Geslachtsteleurstelling bij je baby: mogen die gevoelens er zijn, of is dat taboe?
vandaag · 05:05| Leestijd: 8 min
Update: vandaag · 09:49
In dit artikel aan het woord
"Geslachtsteleurstelling kan psychische klachten veroorzaken."
"Het staat los van het kindje, maar er zit altijd schuldgevoel naar het kind."
"Ik vind het ingewikkeld om gezinnen te zien waar wel meisjes en jongens zijn."
"Ik moet soms slecht nieuws vertellen. Geslacht wordt dan minder relevant."
In het kort
Wordt het een jongen of een meisje? De meeste ouders zullen zeggen dat dit hen niet uitmaakt, al hebben veel mensen wel een lichte voorkeur. Maar wat als het geslacht van je kindje écht niet is wat je had gehoopt? 'Gender disappointment', ofwel geslachtsteleurstelling, is iets waar veel ouders mee te maken krijgen, maar niet over durven te praten. Wat betekent het om teleurgesteld te zijn over het geslacht van je baby, en mogen die gevoelens er zijn? Dat onderzoekt de podcast De Koningswens (EO/NPO Radio 1).
Samenvatting van DIT artikel
Sommige ouders voelen zich teleurgesteld als het geslacht van hun baby niet overeenkomt met hun wens. Dit heet geslachtsteleurstelling, of gender disappointment, en het is een onderwerp waar weinig over gesproken wordt door schaamte en taboes. Ouders ervaren dit gevoel op verschillende manieren: sommigen verwerken het snel, terwijl anderen er langer mee blijven worstelen. Onderzoek toont aan dat er vaak een voorkeur is voor een gemengd gezin, en dan nog het liefst eerst en jongetje en een meisje: de koningswens. Dit gevoel komt voort uit persoonlijke idealen, maatschappelijke verwachtingen en soms uit moeilijke ervaringen uit het verleden.
Wat denk jij?
Heb jij eerder van geslachtsteleurstelling gehoord?
Aantal reacties: 0
Yes, zwanger! Wordt het een jongen of een meisje?
Een vader wil vaak een jongetje, en een moeder vaak een meisje. Dat is het cliché, al verschilt dit vanzelfsprekend per ouder. Als die 'geslachtswens' niet uitkomt zijn ouders soms eventjes teleurgesteld, maar na een dag of twee komen ze er wel overheen.
Maar voor sommige ouders kan het wel weken of maanden duren. Veel van deze ouders durven er niet open over te praten: je hoort blij te zijn met wat je gegund is! Maar de term gender disappointment, in het Nederlands vrij vertaald naar geslachtsteleurstelling, is steeds vaker terug te zien op sociale media, waar ouders (vooral moeders) hier open over zijn.
Hoe groot is de kans dat je een baby krijgt van het gewenste geslacht?
De kans dat je een baby krijgt van het gewenste geslacht, is ongeveer 50/50. Om precies te zijn heb je 52% kans op een jongen en 48% kans op een meisje.
Voorkeur voor gemengde gezinssamenstelling: de Koningswens
Socioloog Katia Begall, werkzaam op de Radboud Universiteit, deed onderzoek naar geslachtsvoorkeur. In de podcast De Koningswens (EO/NPO Radio 1) onderzoeken Anne-Sophie van den Toren en Rianne van der Linden de wereld achter het fenomeen 'geslachtsteleurstelling', en gaan ze met haar in gesprek. Uit het onderzoek van Begall blijkt dat mensen met twee kinderen van hetzelfde geslacht eerder een derde kind krijgen, en ook willen dan ouders van een gemengd koppel. "Daar kun je dan uit afleiden dat er een voorkeur is voor een gemengde samenstelling van het gezin", zegt zij. De meeste ouders zouden het liefst eerst een jongen en dan een meisje willen. Het idee is dat dit de "perfecte combinatie" is. Dit noemen ze de "koningswens".
