Zo wordt de Bijbel gebruikt om racisme goed te praten

In de Bijbel zegt de apostel Paulus in de brief aan de Galaten dat afkomst er niet meer toe doet: 'Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Jezus Christus.' Toch werd in het verleden (en wordt nog steeds) racisme goed gepraat met de Bijbel in de hand, vertelt theoloog Janneke Stegeman in De Ongelooflijke Podcast (EO).

Stegeman deed voor haar nieuwste boek onderzoek naar het Nederland van de zeventiende eeuw. Nederland was toen een protestantse republiek en veel vooraanstaande protestanten waren toen erg racistisch, merkte ze in haar onderzoek. "Wat je in Nederland in de zeventiende eeuw zag, was dat religie werd gebruikt om joden en moslims buiten de orde te plaatsen. Ze zagen het protestantisme als ware godsdienst, als rationeel en vrij, en joden en moslims werden gezien als minder rationeel en vrij", vertelt ze. "Wij, witte protestanten zijn beschaafd en de rest niet en je moet ook een witte protestant zijn om beschaafd te kunnen zijn."

Janneke Stegeman

Theoloog

"Wat je in Nederland in de zeventiende eeuw zag, was dat religie werd gebruikt om joden en moslims buiten de orde te plaatsen."

Racisme op basis van Genesis

Eigenlijk kun geen racist kunt, als je wilt leven naar wat er letterlijk in de Bijbel staat. Alle mensen stammen immers af van Adam en Eva en Paulus zegt in Galaten dus letterlijk dat je afkomst er niet toe doet. "Daar worstelden die protestanten wel mee. Er bestonden in de zeventiende eeuw theorieën die stelden dat alle mensen dezelfde afkomst hebben. Maar er is ook een hele belangrijke rol voor het verhaal van Sem, Cham en Jafeth", vertelt Stegeman.

Sem, Cham en Jafeth zijn de drie zonen van Noach, je weet wel, die van de welbekende ark. Nadat de aarde weer was opgedroogd na de zondvloed en de familie weer op land woonde, maakte Noach zichzelf te schande door dronken en naakt voor zijn tent te gaan liggen. "Sem en Jafeth doen het goede (ze legden een jas over hem heen, red.), maar Cham lacht zijn vader uit." Cham wordt dan vervolgens vervloekt: er staat in de Bijbel dat zijn zonen knechten zullen zijn van Sem en Jafeth.

Cham wordt in de Bijbel nooit zwart genoemd, maar hij staat in Genesis 10 wel als stamvader van een aantal Afrikaanse volken. Zo wordt het verhaal gebruikt om zwarte mensen als minderwaardig te zien en ook om slavernij te vergoelijken. Tot op de dag van vandaag wordt dit verhaal verteld, zegt Stegeman: "Mensen van kleur vertellen mij: in mijn kerk heb ik gehoord dat dit soort dingen worden gezegd. Ik zou het niet onderschatten."

Luister De Ongelooflijke Podcast

In De Ongelooflijke Podcast (EO) gaat David Boogerd verder over dit onderwerp in gesprek met Janneke Stegeman en vaste gast Stefan Paas. Beluister de uitzending hieronder als podcast. 

Luister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.

Verwijzing