Wanneer worden de medicijntekorten opgelost? 4 vragen en antwoorden met minister Agema
10 januari 2025 · 11:52| Leestijd: 6 min
Update: 11 januari 2025 · 10:30
In het kort
Nederland kampt al ruim tien jaar regelmatig met medicijntekorten. Waarom doet dit probleem zich voor, en hoe lang duurt het voordat de tekorten zijn opgelost? PVV-minister Fleur Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport beantwoordt vier vragen over het probleem in Dit is de Dag (EO).
Wat denk jij?
Ben jij/ken jij iemand die last heeft gehad van de medicijntekorten?
Aantal reacties: 0
1. Hoe erg is het medicijntekort in Nederland?
Het medicijntekort in Nederland is vorig jaar met bijna 32% afgenomen ten opzichte van 2023. Het gaat dus beter dan voorheen, maar volgens apothekersorganisatie KNMP is er nog steeds "geen enkele reden optimistisch te zijn". Nog steeds worden ruim 4,5 miljoen mensen in Nederland geraakt door dit probleem. Maar liefst 1563 medicijnen waren in 2024 regelmatig niet leverbaar.
Hoe kan het dat een medicijnen soms ineens niet meer leverbaar is?
Tijdelijk tekort aan medicijnen
Medicijnen zijn vaak tijdelijk niet verkrijgbaar door problemen bij de productie. Dit kan bijvoorbeeld komen door een tekort aan grondstoffen, een fout in het maken van het medicijn of bij de controle in het laboratorium. Andere oorzaken zijn problemen met de distributie, een onverwachte toename in vraag, of kwaliteitsproblemen.
Definitief tekort aan medicijnen
Soms verdwijnen medicijnen helemaal van de markt. Dat komt door de lage prijzen in Nederland, die door nieuwe wetten en regels de afgelopen jaren steeds verder zijn gedaald. Daarbij: omdat Nederland weinig inwoners heeft en weinig medicijnen gebruikt, zijn wij geen interessante markt voor fabrikanten. Daarom kiezen zij er soms voor om hun medicijn niet meer in Nederland te verkopen. Elk jaar verdwijnen zo tientallen medicijnen.
Minister Agema hoopt daar de komende jaren verandering in te brengen. "Er is al veel bereikt met die 30% afname, natuurlijk, maar dat er nog ruim 1500 middelen zijn waar regelmatig een tekort aan is.... Dat is veel te veel", vertelt ze in Dit is de Dag (EO). "Ik heb besloten om extra voorraden aan te leggen van bijvoorbeeld de salbutamol-astmapuffers en antibiotica. Ook maak ik 20 tot 30 miljoen extra beschikbaar voor meer medicijnen die op de lijst van kritieke geneesmiddelen staan."
"Dit treft heel veel mensen. Het slaat mij ook niet over; mijn middelen zijn ook niet verkrijgbaar."
Er wordt in de Tweede Kamer al jarenlang gepleit voor een duurzame oplossing, zoals een wettelijk verplichte, 'ijzeren' medcijnvoorraad van minstens drie maanden. Tot zover is dat nog niet gelukt. Agema vertelt: We moeten hier van alles aan doen, maar dat kan niet altijd. Op het moment dat een fabrikant ermee stopt of wanneer een grondstof niet leverbaar is, bijvoorbeeld vanwege een orkaan, probeer je dat met man en macht op te vangen. Dat vergt heel veel van apothekers." Wekelijks zijn apotheken gemiddeld één hele fte (één voltijds-werkweek van een werknemer) kwijt aan het oplossen van de medicijntekorten. Bovendien heeft bijna de helft van de apotheekteams elke week last van verbale en/of fysieke agressie van patiënten, die hun frustratie over de tekorten afreageren op baliemedewerkers.
- Apothekers uitgescholden en bedreigd: 'Binnen no-time rijdt hij met de auto de apotheek binnen'
Apothekers uitgescholden en bedreigd: 'Binnen no-time rijdt hij met de auto de apotheek binnen'
Agema betreurt de situatie, ook voor patiënten. "Dit treft heel veel mensen. Het slaat mij ook niet over; mijn middelen zijn niet verkrijgbaar. Maar ik leef vooral ook heel erg mee met de mensen die ernstigere problemen hebben dan ik."
2. Hebben buurlanden hier ook last van?
Volgens het KNMG is er in alle Europese landen sprake van medicijntekorten. Er zijn echter steeds meer signalen dat wij in Nederland de kroon spannen. Medicijnen die in Nederland tijdelijk niet te krijgen zijn, zijn in buurlanden namelijk regelmatig nog wél te krijgen.
