Pilletje hier, pilletje daar
Mogen influencers zomaar gezondheidsadvies geven zonder medische papieren?
27 maart 2024 · 13:00
Update: 27 maart 2024 · 13:13
In gesprek met
Tamara de Weijer
Huisarts
"Je ziet dat er ook gewoon heel veel onzin wordt verkocht. Bijvoorbeeld bij vitamines."
Stefan van Rooijen
Huisarts
"Wij hebben een tuchtrechter die ons kan beoordelen. Maar die heb je bij influencers niet."
Rogier Nederlof
Vitakruid
"De supplementenindustrie als Wilde Westen zonder regels wegzetten is niet juist."
Margriet Sitskoorn
Hoogleraar neuropsychologie
"Uiteindelijk is iedereen vatbaar voor dit soort influencers."
Dilan Yeşilgöz
VVD-leider
"Het gaat erom dat we leren omgaan met dit soort online bewegingen."
In het kort
Hoe lekker zou het zijn! Je slikt twee weken lang een pilletje en je haar is nog nooit zo vol en glanzend geweest of de vermoeidheid verdwijnt als sneeuw voor de zon. Die pillen bestaan! Althans, dat beweren gezondheidsinfluencers. Huisartsen zien de gevolgen van de online kwakzalverij en laten van zich horen. Want wat zijn de gevolgen en wat zou er moeten gebeuren?
Wat denk jij?
Gebruik jij vaak gezondheidstips die je online voorbij ziet komen?
Dit is de situatie
Vitamines als big business
Je opent social media en de beelden van mensen met afgetrainde lichamen, een gladde huid en volumineus haar vliegen je om de oren. Hoe doen ze dat toch, vraag je je af. Daar zijn ze vaak niet geheimzinnig over. Ze vertellen je ruimhartig over dat ene middeltje dat ze gebruiken. Of zelfs meerdere pillen. Soms zoveel op een dag dat Arjen Lubach in De Avondshow eens opmerkte: 'Ik ken hartpatiënten met hiv op een technofeest die minder pillen slikken'. Het mooiste is nog dat de influencer vertelt dat jij er net zo uit kan zien omdat ze een speciale kortingscode hebben waarmee je datzelfde middeltje kan bestellen.
De handel in supplementen is lucratief. Het RIVM onderzocht dat 57% van de Nederlanders supplementen slikte tussen 2019 en 2021. Zij zagen ook een flinke groei in vergelijking met voorgaande periodes. Genoeg klanten dus. Vooral vrouwen zijn meer gaan slikken. Zeker twee derde van de vrouwen slikt regelmatig iets extra's naast hun normale dieet.
Dat er goud geld te verdienen valt blijkt ook uit interviews met ondernemers. Zo vertelde René van der Zel van XXL Nutrition dat hij bijna 5 miljoen euro winst maakt. Ook het vermogen van Vitakruid is sterk gegroeid, van 1,74 miljoen euro naar 6,07 miljoen euro in een jaar tijd.
De fabrikanten van supplementen schakelen vaak influencers in om hun producten aan te prijzen. Marketingbureau Juulr, gespecialiseerd in samenwerkingen met influencers, legt uit waarom vitaminepillen en influencers een gouden combi zijn. Zo is het goedkoper dan traditioneel adverteren, komt het geloofwaardiger over en de meetbaarheid van het bereik van je doelgroep is het makkelijk.
Wat denk jij?
Quizvraag: Welke vitamines raadt het Voedingscentrum aan om extra te nemen tijdens de zwangerschap?
Het antwoord vind je onderaan het artikel.
Dit is de discussie
Wie heeft de waarheid als het om gezondheid gaat?
De medische wetenschap en natuurgeneeskunde staan lijnrecht tegenover elkaar. Daar waar de voedingssupplementenindustrie wijst op de natuurlijke ingrediënten en hun werkingen daarvan, wijst de medische wetenschap op het gebrek aan onderzoek naar de effecten.
In Dit is de Middag (EO) zegt huisarts Stefan van Rooijen dat er over het aanmoedigen van een gezonde levensstijl geen discussie bestaat: dat is altijd goed. Maar wat je influencers laat vertellen en welke bronnen aangehaald worden, dat is steeds meer een discussiepunt.
"Ik ben er onwijs voorstander van dat er influencers zijn die delen hoe je grip kunt krijgen op je gezondheid. Hartstikke goed, hè. Neem regie over je gezondheid zodat je niet ziek wordt en een gezond en gelukkig leven leidt. Maar doe dat wel op de basis van de juiste bronnen."
