Aantal thuiszitters in Nederland groeit: 'Onderweg naar school probeerde ik uit de auto te springen'
gisteren · 13:19| Leestijd:5 min
Update: vandaag · 13:48
In dit artikel aan het woord
"Ik denk dat andere kinderen me als monster gezien hebben. Je moet gewoon in het schoolsysteem passen; dat hoort zo."
"Ik wil gewoon zo graag dat hij een plek in de maatschappij krijgt, want dat verdient hij ook."
"Ik haalde hem van school en thuis stortte hij in. Hij bonkte dagenlang met zijn hoofd tegen de muren."
"Ik weet: Isa gaat echt ver komen, maar op haar eigen tempo. Dat past niet echt binnen een schoolsysteem."
In het kort
Het aantal kinderen dat niet naar school gaat, groeit in Nederland. Vaak hebben deze kinderen psychische problemen waar ze hulp bij nodig hebben. Ondertussen ontvangen ze geen onderwijs, wat hun ontwikkeling belemmert. Ouders zitten vast tussen leerplicht en het welzijn van hun kind. Ze moeten blijven zoeken naar oplossingen, terwijl instanties hen vaak van het kastje naar de muur sturen.
Samenvatting van DIT artikel
Steeds meer kinderen in Nederland zitten langdurig thuis zonder onderwijs. Dit zorgt niet alleen voor leerachterstanden, maar ook voor psychische problemen en minder toekomstkansen. Ouders zitten vaak met hun handen in het haar, omdat passende hulp ontbreekt.
En nu jij
Ken jij een kind dat langer dan vier weken thuiszit zonder onderwijs?
Aantal reacties: 0
Aantal thuiszitters neemt toe
In het schooljaar 2022/2023 zaten er ongeveer 70.000 kinderen langer dan drie maanden thuis. Dit blijkt uit het rapport 'Thuiszitters tellen' van oudervereniging Balans. Het precieze aantal is onduidelijk, want er zijn ook veel 'verborgen thuiszitters': kinderen die thuiszitten, maar nog wel ingeschreven staan.
In ieder geval neemt het aantal toe. Het probleem speelt in heel Nederland, maar vooral in de grote steden.
Maar er geldt toch een leerplicht?
In Nederland geldt inderdaad de leerplicht, maar in de praktijk zijn er situaties waarin kinderen toch langdurig thuiszitten. Dit kan op verschillende manieren gebeuren:
- Geen passende school – Sommige kinderen hebben extra ondersteuning nodig, bijvoorbeeld vanwege een leer- of gedragsprobleem. Als er geen geschikte plek is, kunnen ze thuis komen te zitten.
- Psychische of medische problemen – Sommige kinderen kampen met angst, depressie of andere gezondheidsproblemen waardoor ze niet naar school kunnen. Soms is er geen goede begeleiding om ze toch onderwijs te bieden.
- Absoluut verzuim – Dit betekent dat een kind nergens staat ingeschreven. Dit kan komen door verhuizingen, problemen thuis of omdat ouders hun kind om bepaalde redenen niet naar school laten gaan.
- Relatief verzuim – Hier gaat het om kinderen die wel op een school staan ingeschreven, maar langer dan vier weken niet naar de lessen gaan. Dit kan allerlei oorzaken hebben, zoals een moeizame schoolgang of gepest worden.
In theorie moeten leerplichtambtenaren ingrijpen, maar in de praktijk lukt dat niet altijd. Scholen en gemeenten hebben niet altijd de middelen of een directe oplossing, waardoor kinderen soms lang buiten het onderwijs blijven.
Neem bijvoorbeeld Rotterdam: daar zaten vorig jaar ongeveer 2.500 kinderen een jaar lang thuis. Dat zijn dus tachtig volle klassen zonder onderwijs. Dit zorgt niet alleen voor leerachterstanden, maar ook voor eenzaamheid en minder kansen voor de toekomst.
'Thuiszitters'
De gezinnen van thuiszitters
Femke Sterken is bang dat haar zoontje Max straks ook thuis komt te zitten. Toen hij jonger was, hadden zij en haar man al snel door dat hun kind erg gevoelig was. Prikkels komen hard bij hem binnen.
Max is nu van het regulier naar het speciaal onderwijs gegaan, maar ook daar dreigt hij uit te vallen. Femke heeft er nu haar dagtaak van gemaakt om allerlei instanties te bellen in de hoop hulp te krijgen.
"Er moeten twintig formulieren worden ingevuld om ergens te komen. Ik denk dat er een hele doelgroep is van ouders met kinderen die thuiszitten die deze wegen niet eens weten te vinden. Dat kan toch niet?"
