Ex-gok­ver­slaaf­de: 'Mijn vrouw geloofde mijn leugens altijd, jammer genoeg...'

In het zuiden van Bosnië en Herzegovina ligt Mostar, een stad waar de Bosnische Burgeroorlog (1992-1995) diepe wonden heeft geslagen. Regisseur Sergej Kreso, geboren in Sarajevo, zegt in de documentaire dat er na de oorlog geen enkel nieuw systeem is opgebouwd in het land en als er wel sprake is van een systeem, 'dan is dat systeem een chaos'.

Door het ontbreken van structuur is volgens Kreso het aantal verslavingen toegenomen. Onder anderen gokverslaving is een groot probleem. In de stad vind je meer wedkantoren dan kerken en moskeeën. En terwijl vanwege het zondagsgebed winkels hun deuren moeten sluiten, mogen wedkantoren gewoon open blijven.

Iedere vrijdag komt er in Mostar een groep bij elkaar van anonieme gokverslaafden en hun familieleden: KLOK Mostar. De psycholoog Marko Romić leidt de groep. Hij denkt dat de oplossing voor de verslaafden ligt in het herstellen van familiebanden. In de groep zitten zowel moslims als christenen, bevolkingsgroepen die in de oorlog lijnrecht tegenover elkaar stonden.

Ex-gokverslaafde Mustafa: 'Ik was er voor 99% van overtuigd dat dit het einde zou betekenen van mijn gezin'

Mustafa kan zich niet precies herinneren hoe het gokken is begonnen, maar het moet op de middelbare school geweest zijn. "Ik zei dan dat het om vermaak ging, maar ook toen ging het om winnen. Zo'n vermaak is het niet." Hij ging steeds grotere bedragen inzetten en kwam op den duur geld tekort. Als hij een periode stopte met gokken, miste hij de adrenaline en begon hij opnieuw. Hij won soms heel veel geld. Met een inzet van 50 Bosnische mark, maakte hij een winst van 9.000 mark. En van 9.000 ging hij naar 20.000 en van daar weer naar nul. Toch ging hij door met gokken. Aan het einde van het jaar had hij een schuld van 100.000 mark.

Hij besloot zijn schuld op te biechten aan zijn vrouw Alma. "Ik was er voor 99% van overtuigd dat dit het einde zou betekenen van mijn gezin en van alles." Hij had plannen voor als zijn vrouw hem zou verlaten: "Gekke plannen, de allerergste plannen, maar gelukkig heb ik ze niet gerealiseerd. Als zij me zou verlaten, dan..." Zijn vrouw zei na zijn biecht alleen: "Mustafa, wij gaan dit oplossen."

Terugkijkend op zijn gokverslaving heeft hij het meeste spijt van wat hij zijn gezin heeft aangedaan: "Mijn naasten die het meeste vertrouwen in mij hadden." Zijn vrouw geloofde hem - "jammer genoeg" - altijd. "Toen ik al die problemen had veroorzaakt en het dieptepunt er was, was zij er alsnog voor me." Dat maakte indruk op hem en gaf hem hoop. "Ze had aan me kunnen twijfelen of me kunnen vervloeken. Maar ze hield ons bij elkaar en dat klonk voor mij als: 'Jij bent geen slecht mens.' Als dat liefde is, oké... maar dit is groter dan liefde." Allah heeft volgens hem besloten zijn gezin te redden.

Mustafa heeft nu al meer dan drie jaar niet gegokt. Hij verbouwt zijn eigen groenten en verkoopt die op de markt. Het lijkt volgens hem soms ook een beetje op gokken; sommige dagen verkoopt hij veel en op andere dagen niets. Mustafa wil met behulp van KLOK het leven terugkrijgen dat hij twintig jaar geleden had. "Dat is mijn hoop." Het gaat nu goed met hem en het zal "met Gods hulp goedkomen".

Ex-gokverslaafde Mateo: 'Als je zelfmoord wilt plegen, neem mij dan mee'

Door zijn gokverslaving gaf Mateo alles uit en raakte hij in de schulden: "Ik maakte er één groot circus van." Zijn moeder vroeg hem of hij zijn leven wilde veranderen en als hij zelfmoord overwoog, dat hij haar daar dan in mee moest nemen. Die woorden raken hem nu nog steeds diep. Ze waren de trigger voor Mateo waardoor hij dacht: vooruit, ik ga het proberen. Zijn moeder belde de psycholoog Marko Romić en die stelde hem voor naar KLOK Mostar te komen. Hij vindt zichzelf niet waardig genoeg om God om hulp te vragen, daarom roept hij de hulp van Maria in. "Zij is iemand die niet God is, maar een aards wezen die onze redder heeft gebaard."

Moeder ex-verslaafde Marija: 'Geen enkele verslaafde is te controleren'

Mateo was volgens zijn moeder Marija altijd een goed kind, ook toen hij in de problemen zat. Hij is nog steeds een goed kind, maar als persoon is hij veranderd, zegt ze. Jammer genoeg neemt volgens haar niemand gokken serieus, zijzelf ook niet: "Ik dacht dat het wel goed zou komen, maar geen enkele verslaving is te controleren en een verslaafde ook niet."