Verder zag Begall ook dat ouders met twee jongens net wat vaker voor een derde kindje lijken te gaan dan ouders met twee meisjes. Dat suggereert dat er inmiddels een lichte voorkeur is voor het hebben van twee meisjes. Voorkeuren bij een vader voor een zoon kunnen ook heel sterk zijn. Maar de vrouw, die het kind nu eenmaal moet dragen, heeft meer te zeggen over een tweede, derde of vierde kindje dan een man, verklaart Begall.
De koningswens
We kennen de geslachtsvoorkeur al van vroeger. In sommige koningshuizen mochten alleen zoons troonopvolger zijn. Hemel en aarde werden daarvoor bewogen. Ook veel familiebedrijven hadden vroeger het meeste baat bij een zoontje in plaats van een meisje, voor de bedrijfsopvolging.
Waarom is er nu dan een voorkeur voor meisjes?
Maar waarom lijken meisjes nu de voorkeur te hebben, terwijl we vroeger over het algemeen dus liever een jongen wilden? Daar heeft Begall een theorie over. Volgens haar heeft dat te maken met het algemene beeld van jongens en meisjes. "Vrouwen studeren tegenwoordig vaker dan jongens, doen het beter op school en de arbeidsmarkt, doen thuis de meeste zorgtaken, hebben een uitgebreider sociaal leven, veel contact met hun ouders, leven gezonder: vrouwen zijn 'de betere mensen'", somt ze op. "Jongens zijn 'maar lastig', en dan falen ze op school, en dan worden ze door de politie opgepikt... En dan krijgen ze een vriendin, en kijken ze nooit meer om naar hun moeder." Begall benadrukt dat dit beeld uiteraard superoverdreven is: "Ik denk ook niet dat we dit zo moeten zien, maar het is wel belangrijk om te beseffen dat die patriarchale verschillen (zoals troonopvolging, red.) er dus niet meer zijn."
Kinderen: van levensbehoefte naar levensgeluk
Naast de verschuiving van voorkeur voor jongens naar meisjes, is er nog iets fundamenteel veranderd, zegt Begall. Mensen keken vroeger heel anders naar (het krijgen van) kinderen. "Nu kijken we naar kinderen als iets dat bijdraagt aan ons individueel levensgeluk, zelfrealisatie en vervulling."
Hoe werd er vroeger dan precies naar kinderen gekeken?
Vroeger hadden mensen natuurlijk minder of geen voorbehoedsmiddelen, waardoor er veel meer kinderen op de wereld gezet werden. Tegelijkertijd was kindersterfte een stuk hoger. "Dus je hebt dan sowieso een andere kijk op kinderen", denkt Begall. Daar bedoelt ze mee dat mensen kinderen vroeger ook 'nodig' hadden om bijvoorbeeld geld voor het gezin te verdienen, en later voor hun ouders te zorgen. "Daardoor zag je misschien niet elk individueel kind als vervulling van een ouderlijke behoefte", legt ze uit.
Het komt erop neer dat het krijgen van kinderen een keuze is geworden, in plaats van iets dat je overkomt. En daar komt ook meer teleurstelling bij kijken. Want zodra je een kind krijgt, draait je leven niet enkel meer om je eigen behoeftes: er is ineens een ander wezen dat op de eerste plek staat. Naast geslacht zijn er dan ook veel andere redenen waardoor we teleurstelling kunnen ervaren over onze kinderen. Tegenwoordig is er heel veel 'maakbaar': maar hoe je kind 'wordt', is dat niet.
- Straks kan je ook in Nederland kiezen voor zoon of dochter, zegt Genderkliniek: 'Verbod is niet houdbaar'
Straks kan je ook in Nederland kiezen voor zoon of dochter, zegt Genderkliniek: 'Verbod is niet houdbaar'
Geslachtsteleurstelling: mogen die gevoelens er zijn?
Mogen we eigenlijk overal teleurgesteld over zijn, of is er een categorie tegenvallers, waarvan het is toegestaan écht van te balen? En mogen we over de rest, zoals het geslacht van je kindje, vooral niet zeuren?