Max gaat nu nog maar halve dagen, en zelfs school weet niet meer waar Max nu wél past.
"Ik maak me superveel zorgen om Max die elke dag depressiever wordt omdat hij nergens heen kan. Hij gaat nu naar school, maar dat houdt straks op. Dan heb ik hem zeven dagen thuis. Dat is voor hem niet goed, maar voor mij ook niet. Ik verstijf af en toe van de ellende die het met zich meebrengt om dit te regelen. Ik wil gewoon dat Max tot zijn potentieel kan komen en gelukkig is, en ik zie hem nu steeds ongelukkiger worden. Hij komt elke dag thuis van school en zegt: ik vind het vreselijk. Dat breekt je hart als ouder. Ik wil gewoon zo graag dat hij een plek in de maatschappij krijgt, want dat verdient hij ook. Hij heeft er de capaciteiten voor, maar niet binnen ons systeem."
"Het gaat nu steeds slechter met hem, en ook per dag. Het is een drama om hem naar school te krijgen. Ik wacht op het moment dat hij zegt: het gaat niet meer. Dan hou ik hem ook thuis. Daar ben ik heel bang voor. Deze kinderen houden allemaal ook ontzettend van de computer. Ze zijn heel verslavingsgevoelig, dus hij gaat de hele dag zitten Fortniten of Minecraften. Dat kan hij twaalf uur doen. Hij wordt om zeven uur 's ochtends wakker en gaat om half negen 's avonds naar bed. Dan hebben we er nóg een probleem bij, dan moet hij naar een verslavingskliniek."
Manon de Deugd werd vier jaar geleden gebeld door de juf van haar zoon Tygo, met de vraag of ze hem alsjeblieft kon ophalen. Het ging niet meer.
"Ik heb hem opgehaald, en thuis stortte hij in. Hij heeft dagenlang met zijn hoofd tegen de muren aan staan bonken. Toen heb ik de hulpverlening gebeld, waar we al op de wachtlijst stonden, met de vraag: 'Help ons, ik weet gewoon niet wat ik moet doen.' En de hulpverlening zei: 'Wil hij dood?' Waarop ik zei: 'Nee, dat gelukkig net niet.' Dan was het geen spoed, en moesten we maar wachten tot we aan de beurt waren. Vanaf dat moment zit hij thuis."
De inmiddels 12-jarige Tygo heeft een hoog IQ, maar functioneert op sociaal-emotioneel vlak op het niveau van een dreumes. Hij heeft smetvrees, een eetstoornis, autisme, een motorische stoornis en hij kan slecht tegen prikkels. Als het Tygo te veel wordt, heeft hij 'Code Rood' in zijn hoofd – zo noemt zijn moeder het.
Dat Tygo al zo lang thuiszit heeft niet alleen impact op hemzelf, maar ook op het gezin. Manon staat vroeg op zodat ze even een moment voor zichzelf heeft: wanneer haar zoon wakker wordt, zijn die momenten nauwelijks nog te pakken.
"Zodra Tygo wakker is sta ik aan. Dan begint het zorgen voor hem, totdat hij weer naar bed gaat. Ik ben de hele dag aan het monitoren hoe het met hem gaat. Mijn voelsprieten staan 24/7 aan. Als hij in Code Rood zit, gaat dat bij mij natuurlijk ook omhoog en moet ik af en toe ook even denken: adem in, adem uit."
Manon en haar man hebben de afgelopen jaren zo'n dertig hulpverleners zien komen en gaan. Ze weten allen niet hoe ze moeten helpen.
"We gaan al bijna vijf jaar niet meer op vakantie. Ik doe eigenlijk helemaal niks meer voor mezelf. Hij slaapt ook op onze slaapkamer. Hij is dus eigenlijk altijd bij ons. (...) Wij zien de toekomst voor Tygo niet heel rooskleurig in. Een terugkeer naar school gaat vanwege trauma en wat hij gemist heeft niet meer werken. Door zijn rugzak zal hij altijd begeleiding nodig hebben. Hij zal nooit 100% zelfstandig gaan wonen of werken."
Manon hoopt wel dat ze nog een passende begeleider vinden voor Tygo.
"Zodat ik ook weer kan gaan werken en mijn vak kan gaan beoefenen, zodat mijn man en ik een avondje uit kunnen of zelfs een weekendje weg. Maar zolang er geen begeleiding is, is dit het."
Ook Isa (12) gaat niet meer naar school. Halverwege groep 3 viel ze uit. Sindsdien zit ze thuis, weg van vriendjes en vriendinnetjes. School maakte haar ziek.