Niet alles mag zomaar geroepen worden. Als het gaat om reclame dan moet er zeker onderbouwing zijn vanuit de wetenschap, stelt Rogier Nederlof van Vitakruid. Ook de op de bewoording moet volgens hem streng worden gelet.
"Je herkent een samenwerking aan de aanduiding ‘ad’ in de post. In jullie uitzending zagen we bijvoorbeeld de volgende bewering die niet aan wetgeving voldeed: ‘’… het babyhaar springt er aan alle kanten uit jongens…’’. Dat is een verkeerde verwoording van een claim die door overheidsinstantie de Keuringsraad is goedgekeurd en dus door wetenschappelijk literatuur is onderbouwd. De correcte bewoording moet alleen zijn ‘helpt om het haarvolume te verbeteren’."
Al die gesponsorde vrolijke vlogs met stralende mensen die vol lof zijn over hun pillenroutine zijn een doorn in het oog van huisartsen. Zij zien dat de veelbelovende middeltjes vaak niets doen waardoor mensen naar de huisarts gaan en per direct een oplossing willen.
"Mensen komen bij ons en zeggen dan dat het niet werkt. Ze zijn daar al heel veel geld aan kwijt en ze willen ook direct een bloedonderzoek. Terwijl, we hebben geen wonderpil. De realiteit is gewoon niet zo sexy. De realiteit is gezond eten, voldoende groenten, niet zoveel pakjes en zakjes, veel bewegen, denken aan stress, niet roken en drinken en let op je slaap."
Ondanks dat influencers geen eed afleggen, mogen ze ook niet zomaar alles roepen. Rogier Nederlof legt uit dat supplementenwinkels zich bij hun reclames met samenwerkingspartners (influencers) aan strenge wetgeving moeten houden. Ze kunnen alleen beweringen doen die onderbouwd zijn in wetenschappelijke literatuur. Het idee dat er geen toezicht is, steekt bij de supplementenindustrie.
"De uitingen van Vitakruid en van betaalde influencers vallen onder de reclamecode voor gezondheidsproducten. De regelgeving is strak en ondubbelzinnig. We hebben een zelfregulerende toezichthouder, de Keuringsraad en we hebben nog de NVWA als toezichthouder vanuit de overheid. De supplementenindustrie als Wilde Westen zonder regels, zoals door de heer van Rooijen geschetst, is dus niet juist."
Margriet Sitskoorn, hoogleraar neuropsychologie, legt in Op1 (EO) uit hoe je op social media in de greep kan raken van influencers. Zij snapt wel dat mensen vallen voor de video's van influencers. Uiteindelijk zijn we daar allemaal vatbaar voor, zegt ze.
"Stel dat je iets opzoekt over hoofdpijn. Op dat moment ben je nog helemaal niet in de ban van een bepaalde influencer. Maar wat er dan gebeurt: je krijgt ineens alles van zo iemand te zien. Algortimes van TikTok en YouTube zijn zo ingesteld. En het wordt ook steeds extremer. Daardoor kom je in een soort bubbel die uiteindelijk leidt tot dit soort snelle en commerciële filmpjes."
Zou het een oplossing zijn om beweringen van influencers die niet wetenschappelijk onderbouwd zijn, strafbaar te stellen? Daar moeten we niet aan beginnen, vindt demissionair minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz.
"Kijk naar de vaccinatiegraad die omlaag gaat, daar zitten ook influencers achter die vertellen dat vaccins niet goed zijn. Mensen gaan daar in geloven. Het is veiliger om erin te geloven, want alle angstbeelden daar wil je niet aan. Of we dit soort influencers strafbaar moeten stellen? Dan vraag ik me af waar de grens ligt. Want elke keer komt er iets nieuws op. Het gaat erom dat we leren omgaan met dit soort online bewegingen. Het is ongelofelijk belangrijk om voorlichting te geven en dat je leert om zelf na te denken."
Bekijk onze uitzendingen
Het hele gesprek zien tussen Rogier Nederlof (Vitakruid) en huisartsen Stefan van Rooijen en Tamara de Weijer? Check dan de uitzending van Dit is de Middag (EO), vanaf minuut 1.33.
Of bekijk de aflevering van Op1 (EO), vanaf minuut 15.26. Daarin schuift huisarts Stefan van Rooijen opnieuw aan en gaat hij in gesprek met VVD-leider Dilan Yeşilgöz en Margriet Sitskoorn, zij is hoogleraar neuropsychologie.
Dit maakten we ook
Wat denk jij?
Welke ervaring heb jij met voedingssupplementen?
Antwoord quizvraag: Het Voedingscentrum adviseert aan zwangere vrouwen om extra vitamine D te nemen. Dit kan in de vorm van een vitaminesupplement. Bron: Voedingscentrum.