Vroeger was Marija niet gelovig, maar het geloof heeft haar enorm geholpen: "Zonder mijn geloof was ik gek geworden." God heeft volgens haar de weg geopend om met de hulp van andere mensen te komen waar zij en Mateo nu zijn. "Mensen zijn veel beter dan ik ooit dacht, alleen moeten we daar wel voor openstaan", dat is ook wat ze bij KLOK meekrijgt. "Je mag niet bang zijn om goed te zijn." Ze heeft ontdekt dat iets spiritueels haar door het leven leidt: "Dat leer je als er niets anders overblijft dan jij en God."

Ex-gokverslaafde Dino: 'Ik keek mijn ouders, rechters en agenten in de ogen en loog alles bij elkaar'

Dino heeft veel problemen, zoveel problemen dat hij zichzelf zou "opknopen als er nog een probleem bijkomt". Mostar is volgens Dino de enige stad in de wereld "die zijn eigen kinderen opeet". In elk groter gebouw in de stad zit volgens hem een wedkantoor, soms wel vier wedkantoren in één gebouw. Hij geeft de wedkantoren niet de schuld van het grote aantal gokverslaafden. "Er zijn gebouwen en bruggen, daar hoef je ook niet vanaf te springen." Je kiest zelf of je een wedkantoor ingaat, het is een kwestie van karakter, zegt hij. Gokken is het gevolg van schaamteloosheid, luiheid en leugens, aldus Dino.

Hij was boos op zichzelf. Twee jaar lang keek hij iedere ochtend in de spiegel en zei dan: "Schaam je, vieze leugenaar." Als hij zijn ouders, rechters en agenten in de ogen keek loog hij alles bij elkaar. Dat kwam volgens hem ook, omdat hij tegen zichzelf loog. De leugens die hij anderen vertelde, waren op dat moment volgens hem de waarheid. Nu hij niet meer gokt, liegt hij ook niet meer. Hij heeft veel tijd en hersencellen verspild aan dingen verbergen: "Dat kan ik mezelf niet vergeven."

Psycholoog Marko Romić: 'Ik stond in oorlog tegenover de mensen die nu vertrouwen in mij hebben'

Gokverslaafden gokken niet omdat ze willen winnen, maar omdat ze moeten gokken, net zoals een drankverslaafde alcohol drinkt omdat hij de behoefte heeft om te drinken, zegt psycholoog Marko Romić. Hij leidt de hulpgroep KLOK. Het merendeel van de verslaafden waarmee hij werkt, verliest zichzelf volgens hem. "Tegelijkertijd verliezen ze hun families, vrienden en kennissen. En alle waarden waarnaar ze streefden en waarmee ze zich identificeerden."

De Bosnische Burgeroorlog is alweer dertig jaar geleden, maar in "de gedachten en zielen van veel mensen nog steeds aanwezig". Daardoor is het heel moeilijk om geloof in de mens te creëren, zegt Romić. Dat zie je ook terug in KLOK; in de groep komen mensen van verschillende geloven en nationaliteiten en met verschillende oorlogservaringen bijeen. Hij is zelf net als de (ex-)verslaafden lid geweest van militaire groepen. Hij stond daardoor tegenover mensen waarmee hij nu werkt. "Mensen die nu vertrouwen in mij hebben en ik ook in hen. Wat wij doen, kunnen we niet zonder geloof in het goede en geloof in elkaar. Anders kunnen we niets bereiken." Gokverslaafden genezen volgens Romić het beste met behulp van het geloof: "Simpelweg door vergiffenis."

Kijk naar Vergeef ons onze schulden

Vergeef ons onze schulden is de vijfde documentaire in de tiendelige-serie De 10 geboden (EO). Deze documentaire van Sergej Kreso volgt een groep mensen uit de Bosnische stad Mostar, die mede door oorlog en gokverslaving diep in de put zijn geraakt. Ondanks hun verschillen, leren ze opnieuw naar elkaar te luisteren en echte aandacht te hebben voor elkaar. Kunnen ze loskomen van hun verslaving en een nieuw leven beginnen? Je ziet 'Vergeef ons onze schulden' hier of via NPO Start.

Kijk naar Gokkers

Eerder maakte de EO de documentaire Gokkers. Hierin worden gokverslaafde jongeren gevolgd. Na jaren van verborgen worstelingen met gokverslaving hebben deze jongeren niet alleen hun eigen leven ontwricht, maar ook al het financiële en emotionele krediet van hun geliefden verspeeld. Kwetsbaarheid leidt tot herstel van verslaving.

• Plunderen we de aarde? Deze vier mensen besloten het anders te doen

  Plunderen we de aarde? Deze vier mensen besloten het anders te doen

• Wanneer mag je liegen? 'Heb geen familie meer door mijn leugen'

  Wanneer mag je liegen? 'Heb geen familie meer door mijn leugen'

• Zou jij iemand kunnen vermoorden? 'We zijn er allemaal toe in staat'

  Zou jij iemand kunnen vermoorden? 'We zijn er allemaal toe in staat'

• Waarom je met een migratieachtergrond sneller een burn-out krijgt: 'Wring me in allerlei bochten om mezelf te laten zien'

  Waarom je met een migratieachtergrond sneller een burn-out krijgt: 'Wring me in allerlei bochten om mezelf te laten zien'