AI-camera signaleert verdacht gedrag in supermarkt: 'Kan makkelijk discrimineren'
17 maart 2025 · 11:37| Leestijd:3 min
Update: 17 maart 2025 · 14:31
In dit artikel aan het woord
"Sommige mensen kunnen ander gedrag vertonen en er sneller uit gehaald worden. Dat is discriminatie."
"Als mensen zich in een supermarkt verkeerd gedragen of stelen, mag je die proberen te detecteren."
In het kort
Stiekem een broodje in je tas laten glijden of een reep chocola onderin de kinderwagen: op allerlei manieren wordt er in supermarkten gestolen. In de strijd tegen diefstal grijpen sommige winkeleigenaren naar vergaande middelen. Zo wordt geëxperimenteerd met AI-camera’s die zelf verdachte handelingen signaleren. Goede zaak of recept voor discriminatie?
Wat denk jij?
Wat doe jij als je iets bent vergeten af te rekenen?
Er wordt steeds meer gestolen in supermarkten
Er wordt steeds meer gestolen in supermarkten. Bij Jumbo gaat het zelfs om een procent van de omzet. Zo werd er in 2023 voor 100 miljoen euro aan boodschappen uit Jumbo-supermarkten gestolen. Dat is meer diefstal dan er winst gemaakt wordt.
Ook uit het aantal aangiften van diefstal bij de politie blijkt dat er steeds meer wordt gestolen. In 2022 werden er tienduizenden aangiftes van winkeldiefstal gedaan.
Wat denk jij?
Wat denk jij: wat wordt er het meest gestolen bij Jumbo?
Inzet van AI-camera’s in de supermarkt: goede ontwikkeling?
Inzet van een AI-camera? Rejo Zenger van Bits of Freedom heeft er grote bezwaren bij. Deze organisatie komt op voor digitale burgerrechten. Zo wijst hij erop dat het in winkels met zelfscankassa’s niet zo vreemd is dat je even iets in je tas doet als je een telefoon en misschien nog een scanner in de hand hebt. Ook vreest hij voor discriminatie:
Rejo Zenger
Bits of Freedom"De technologie werkt lang niet altijd zo goed. Volgens de leverancier van de technologie discrimineert de software niet, doordat er enkel naar gedrag wordt gekeken. Niet naar het gezicht of kleding. Maar je kan je voorstellen dat iemand met een handicap misschien anders gedrag vertoont en er sneller uit gehaald wordt. Dat is discriminatie."
En of je er willekeurig tussenuit geplukt wordt of dat bepaalde groepen er vaker uit gehaald worden, maakt wel uit, stelt hij.
Rejo Zenger
Bits of Freedom“Een steekproef is normaal gesproken willekeurig. Maar het is zo dat bepaalde groepen in onze bevolking harder geraakt worden door dit soort technologie. Dat zijn nooit de witte mannen zoals u en ik. Ik vind dat dat niet kan. (..) We hebben in Nederland al veel schandalen gehad waarbij kunstmatige algoritmen werden ingezet en mensen gediscrimineerd werden. Als jij er bovengemiddeld vaak uitgepikt wordt, doet dat iets met je zelfbeeld.”
Het is goed dat supermarkten onderzoeken hoe ze technologie kunnen gebruiken om diefstal tegen te gaan, vindt Sander Schaapman, veiligheidsexpert en voormalig politiecommissaris.
Sander Schaepman
Oud-politiecommissaris en veiligheidsexpert"Diefstal is een enorme schadepost voor de supermarkten. Het is logisch dat zij kijken naar allerlei mogelijke middelen om dat terug te dringen. We moeten met elkaar overtuigd blijven dat winkeldiefstal nooit mag lonen."
Schaepman is minder bang voor discriminatie, waar Zenger van Bits of Freedom voor vreest. Hij wijst erop dat gedrag veel kan voorspellen en vindt dat je als winkel best technologie mag gebruiken om te voorkomen dat spullen met regelmaat gestolen worden.
"Als je een winkel binnengaat, ga je akkoord met de geldende huisregels. Bij de kassa word ik zelf ook weleens gecontroleerd. Je discrimineert al als je naar bepaalde dingen onderscheid gaat maken. Regelmatig krijgen mensen op basis van hun gedrag de vraag of even in de tas gekeken mag worden. Dat moet je niet uitvergroten op iemand die gehandicapt is. Dat is een minimaal percentage. (..) Het gaat om de ondernemers waar elke dag veel centjes van gestolen worden."
In plaats van meer technologie in te zetten, ziet Zenger liever de caissière terugkomen.
Rejo Zenger
Bits of Freedom"Eigenlijk is het bizar. Supermarkten willen een zo groot mogelijke winst maken. Dus ze denken: die mensen zijn duur, dus introduceren we zelfscankassa’s. Lang leve de technologie. Vervolgens blijkt dat er nog veel meer wordt gestolen. Wat is dan de oplossing? Nog meer problematische technologie."
Maar Schaepman kan daar weinig mee, zegt hij. Daarmee draai je het om, vindt hij:
Sander Schaepman
Oud-politiecommissaris en veiligheidsexpert"Dus de supermarkten zijn de schuld dat mensen meer aan het stelen zijn? Ik ben het eens dat je kritisch moet zijn op wat je inzet en hoe dat werkt. Maar we moeten de cyclus niet omdraaien. Als mensen zich in een supermarkt verkeerd gedragen of stelen, mag je die proberen te detecteren."
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
Luister Dit is de Dag (EO) terug als podcast
In Dit is de Dag (EO) gaat presentator Jan Willem Wesselink verder over dit onderwerp in gesprek met voormalig politiecommissaris Sander Schaepman en Rejo Zenger van Bits of Freedom. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Dit maakten we ook- Oog in oog met jezelf bij de zelfscankassa: Jumbo zet 'confrontatiemonitors' in
Oog in oog met jezelf bij de zelfscankassa: Jumbo zet 'confrontatiemonitors' in
- Pieter Omtzigt kwaad op supermarkten om hoge prijzen: 'Ze solliciteren naar dwangmaatregelen'
Pieter Omtzigt kwaad op supermarkten om hoge prijzen: 'Ze solliciteren naar dwangmaatregelen'