Echoscopist - dus iemand die echo's van baby's maakt - Daphne Mol ziet in haar verloskundigenpraktijk vooral ouders die blij zijn als ze het geslacht horen, zegt ze in de podcast De Koningswens (EO). Maar ze heeft ook zeker geslachtsteleurstelling meegemaakt:
"Je hebt altijd dat mensen — en ik vind dat ook heel normaal — stiekem hopen op het één of het ander. Dat had ik zelf ook toen ik zwanger was. Dat is menselijk. Maar je ziet sommigen heel teleurgesteld zijn. Dat die hoop zo extreem is, dat je echt soms tranen, boosheid of woede ziet. Dat vind ik lastig, maar dat komt ook omdat ik veel echo's maak waar je soms slecht nieuws moet vertellen. Geslacht wordt daarmee voor ons minder relevant. Je kan beter een gezond meisje hebben dan een jongen met een enorme afwijking. Dat is in dit werk soms lastig, dat je denkt: ik begrijp de teleurstelling, maar soms is die wel een beetje extreem. Dat je denkt: je hebt het toch niet onder controle."
Annemarthe is 36 en is moeder van drie jongens. Het besluit om voor een derde kindje te gaan ging niet over één nacht ijs, maar zij en haar man René besloten er voor te gaan. In de aanloop naar de zwangerschap van Annemarthe, en ook tijdens, werd de wens voor een meisje steeds groter in haar hoofd en lijf. Ze vindt het niet makkelijk om te praten over geslachtsteleurstelling, maar denkt dat het belangrijk is.
"Ik sprak ook tegen mijn man uit dat ik het ingewikkeld zou vinden als het geen meisje was. Toen hebben we gekozen voor een vroege geslachtsecho. Ik was heel nerveus en had ook tegen de verloskundige gezegd dat ik op een meisje hoopte. Ze zei direct dat daar alle ruimte voor was, en dat ik mocht huilen als ik er verdrietig om zou zijn. Het was erg lastig te zien en hoe langer het duurde, hoe groter het gevoel werd dat het een jongetje was. Toen vertelde ze uiteindelijk dat dat klopte. Ik moest een hele poos heel hard huilen. Met veel gemixte gevoelens gingen we weer naar huis en probeerden we die dag veel ruimte te maken voor mijn gevoel. Maar ik besefte me ook dat het een gevoel was dat niet zomaar wegging."
"Het is een gevoel waar ik nog steeds om kan huilen. Ik merk dat ik het wel ingewikkeld vind om gezinnen te zien waar wel meisjes en jongens zijn, of wanneer ik een moeder en een dochter zie. Ik vind het soms ook lastig als ik mijn vriendinnen hoor praten over wat ze met hun dochters doen."
Annemarthe is bij zichzelf te rade gegaan waarom ze zichzelf zo als meisjesmoeder inbeeldde.
"Ik vind zelf vrouw zijn heel belangrijk en ben heel christelijk opgevoed, in een omgeving waar er nog best grote verschillen waren tussen de benadering van mannen en vrouwen. Ik zie mezelf als redelijk vrijgevochten vrouw, en misschien heb ik wel het verlangen om mijn dochter dat ook mee te geven. Ik wil zo graag een meisje grootbrengen die stevig in haar schoenen staat in deze wereld, omdat ik in mijn eigen omgeving zag dat dit niet gebeurde."
