Steeds meer digitaal geld: is dat gevaarlijk?

"Geld is macht", zegt economisch journalist Thomas Bollen. In zijn boek Geld genoeg, maar niet voor jou legt hij uit dat het geldstelsel bepaalt hoe onze samenleving werkt. En wie daarin de meeste invloed heeft.

Vroeger lag die macht vooral bij centrale banken. Alleen zij mochten contant geld maken, en dat geld gebruikten we allemaal dagelijks. Wat jij in je portemonnee had, was privé: niemand kon dat zomaar inzien of veranderen.

Maar tegenwoordig gebruiken we vooral digitaal geld. En dat werkt anders.

Hoe banken 'nieuw' geld maken

Wat veel mensen niet weten, is dat commerciële banken zelf geld kunnen creëren. Dat gebeurt bijvoorbeeld als je een lening afsluit.

"Iemand tikt dat bedrag in de computer en dan wordt er een tegoed op jouw rekening bijgeschreven", legt Bollen uit. Jij belooft het later terug te betalen. Tot die tijd bestaat dat 'nieuwe' geld dus gewoon, terwijl het er eerst niet was.

Dit systeem heet geldschepping. Het zorgt ervoor dat er meer geld in omloop komt. En dat kan flinke gevolgen hebben voor de prijzen van bijvoorbeeld huizen.

Is deze geldschepping gevaarlijk?

"Als er telkens nieuw geld komt, gaan de prijzen omhoog", zegt Bollen. Dat merk je bijvoorbeeld op de woningmarkt. Woningen worden duurder, omdat er meer geld beschikbaar is om te lenen. Mensen kunnen meer bieden en dat drijft de prijzen op.

"De winst van banken is voor henzelf, maar hun problemen worden opgelost door de overheid."

Iedereen die "meespeelt" lijkt daarvan te profiteren: banken verdienen aan rente en huizenbezitters zien hun woning meer waard worden. Maar als dat systeem hapert, kan het ineens misgaan.

Bollen wijst op de kredietcrisis van 2008: "Als er opeens geen nieuw geld komt en paniek uitbreekt, dan willen mensen ineens hun geld terug." Omdat we van de banken afhankelijk zijn, werden ze toen gered door de overheid.

"De winst van banken is voor henzelf, maar hun problemen worden opgelost door de overheid", zegt hij daarover kritisch.

Steeds minder contant geld

De overheid zegt dat contant geld belangrijk blijft. Toch zie je dat steeds minder winkels cash aannemen. En Nederlanders betalen sowieso veel minder met contant geld dan andere Europeanen: minder dan 30 procent van onze betalingen is nog met munt of briefje.

"Het publieke deel van ons geld is steeds kleiner geworden", zegt Bollen. "We zijn afhankelijk geworden van private banken om de economie draaiende te houden. Voor banken is dat een fijne positie, want zij profiteren daarvan."

Kan het ook anders?

Bollen vindt dat we anders met geld zouden kunnen omgaan. "Heel veel geld gaat naar het ondersteunen van dit systeem", zegt hij. "Maar als we die afhankelijkheid van banken verminderen, houd je als samenleving geld over voor andere dingen."

Dat maakt het volgens hem ook een politieke keuze: hoe willen we dat het geldsysteem eruitziet? En wie heeft daarin de controle?

Dit maakten we ook

• Nieuw advies: bewaar 70 euro contant geld voor noodgevallen - verstandig of overdreven?

  Nieuw advies: bewaar 70 euro contant geld voor noodgevallen - verstandig of overdreven?

• Nederlanders pinden woensdag iets meer dan normaal na advies van banken

  Nederlanders pinden woensdag iets meer dan normaal na advies van banken