Nederland en Oeganda bijna eens over te­rug­keer­cen­trum voor asielzoekers: 'Uit­ge­pro­ce­deerd is echt uit­ge­pro­ce­deerd!'

Dit is de situatie

Europese landen werken aan terugkeerhubs

Zoals je misschien weet, bepaalt de rechter of iemand die asiel aanvraagt in Nederland mag blijven. Dat hangt af van persoonlijke omstandigheden en van het land van herkomst. Wie geen recht heeft op verblijf, moet terug. In de praktijk is dat lastig: zo’n 80 procent van de afgewezen asielzoekers vertrekt niet en blijft in de Europese Unie.

Daarom werkt de Europese Commissie aan een strenger beleid. Een Oostenrijkse commissaris presenteerde een plan waarin ‘terugkeerhubs’ centraal staan: landen buiten de EU die asielzoekers overnemen. De Commissie wijst geen landen aan, dat mogen lidstaten zelf regelen.

Nederland kijkt dus naar Oeganda. Eerder spraken ook andere landen over dit soort deals: het Verenigd Koninkrijk wilde met Rwanda samenwerken, Italië zoekt contact met Albanië, en de EU maakte eerder afspraken met Turkije en Tunesië.

Kleine aantallen

In Nederland wordt al langer gewerkt aan het idee van een terugkeerhub in Oeganda. Vorig jaar besprak oud-minister Reinette Klever (PVV) het plan al bij een bezoek aan Kampala, de hoofdstad van het land. De bedoeling is dat afgewezen asielzoekers uit landen rondom Oeganda daar tijdelijk worden opgevangen.

Het gaat voorlopig om kleine aantallen: enkele tientallen mensen. Volgens oud-minister Eddy van Hijum (NSC) moet het plan wel voldoen aan internationale verdragen en mensenrechtenregels. Daarom zijn naast Nederland en Oeganda ook de VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR), de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en Europese instanties betrokken bij de uitwerking.

Hoe ver is het plan?

De gesprekken met Oeganda over een terugkeercentrum voor afgewezen asielzoekers zijn constructief en vergevorderd, laat een woordvoerder van minister David van Weel (Asiel en Migratie, VVD) weten.

Deze week hoopt Van Weel in New York met zijn Oegandese collega verdere afspraken te maken en een intentieverklaring te ondertekenen. Dat betekent dat beide landen het eens zijn over een tussenstap: ze onderzoeken samen de juridische en praktische mogelijkheden van het plan, maar er is nog geen definitief akkoord.

Dit is de discussie

Oplossing of symboolpolitiek?

Mensenrechtenorganisaties zijn kritisch. Oeganda heeft zelf al veel vluchtelingen uit buurlanden en wordt regelmatig bekritiseerd vanwege schendingen van mensenrechten. Ook vragen tegenstanders zich af of het juridisch houdbaar is om asielzoekers naar een land buiten de EU te sturen.

Voorstanders zien in zo’n deal vooral een manier om meer grip te krijgen op migratie. Ze hopen dat een terugkeerhub het makkelijker maakt om afgewezen asielzoekers ook echt uit te zetten.

Volgens Annabel Nanninga (JA21) is het simpel: wie in Nederland de asielprocedure doorloopt en wordt afgewezen, moet het land verlaten. En dat mag volgens haar ook buiten Europa worden afgewacht, zegt zit in Dit is de dag (EO).

000

scherm sluiten

000

Annabel Nanninga

JA21

"Ze hebben de procedure doorlopen, ze mogen hier niet meer zijn en ze moeten worden uitgezet. Dat kan buiten Europa worden afgewacht."

000

Nanninga benadrukt dat dit plan de geloofwaardigheid van het asielsysteem versterkt. Te vaak blijven afgewezen asielzoekers toch in Nederland, zegt ze.

000

scherm sluiten

000

"Dat dit nu heel vaak niet gebeurt, holt de asielprocedure enorm uit. Die mensen gaan niet, verdwijnen in de illegaliteit, ze weigeren te vertrekken. Dat komt over als: wie afgewezen is, mag toch blijven. We willen er uiteindelijk naartoe dat ze de hele asielprocedure buiten Europa doorlopen, maar dit is een goed begin. Het is ook een belangrijk signaal naar de rest van de wereld toe: uitgeprocedeerd is echt uitgeprocedeerd."

000

Asieladvocaat Lineke Blijdorp ziet dat anders. Zij verwacht dat rechters zulke plannen snel zullen blokkeren, vanwege de mensenrechtensituatie in Oeganda.

000

scherm sluiten

000

Lineke Blijdorp

Asieladvocaat

"De rechter zal vrij snel ingrijpen als je in een land als Oeganda een terugkeerhub gaat opstarten. Oeganda scoort heel hoog op de corruptieladder en de situatie is zeer zorgwekkend als het gaat om mensenrechten. Geen enkele rechter zal dit toestaan, dus dit is een enorme verspilling van geld. Dat Oeganda het ziet als een goed businessmodel, ja dat snap ik wel."

000

Maar Nanninga denkt dat er juist kansen liggen. Als Oeganda het als een soort businessmodel ziet, kan Nederland eisen stellen.

000

scherm sluiten

000

Annabel Nanninga

JA21

"Dan heb je een heel goede stok achter de deur om iets aan die mensenrechten te doen. Oeganda heeft er alle belang bij om naar westerse maatstaven die opvang in te richten."

000

Blijdorp noemt dat idee te rooskleurig. Volgens haar leert de ervaring met ontwikkelingssamenwerking dat geld vaak niet terechtkomt waar het zou moeten.

000

scherm sluiten

000

Lineke Blijdorp

Asieladvocaat

"Het geld wordt wel aangenomen, maar de vraag is of het gebruikt wordt op de plek waar het nodig is. Zelfs in de EU krijgen we dat niet eens voor elkaar."

000

Toch houdt Nanninga vol dat het de moeite waard is om hiermee te starten.

000

scherm sluiten

000

Annabel Nanninga

JA21

"We moeten er gewoon mee beginnen. Ja, het kost geld om die mensen daar op te vangen, maar je houdt wel een rechtvaardiger systeem in stand."

000

Meer weten?

Luister naar onze podcast

Benieuwd naar de hele discussie? Luister hier naar Dit is de Dag (EO) waarin presentator Jan Willem Wesslink in gesprek gaat met Lieneke Blijdorp (asieladvocaat) en Annabel Nanning (JA21). Luister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.

Dit maakten we ook

• Afgewezen asielzoekers voortaan buiten de EU opvangen: 'Neemt risico weg'

  Afgewezen asielzoekers voortaan buiten de EU opvangen: 'Neemt risico weg'

• Illegaal in Nederland zijn straks strafbaar? 'Vind het schrikbarend en schaamteloos'

  Illegaal in Nederland zijn straks strafbaar? 'Vind het schrikbarend en schaamteloos'

• Uitgeprocedeerde asielzoekers meteen de EU uit, naar een 'terugkeerhub': goed idee?

  Uitgeprocedeerde asielzoekers meteen de EU uit, naar een 'terugkeerhub': goed idee?