Dat heeft mogelijk te maken met het 'preferentiebeleid' van Nederlandse zorgverzekeraars. Dat beleid houdt, kort gezegd, in dat zorgverzekeraars voor elk medicijn één fabrikant aanwijzen die hun voorkeur heeft. De medicijnen van die fabrikant worden dan vergoed, dus de veel Nederlandse patiënten nemen dat medicijn.
Vaak kiezen zorgverzekeraars echter de goedkoopste fabrikant, om de premies laag te houden. Dat kan flink misgaan: als er een medicijntekort dreigt vanwege problemen bij die ene, goedkope, fabrikant, wordt daar nu vaak te laat op ingegrepen. Dan moet er razendsnel worden gezocht naar voorraden bij andere medicijnfabrikanten, maar in de tussentijd raken de schappen bij de apotheek al leeg.
Hoeveel besparen zorgverzekeraars met het preferentiebeleid?
Volgens een schattig brancheorganisatie Zorgverzekeraars Nederland besparen verzekeraars elk jaar 800 miljoen euro tot een miljard euro aan zorgkosten. Dat heeft voordelen voor je portemonnee, want dat geld zou anders worden opgenomen in jouw zorgpremie.
Het ministerie onderzoekt nu in hoeverre het preferentiebeleid een rol speelt bij de medicijntekorten in Nederland, zegt Agema. "We brengen in kaart hoe vaak dit voorkomt. En dan wil ik afspraken maken over kritische geneesmiddelen, zodat we dat doorslaande beleid kunnen omkeren." Dat zou betekenen dat Agema extra geld uittrekt voor medicijnen waarvan een tekort ontstaat. "Het mag niet zijn dat wij meer de dupe zijn dan andere landen. Ik vind dat we spaarzaam moeten omgaan met gemeenschapsgeld, maar dat we onze geneesmiddelen en patiënten daar niet de dupe van moeten laten worden."
3. Waarom maken apothekers schaarse medicijnen niet gewoon zelf?
Ze hebben ervoor gestudeerd, ze weten hoe het moet... En toch is dat niet de grote oplossing voor het probleem. Agema vertelt: "Het komt voor dat apothekers zelf medicijnen bereiden, maar ik heb me ook laten vertellen dat slechts 1% of 2% van de tekorten daarmee ingevuld wordt." Desalniettemin vindt Agema het een goed initiatief van apothekers. "Het zal maar net het geneesmiddel zijn dat voor jou belangrijk is. Dan is dat toch weer een oplossing."
4. Hoe lang gaat het duren voordat de medicijntekorten zijn opgelost?
Agema kan niet garanderen dat alle kritieke geneesmiddelen volgend jaar ruim op voorraad zullen zijn. Ze vertelt: "Het zijn natuurlijk belangrijke middelen waar je meer van moet hebben, maar je hebt hier te maken met de markt en marktwerking. Dwars daar doorheen leg ik grotere voorraden aan, maar er is geen garantie dat je dan geen problemen meer hebt."
"Dwars door de marktwerking leg ik grotere voorraden aan, maar er is geen garantie dat je dan geen problemen meer hebt."
De minister kan ook niet beloven dat de medicijntekorten over enkele jaren opgelost zijn. "Als een grondstof niet beschikbaar is, dan kan ik hemel en aarde bewegen, maar heb ik toch een probleem. Wat ik nog wel ga doen, is op Europees niveau afspraken maken met andere landen, zodat we strategischer en onafhankelijker worden van verre landen", zegt ze. "Voor heel veel problemen zijn er oplossingen, en daar gaan we natuurlijk voor."
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel?
Luister Dit is de Dag terug als podcast
In Dit is de Dag (EO) gaat Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek met minister van Volksgezondheid Fleur Agema. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Dit maakten we ook- Verslavende medicijnen houden honderdduizenden Nederlanders in de greep: 'Ziel verkocht aan de duivel'
Verslavende medicijnen houden honderdduizenden Nederlanders in de greep: 'Ziel verkocht aan de duivel'
- Is de farmaceutische industrie enkel uit op (veel) geld? 'Winstmarges zijn niet onredelijk'
Is de farmaceutische industrie enkel uit op (veel) geld? 'Winstmarges zijn niet onredelijk'
- Apothekers uitgescholden en bedreigd: 'Binnen no-time rijdt hij met de auto de apotheek binnen'
Apothekers uitgescholden en bedreigd: 'Binnen no-time rijdt hij met de auto de apotheek binnen'
