Moet er een prikplicht in de kinderopvang komen nu de vaccinatiegraad daalt?

31 maart 2025 · 15:28| Leestijd:5 min

Update: 18 juni 2025 · 14:38

Geschreven doorRedactie DIT

In dit artikel aan het woord

Theo Boerethicus

"Praten met mensen is heel belangrijk."

Roland Pierikhoogleraar rechtsfilosofie aan de Universiteit in Maastricht

"Als meer onderzoek of praten niet helpt, moet je nadenken over vervolgstappen."

In het kort

De mazelen verspreiden zich steeds sneller in ons land. Daarom werken D66 en VVD aan een voorstel om niet-gevaccineerde kinderen te kunnen weren op de kinderopvang. Goed idee? "Als we een verplichting op de koop toenemen, haakt een deel van Nederland gewoon af", vreest ethicus Theo Boer in Dit is de Dag (EO).

Wat denk jij?

Vind jij dat kinderdagverblijven ongevaccineerde kinderen mogen weigeren?

Ja, zo worden het geen brandhaarden voor infectieziektesAlleen als infectieziektes de kop op steken in een regioNee, dat mogen ze nooit doen

Dit is de situatie

Mazelen verspreiden zich steeds sneller

"Het gaat niet goed", zegt staatssecretaris Vincent Karremans van Volksgezondheid over de mazelen die zich steeds sneller verspreiden. Op dit moment gaat de besmettelijke ziekte op vijf scholen rond.

Hij maakt zich er grote zorgen om. Daarom roept hij ouders op om hun kinderen tegen de ziekte te laten vaccineren: “Alleen dan kan je het met z’n allen meer indammen.”

Initiatiefwetsvoorstel: weiger niet-gevaccineerde kinderen uit opvang

Wat D66 en VVD betreft, is er meer nodig dan zo’n oproep. Zij werken aan een initiatiefwet die het mogelijk maakt om kleine kinderen alleen toe te laten tot de kinderopvang als zij zijn gevaccineerd.

Dat betekent dat wanneer de vaccinatiegraad lager is dan 92%, kinderen alleen de opvang in mogen als ze meedoen aan het Rijksvaccinatieprogramma. Volgens VVD-Kamerlid en mede-indiener Judith Tielen houden ouders op deze manier de keuze om hun kind te laten vaccineren, maar zit er ‘wel een consequentie aan deze keuze’.

Dalende vaccinatiegraad

De afgelopen jaren is te zien hoe de vaccinatiegraad steeds verder daalt. Hierdoor neemt de kans op een grotere uitbraak toe. Zo zakte de vaccinatiegraad onder de jongste leeftijdsgroep (baby’s en peuters tot 2 jaar) voor het eerst in decennia onder de 90%.

Hoe hoog de vaccinatiegraad op dit moment precies is, is niet te zeggen. Door Europese privacyregels wordt een deel van de vaccinaties anoniem doorgegeven, waardoor het RIVM slechter zicht heeft op de precieze graad. Daardoor is de geregistreerde vaccinatiegraad lager dan de werkelijke vaccinatiegraad.

De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) raadt een vaccinatiegraad van minimaal 95% aan voor bof, mazelen en rodehond (BMR-prik) en minimaal 90% voor de andere vaccinaties.

In Nederland was de vaccinatiegraad tot 2022 boven de 90%, maar sindsdien zakt het. In 2023 lag de vaccinatiegraad op 83,6% en in 2024 op 83,1% (bron: RIVM).

Dit is de discussie

Moet vaccinatie verplicht worden in de kinderopvang bij een lage vaccinatiegraad?

D66 en VVD willen vaccinatie verplichten voor kinderen in de kinderopvang. Is dat een goed idee om de verspreiding van mazelen een halt toe te roepen?

Roland Pierik, hoogleraar rechtsfilosofie aan de Universiteit in Maastricht, is groot voorstander van het idee. Hij wijst erop dat je erg ziek kan worden van de mazelen en er levenslang gevolgen van kan ondervinden.

Roland Pierik
hoogleraar rechtsfilosofie aan de Universiteit in Maastricht
"Als de vaccinatiegraad daalt, weet je dat het op een gegeven moment misgaat. Het tegengaan van infectieziektes is een collectief belang en de overheid is daar verantwoordelijk voor. Je kan wel steeds zeggen dat we meer onderzoek moeten doen of in gesprek moeten gaan, maar als dat niet helpt, moet je nadenken over vervolgstappen."

