Steel jij van de aarde? Deze 4 mensen besloten het anders te doen

Afval rapen op Mount Everest

In een dorp Rolwaling-vallei woont Jangmu Sherpa op 4000 meter hoogte. De vallei in de Himalaya is een heilige plek voor de Sherpa's. De toeristen die de bergen van de Himalaya beklimmen laten veel rommel achter. Door het coronavirus werd het stil in de vallei, de toeristen bleven weg. Jangmu dacht dat het virus een straf was van de goden voor alle rommel die de toeristen achterlieten.

Na de coronacrisis kwamen de toeristen weer terug en haar broer Mingma Sherpa begeleidde een groep Chinese cliënten bij de beklimming van de Mount Everest. Jangmu en haar twee zussen besloten mee te gaan en op de terugweg van de top de rotzooi mee te nemen die op de berg was achtergelaten. Ze vonden tenten, zuurstofflessen en plastic. "Als wij het niet opruimen, blijft de rommel liggen." De bergen zijn volgens Jangmu het verblijf van de goden: "Als je die schoonhoudt, brengt dat meer welvaart en voorspoed."

Groene grasvelden in de woestijn

De droogste staat van Amerika is Nevada. In de Mojavewoestijn, die in het zuiden van de staat ligt, valt nog geen acht centimeter regen per jaar. Het kost 3200 liter water per vierkante meter om hier een gazon te onderhouden, vertelt landschapsarchitect Curtis. Toch is dat wat veel inwoners van Nevada willen: een groen grasveld bij hun huis en groene bermen langs de wegen. 98% van de gazons wordt met sproeiers bewaterd. "Gras is een emotioneel onderwerp. Bij vergaderingen wordt geschreeuwd: 'Wij doen ons gras niet weg!'" Het hoort volgens Curtis voor veel Amerikanen bij de American Dream: een gazon en een zwembad.

Een nieuwe wet verplicht dat eind 2026 al het niet-functionele gras is weggehaald; alleen sportvelden en parken mogen nog groen zijn. Curtis en zijn collega's verwijderen bijna dagelijks gras. Het gazon krijgt in plaats daarvan planten die droogtebestendig zijn en die je ook in woestijnen vindt. En daarmee gebruiken tuineigenaren nog maar een zesde van het water dat ze anders zouden verbruiken.

Rivier krijgt rechten

Door Nieuw-Zeeland stroomt de Whanganui. Voor de Maori is dit een belangrijke rivier: "Als de rivier gezond is, is ons volk en onze levenskracht gezond", zegt Maori-stamleider Ned Tapa. Hij ziet de rivier als een persoonlijkheid, een levende niet-menselijke voorouder: "Een voorouder die hier lang voor ons al was en die veel mensen voorbij heeft zien komen op en langs deze rivier." De rivier is een spirituele basis voor de Maori.

Veel van de gezangen van de Maori gaan over de balans tussen hemel en aarde en over hoe de mens het evenwicht in de wereld moet bewaren. Tapa: "Wij zijn deel van de natuur en de natuur is deel van ons." In de jaren '60 en '70 was de rivier volgens Tapa een open riool en een stortplaats voor industrieel afval. De Maori hebben juridische stappen gezet en ervoor gezorgd dat de rivier een rechtspersoon werd: een primeur. Na 118 jaar aanvragen indienen, erkende de Nieuw-Zeelandse overheid in 2021 de Whanganui als voorvader. We weten volgens Tapa wat het goede is om te doen: "Dus hoe meer mensen die vechten voor het klimaat, hoe beter."

Vrouw verdedigt bos en verdwijnt

Irma Barrios woonde in het zuiden van Mexico en voerde actie tegen het illegaal kappen van de bossen daar. Ze werd bedreigd, maar zei daarover: "Ik hoef me niet te verstoppen, want ik doe niets verkeerds. Ik verdedig een bos." Barrios werd een heks genoemd, omdat ze met planten praatte en dingen in de natuur verzamelde. Ze was ervan overtuigd dat in iedere boom, wolk of grot iets bijzonders schuilging.

Barrios besloot zich aan te sluiten bij de Ndoyonoyuji, een gemeenschap die verjaagd werd van haar grondgebied. Ze werd hun vertegenwoordiger. Haar motivatie was dat het niet juist was om het bos te vernietigen, omdat de mensen het niet gezaaid hebben. En ook: "We moeten het bos bedanken voor de hemelsblauwe rivier die door de wolken heen over de wereld trekt. We moeten de zorgzame aarde bedanken dat zij ons voedsel en zuurstof geeft, zodat we kunnen leven."

Haar huis en andere woningen werden in brand gestoken, ze werd gewaarschuwd dat haar leven in gevaar was. Iemand vertelde haar dat de autoriteiten zeiden: "Met de dood van de hond eindigt de hondsdolheid." Ze ging naar Mexico-Stad om daar te protesteren. Daar werd ze voor het laatst in een metrostation gezien.

Kijk naar De Thuiskomst

De Thuiskomst is de eerste documentaire in de tiendelige-serie De 10 geboden (EO). Het is een gerecycled documentaire-essay waarin filmmaker Jos de Putter het achtste gebod een ecologische dimensie geeft. Het uitgangspunt is dat we de natuur de afgelopen eeuwen hebben geplunderd, waardoor klimaatverandering niet langer een mogelijkheid is, maar een beangstigende realiteit. Een filosofische en theologische laag in de film vormt de vraag of een herinterpretatie van Gods aanwezigheid in de natuur de mens zou helpen om zich anders te verhouden tot de natuur waardoor we zorgvuldiger omgaan met de aarde. Je kan 'De Thuiskomst' hier bekijken.

Klik hier om de documentaire te bekijken via NPO Start.