1 op de 4 is KOPP KOV-kind en leeft acht jaar korter: wat houdt het in?

In Nederland groeien naar schatting 900.000 kinderen onder de achttien jaar op met een ouder die kampt met psychische aandoeningen en/of verslaving. Dit komt neer op ruim 1 op de 4 kinderen. Van deze groep zijn 664.000 kinderen twaalf jaar of jonger. De meeste van deze kinderen hebben een ouder met psychische problemen, en bij ongeveer 7 procent is er sprake van een dubbele diagnose – dus een combinatie van psychische én verslavingsproblematiek.

De kinderen die tot deze twee groepen behoren, worden vaak gezamenlijk genoemd omdat de problematiek overlap vertoont.

Medische gegevens van KOPP KOV-kinderen

Het landelijke kennisinstituut voor mentale gezondheid, Trimbos, stelt dat ernstige ouderlijke psychische problemen kunnen doorwerken in de lichamelijke gezondheid van het kind. Ze is gebleken dat kinderen van een ouder met bijvoorbeeld depressie gemiddeld acht jaar korter leven dan kinderen met mentaal gezonde ouders. Deze verkorting van de levensverwachting hang vooral samen met verhoogde risico’s op zelfdestructief gedrag – zoals suïcide – of om op latere leeftijd zelf verslaving te ontwikkelen.

Deze kinderen hebben dus een sterk verhoogde kans om zelf psychische problemen of verslaving te ontwikkelen. Studies laten zien dat minderjarige KOPP KOV-kinderen gemiddeld twee tot drie keer zo vaak in hun leven een psychisch stoornis en/of verslaving ontwikkelen vergeleken met kinderen van wie de ouders mentaal gezond zijn. Deze verhoogde kwetsbaarheid is deels erfelijk (genetische aanleg), maar wordt ook sterk beïnvloed door de omgeving en opvoedsituatie.

De KOPP KOV-kinderen die nog thuis wonen bij de ouders met problemen, vertonen regelmatig gezondheidsklachten doordat ze te maken hebben met veel stress. Dat kan leiden tot hoofdpijn, buikpijn, concentratieproblemen en kan bovendien hun immuunsysteem en ontwikkeling beïnvloeden, wat op latere leeftijd tot een verhoogd risico op chronische ziekten kan leiden.

Sociale impact

De stress die KOPP KOV-kinderen ervaren komt vaak doordat ze zich constant zorgen maken om hun zieke ouder en zich soms zelfs (mede)verantwoordelijk voelen voor de problemen thuis. Vaak voelen deze kinderen zich ook eenzaam en onbegrepen omdat ze opgroeien met zorgen die leeftijdsgenootjes niet kennen.

Het komt dan ook geregeld voor dat kinderen taken op zich nemen die eigenlijk bij een volwassene horen. Ze gaan bijvoorbeeld voor de zieke ouder zorgen of doen veel huishoudelijke klusjes. Door deze vroegtijdige verantwoordelijkheden is er voor het kind minder ruimte om onbezorgd kind te zijn. Ook nodigen deze kinderen meestal liever geen vriendjes uit thuis uit angst voor stigma of onverwacht gedrag van de ouder.

• Aefke heeft een bipolaire stoornis: 'Ik kon niet accepteren dat ik het niet zelf kon oplossen'

  Aefke heeft een bipolaire stoornis: 'Ik kon niet accepteren dat ik het niet zelf kon oplossen'

Doordat deze kinderen opgroeien in een onvoorspelbare gezinssituatie kan het vertrouwen in anderen ook worden aangetast bij deze kinderen. Ze kunnen worstelen met vertrouwen uit angst opnieuw teleurgesteld of gekwetst te worden. Ook op volwassen leeftijd komt het voor dat KOPP KOV-kinderen aangeven moeite te hebben met relaties en dat ze bijvoorbeeld bang zijn om zelf ouder te worden, omdat ze hun eigen kinderen niet hetzelfde willen laten meemaken.

Betere zichtbaarheid in de samenleving

De maatschappelijke zichtbaarheid van KOPP KOV-kinderen groeit. Ook in de zorg worden er stappen gemaakt. Zo is dit jaar de jeugdhulprichtlijn voor KOPP KOV praktisch gemaakt met een nieuwe routekaart, zodat professionals sneller kunnen signaleren en doorverwijzen. Voor gezinnen is er online steun zoals KopOpOuders met groepscursussen en zelfhulp en het Trimbos-instituut biedt een uitgebreide KOPP KOV-toolbox aan met materialen voor ouders, kinderen en professionals. Het Landelijk Platform KOPP KOV stimuleert ook structurele kennisdeling en samenwerking tussen gemeenten, zorg en ervaringsdeskundigen – een opstap naar eerder herkennen en beter helpen.

In Dit is de Kwestie (EO) gaan Margje Fikse, Gloria en Aefke verder over dit onderwerp in gesprek. Bekijk de volledige uitzending op 27 september om 22.55 uur op NPO2 of op NPO Start.

Wil jij de aflevering liever streamen? Klik hier om de aflevering te bekijken via NPO Start.

• Grote doodsoorzaak onder kinderen - wat is kinderdementie?

  Grote doodsoorzaak onder kinderen - wat is kinderdementie?

• Aefke heeft een bipolaire stoornis: 'Ik kon niet accepteren dat ik het niet zelf kon oplossen'

  Aefke heeft een bipolaire stoornis: 'Ik kon niet accepteren dat ik het niet zelf kon oplossen'

• Kind van ouders met psychische problemen - hoe doorbreek je de keten?

  Kind van ouders met psychische problemen - hoe doorbreek je de keten?