"Ik was altijd heel vrolijk, maar door school ben ik depressief geworden. Sindsdien ben ik nog steeds depressief. (...) Onderweg naar school moest de auto op kinderslot, want ik heb geprobeerd uit de auto te springen. Ik wilde echt niet. Ik wilde liever dood. Ik was zes en had heel veel zelfmoordgedachten. (...) Ik merkte het al vanaf groep 1. Ik werd naar de ingang van school gebracht. Als ik zonder dat ik boos of verdrietig was naar binnen kon, mocht ik blijven. Als ik wel boos was moest ik naar huis. Dat was negen van de tien keer zo. Ik deed wel mijn best, maar het was niet goed genoeg. (...) Ik denk dat andere kinderen me als monster gezien hebben, wat ik ook wel zou kunnen begrijpen. Je moet gewoon in het schoolsysteem passen; dat hoort zo."
Het is niet leuk om thuis te zitten, vindt Isa.
"Veel kinderen zeggen: ik ben jaloers, jij gaat niet naar school. Maar ik ben juist jaloers dat zij naar school kunnen. Ik heb autisme, daarom kan ik de drukte in de klas niet aan. Ik was heel overprikkeld, en werd er depressief van. Ik kon thuis niets anders meer dan op de bank liggen en slapen omdat ik helemaal uitgeput was van school."
Isa heeft wel een idee voor haar toekomst:
"Ik hoop dat ik een examen kan maken en dat ik dan kan gaan studeren. Ik wil iets creatiefs; misschien iets met musicals, want ik zit nu op musicalles."
Isa móést naar school vanwege de leerplicht. Als ze niet naar school zou gaan, werd er gedreigd dat Isa uit huis geplaatst zou worden. Dat was voor haar ouders en haar broertje heel zwaar, vertelt haar moeder Maayke Blok:
"Je ziet je kind elke dag strijden om op school te komen, en je ziet je kind afglijden en steeds ongelukkiger worden. Dat was heel moeilijk, want je gevoel zegt enerzijds: blijf lekker thuis, maar de hulpverlening bleef ons pushen dat we haar naar school moesten brengen. Dus we zaten in een spagaat."
Dit gebeurt niet alleen bij Maayke en Isa ⬇️
Uit onderzoek van oudervereniging Balans blijkt dat 37% van de ouders van (bijna) thuiszitters te maken heeft met druk of dwang van instanties zoals Veilig Thuis en Leerplicht. Er wordt dan niet altijd gekeken of het voor ieder kind wel mogelijk is om mee te draaien in het huidige schoolsysteem. Op school zijn betekent niet automatisch dat een kind goed onderwijs krijgt, stelt Balans. "Scholen hebben nog niet altijd de plicht om ervoor te zorgen dat elk kind echt kan leren."
Uiteindelijk 'mocht' Isa toch thuisblijven. Maayke maakt zich zorgen over Isa, maar wel iets minder dan toen ze nog naar school ging:
"Toen Isa nog naar school ging maakten we ons meer zorgen dan nu, omdat ze toen zo depressief was dat ze eigenlijk bijna dagelijks zei dat ze niet meer wilde leven. Dat heeft ze nu niet meer. Dus toen durfde ik niet goed naar de toekomst te kijken, nu wel. Isa is slim en creatief en doet dingen op haar eigen manier. Ik weet: Isa gaat echt ver komen en dingen bereiken, maar op haar eigen tempo, en dat past niet echt binnen een schoolsysteem. Dan is dit voor haar beter."
113 Zelfmoordpreventie
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
Kijk Dit is de Kwestie
In Dit is de Kwestie (EO) gaat Johan Eikelboom verder over dit onderwerp in gesprek. Bekijk de volledige uitzending hier:
Wil jij de aflevering liever streamen? Dat kan na afloop op NPO Start.
Dit maakten we ookTygo (12) gaat al vier jaar niet naar school: 'Soms zitten we de hele dag te gamen'
Tygo (12) gaat al vier jaar niet naar school: 'Soms zitten we de hele dag te gamen'Komt het schooladvies voor kinderen te vroeg? 'Best presterende vmbo'er scoort vaak gelijk aan zwakste vwo'er'
Komt het schooladvies voor kinderen te vroeg? 'Best presterende vmbo'er scoort vaak gelijk aan zwakste vwo'er'Op je achtste al slimmer dan je ouders: kunnen verstandelijk beperkte ouders hun kinderen wel opvoeden?
Op je achtste al slimmer dan je ouders: kunnen verstandelijk beperkte ouders hun kinderen wel opvoeden?Steeds meer kinderen krijgen thuisonderwijs - is dat een goede ontwikkeling?
Steeds meer kinderen krijgen thuisonderwijs - is dat een goede ontwikkeling?