Hij wijst erop dat vaccineren nu vrijblijvend is en mensen zelf kunnen kiezen of ze dit willen, om verschillende redenen. Dat heeft gevolgen voor het geheel:

"Het netto gevolg van al die individuele keuzes is dat de vaccinatiegraad daalt en dat er weer ziektes uit gaan breken. Als we een groot risico lopen door een lage vaccinatiegraad, hoeft vaccineren voor mij niet meer vrijblijvend te zijn. Dan kun je zeggen: je wordt niet verplicht om te vaccineren, maar je kunt er in ieder geval niet mee naar de kinderopvang."

Bereik je wel de juiste groepen met een vaccinatieplicht in de kinderopvang? Daar is Pierik niet zo bang voor.

"Het doel is om de collectieve vaccinatiegraad omhoog te krijgen. Er zitten een groot aantal mensen in de kinderopvang die om hele luie redenen niet gevaccineerd zijn, omdat ze het even niet wisten of omdat ze geen tijd hadden. Door het in de kinderopvang te verplichten krijg je een groot aantal mensen mee. Dat brengt de vaccinatiegraad omhoog, waardoor ook kinderen van bijvoorbeeld religieuze ouders die heel erg tegen vaccinatie zijn, ook beschermd zijn."

Ethicus Theo Boer: ‘Praat met mensen'

Er moet beter onderzoek gedaan worden naar redenen van mensen om zich niet te laten vaccineren, vindt ethicus Theo Boer, hoogleraar ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit. Zo is het lang niet altijd een zaak vanuit religieuze principes of gebrek aan kennis, maar ziet hij een groeiende groep mensen die gemakzuchtiger is.

Theo Boer
ethicus
"Er is een grotere groep die wat gemakzuchtiger is. Die zegt: 'Vaccinaties hebben ook weer risico’s, je weet het maar nooit. Misschien krijg je er autisme van', wat absoluut niet bewezen is. Ze weten eigenlijk niet hoe erg het is, want ze hebben het nooit meegemaakt in hun omgeving."

Je moet oppassen met het toepassen van drang of zelfs dwang, is de sterke overtuiging van Boer. Hij pleit voor een zachtere aanpak: praat met mensen. Dat is heel belangrijk, vindt hij. Eerder ging hij in gesprek met mensen die tegen vaccineren waren tijdens de coronaperiode: ‘wappies’ werden ze door velen genoemd.

"Er wordt te weinig gepraat. Ik heb met een aantal mensen echt ingrijpend gepraat en gemerkt hoe praten een vorm van gelijkheid gaf. Ook gaf het veranderingen van gedrag. We moeten onderzoeken hoe er meer gesprek kan zijn.. (..) In Nederland zijn we een aantal mensen aan het verliezen. Als we een verplichting op de koop toe nemen, haakt een deel van Nederland gewoon af."

Ook al is ethicus Boer geen voorstander van dwang of drang, toch ziet hij wel een ander argument voor het standpunt van hoogleraar Pierik: het beschermen van de jongste kinderen.

"Er zijn namelijk ook kinderen die nog te jong zijn om een vaccinatie te krijgen. Dat betekent dat zelfs als ouders wel willen vaccineren, maar een kind kan nog niet worden gevaccineerd, dat zij een heel groot risicofactor zijn om de dupe te worden van mazelen die rondgaan."

Liever ziet Boer dan een tussenvorm, waarbij je kijkt hoe het regionaal gesteld is met de vaccinatiegraad:

"In bepaalde delen van Nederland is de vaccinatiegraad al lang ondermaats, bijvoorbeeld in Amsterdam-West, misschien ook de Biblebelt. Ik zou een tussenvorm bepleiten waarbij je zegt: in de regio zijn kinderdagverblijven waarvan de leiding mág zeggen: wij laten geen kinderen toe die niet gevaccineerd zijn."

Maar volgens hoogleraar Pierik zou dat juist de slechtst mogelijke tussenvorm zijn:

Roland Pierik
hoogleraar rechtsfilosofie aan de Universiteit in Maastricht
"Dan heb je alle ongevaccineerde kinderen in één kinderopvang. Als daar dan één kind ziek binnenkomt, is de hele kinderopvang ziek."