Vliegschaamte en toch in het vliegtuig: hoe kan dat? 'We praten onze schaamte goed'
vandaag · 17:00| Leestijd:4 min
Update: vandaag · 17:03
In dit artikel aan het woord
"Dat ene vluchtje naar Ibiza heeft op het totaal weinig invloed."
"Als je de schaamte helemaal tot je neemt, mag je ook denken: hoe zou ik mijn gedrag kunnen veranderen?"
In het kort
In juli en augustus is het topdrukte op de vliegvelden. Vliegen is en blijft populair, ondanks dat veel mensen weten dat ze daar het klimaat geen goed mee doen. Hoe kunnen die gevoelens samen gaan? 'Mensen willen hun gedrag helemaal niet veranderen', zegt luchtvaartjournalist Yteke de Jong.
Wat denk jij?
Hoe vaak vlieg jij?
Drukte op Schiphol
Deze zomer is het weer druk op de Nederlandse luchthavens. Alleen al op Schiphol verwacht men tot eind augustus bijna 13 miljoen reizigers. Dat is 7% meer dan vorig jaar. Veel Nederlanders kiezen dus nog altijd voor een vliegvakantie, ondanks de zorgen over het klimaat.
Wel voelen steeds meer mensen voelen zich ongemakkelijk over vliegen. Ze hebben last van ‘vliegschaamte’. Ondanks dat gevoel pakken toch meer mensen het vliegtuig. Dus heeft dat schuldgevoel eigenlijk wel effect?
Vliegschaamte neemt toe
Uit cijfers van het CBS blijkt dat vliegschaamte de afgelopen jaren is toegenomen. In 2020 voelde 19% van de mensen zich schuldig over vliegen. In 2023 was dat al 27%. Vooral jonge vrouwen en hogeropgeleiden zeggen bewust na te denken over hun reisgedrag.
Toch is ook te zien dat juist jongere mensen veel vliegplannen hebben voor dit jaar. Veel mensen blijven gewoon vliegen, ook als ze weten dat het slecht is voor het klimaat. Uit onderzoek van de ANWB blijkt dat veel mensen tussen de 19 en 30, generatie Z, graag landen als Thailand en Japan willen bezoeken. En daar kom je niet zomaar zonder het vliegtuig te pakken. 62% van de Gen Z'ers verwacht dan ook in 2025 voor de lange vakantie het vliegtuig te pakken, bij de 30-plussers gaat dit om 46%.
Dit is de discussieHeeft vliegschaamte wel nut?
Is vliegschaamte nog een ding tegenwoordig of is dat verleden tijd? En heeft het zin om je te schamen als je vervolgens toch in het vliegtuig stapt?
Yteke de Jong, luchtvaartjournalist bij De Telegraaf, vindt vliegschaamte maar een nutteloze emotie. Mensen willen hun gedrag helemaal niet veranderen, zegt ze.
Yteke de Jong
Luchtvaartjournalist bij De Telegraaf"Zeker in de laatste twee jaar zie je dat iedereen er weer flink op losvliegt. 77% van de Nederlanders vliegt en wil dat blijven doen. En in de toekomst wordt er internationaal nog meer vliegverkeer verwacht. Dan is vliegschaamte niet zo’n zinvolle emotie denk ik. Waarvoor schaam je je dan, als het gaat om gemiddeld één vlucht per jaar?"
De Jong vindt het opvallend dat er zo’n grote focus is op vliegen, terwijl IT-gebruik en wegverkeer ook voor veel uitstoot zorgen. Daarbij wijst ze erop dat internationaal het luchtverkeer flink gaat groeien komende tientallen jaren:
"Het luchtverkeer neemt wereldwijd flink toe, met name in Azië gaat het verdubbelen. Dan kun je je misschien wel schamen voor dat ene vluchtje naar Ibiza, maar dat heeft op het totaal gewoon heel weinig invloed. Ook is het zo dat we een economische impuls geven aan Zuid-Europa of Bali door daar naartoe te vliegen."
Psycholoog Aukje Nauta, schrijver van het boek 'Nooit meer doen alsof' heeft wel last van vliegschaamte en is daarom flink minder gaan vliegen. Ze legt uit dat zo’n emotie je ook informeert en kan helpen om het vliegen wat te beperken.
Aukje Nauta
Psycholoog"Schaamte is een pijnlijke en morele emotie die je ervaart als je vindt dat wie jij bent niet voldoet aan bepaalde normen. Het komt er op neer: het is een kloof die je ervaart tussen wie je bent en wie je wilt zijn. Als jij iemand bent die graag zijn ecologische voetafdruk klein houdt, ervaar je door te vliegen een kloof tussen wie je bent en wie je graag wil zijn. Het argument dat die ene vlucht weinig uitmaakt, vind ik een gek argument. Dan zou je ook niet hoeven stemmen, want wat is die ene stem nou waard in een democratie?"
Dat we ondanks dit soort schaamtegevoelens toch meer gaan vliegen, betekent het niet dat het een zinloze emotie is, zegt Nauta. Ze denkt dat veel mensen hun gevoelens van ongemak over deze tegenstrijdigheid op een andere manier proberen te rechtvaardigen.
"Satirewebsite De Speld had eens een grappig artikel: Je wilt graag naar Bali, dan kan je tijdens het bestellen van de ticket aanvinken: ‘Ik schaam me voor deze vlucht’. Ik denk dat dat hier een beetje aan de hand is. Terwijl: als je de schaamte helemaal tot je neemt, mag je het ook delen met anderen en denken: hoe zou ik mijn gedrag kunnen veranderen?"
Natuurlijk, het is niet alleen vliegen wat voor grote uitstoot zorgt. Ook Nauta ziet in dat we op andere vlakken ook nog genoeg winst hebben te maken. Zoals bijvoorbeeld IT-gebruik: het kost veel energie om een prompt te maken voor AI.
"We zouden last moeten hebben van duurzaamheidsschaamte of klimaatschaamte. Dan kan je helemaal afgewogen kijken naar je hele gedragsrepertoire en voor jezelf bedenken hoe je wilt bijdragen aan het klimaat. Door bijvoorbeeld minder AI te gebruiken of vaker met de trein te gaan."
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
Luister naar Dit is de Dag
In Dit is de Dag (EO) gaat presentator Hans van der Steeg verder over dit onderwerp in gesprek met luchtvaartjournalist Yteke de Jong en organisatiepsycholoog Aukje Nauta. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Dit maakten we ook- Onderzoeker: 'Verhoog de belasting op vliegtickets voor mensen die veel vliegen'
Onderzoeker: 'Verhoog de belasting op vliegtickets voor mensen die veel vliegen'
- Meerderheid Gen Z'ers wil dit jaar gewoon vliegen: 'Waar is onze eigen verantwoordelijkheid?'
Meerderheid Gen Z'ers wil dit jaar gewoon vliegen: 'Waar is onze eigen verantwoordelijkheid?'
