte om euthanasie te verlenen?