Ook Bianca Rozendaal had al twee zoons toen ze zwanger werd van haar derde kindje. Zij merkte dat ze tijdens haar zwangerschap ook over een dochtertje fantaseerde. In haar omgeving werden veel meisjes geboren, en veel mensen vertelden haar dat 'het nu wel leuk zou zijn als het een meisje zou worden'. Zelf had Bianca daar ook al wel een bepaald idee bij:
"Meisjesspeelgoed, een keer jurkjes kunnen kopen, roze muisjes in plaats van blauwe... Het moment dat ik me realiseerde dat het geen meisje werd, was met de 20 weken-echo. Ik ben er toen erg van geschrokken dat ik daar zo verdrietig over was. Tegelijkertijd voelde ik meteen dat het eigenlijk niks met het kindje in mijn buik te maken had, want die wil ik nog steeds heel graag leren kennen. Ik ben heel benieuwd hoe hij eruitziet en wat voor knulletje het is. Maar ik wist ook dat dat het moment was dat er geen meisje meer zou komen, omdat ik dacht dat mijn derde kindje mijn laatste zou zijn. Dat was best wel verwarrend."
"Doordat ik ineens ook wel verdrietig was en met mezelf wat uit te zoeken had, wierp dat een schaduw over die periode van de zwangerschap. Dat vond ik heel lastig. Eigenlijk nog steeds. Er is altijd een soort schuldgevoel naar je kind. Dat geldt voor mij, maar ook voor andere vrouwen die ik gesproken heb. Het lijkt alsof het zo gericht is op het kind dat er komt, maar het heeft heel erg te maken met je eigen wens over hoe je gezin eruit gaat zien. Het staat los van het kindje, maar er zit altijd schuldgevoel naar het kind."
Toen haar zoontje eenmaal geboren was en Bianca weer aan het werk was, vroeg ze zich af wat ze nu met die gevoelens moest doen.
"Ik vond het nog steeds best lastig om te zeggen. Ik had het wel tegen wat mensen in mijn omgeving verteld, maar ik voelde nog altijd dat ik me daar heel erg voor schaamde. Maar ik dacht; ja, ik heb dat ervaren. Als hulpverlener heb ik kennis om hier iets mee te kunnen, ook voor andere mensen die hiermee te maken hebben. Je voelt je echt ontzettend alleen als dat je zo overvalt, en dan kan het heel fijn zijn om bijvoorbeeld een website te hebben waar je wat informatie kunt lezen, zodat je weet dat er meer mensen zijn die dit ervaren. Daar ben ik toen aan begonnen. Dat vond ik belangrijk, om ook andere mensen te informeren."
Wat denk jij?
Had/heb jij een sterke voorkeur voor het geslacht van je (toekomstige) kindje?
Aantal reacties: 0
Sommige mensen die last hebben van geslachtsteleurstelling, zoeken hulp bij een psycholoog als Merith Cohen de Lara, GZ-psycholoog. Ze heeft een eigen praktijk en is gespecialiseerd in het behandelen van vrouwen en hun partners tijdens en na de zwangerschap en tijdens fertiliteitstrajecten. Cohen de Lara merkt in haar spreekkamer dat het eigenlijk niet wordt geaccepteerd als je zegt teleurgesteld te zijn in het geslacht van je kindje.
"Het is een taboe. Mensen zeggen: 'Je mag blij zijn met wat je hebt', maar daarmee druk je het gevoel ook weg. Ik vind altijd dat je mag vinden wat je vindt. Het uitspreken van wat je vindt helpt, dat geeft lucht. Dan ontstaat er ook ruimte voor andere gevoelens, dus ook voor het andere geslacht."
Een aantal keer per jaar komt Cohen de Lara mensen tegen met gender disappointment.
"Geslachtsteleurstelling is geen psychische stoornis. Die teleurstelling kan psychische klachten veroorzaken, zoals depressieve- of angstklachten. Dus ze lijden er echt door. (...) De verhalen van vrouwen die hiermee te maken krijgen, verschillen. Ik heb een aantal keren meegemaakt dat er dan sprake is geweest van seksueel misbruik in de voorgeschiedenis. Dat kan een reden zijn voor negatieve associaties bij jongens, en dat ze zich niet kunnen voorstellen dat er een jongen in hun groeit. Het kan ook dat ze negatieve ervaringen hebben gehad met een (hele afwezige) vader. Dat ze niet goed weten hoe ze met mannen of jongens moeten omgaan. Soms komen ze uit een meisjesgezin, en willen ze dat herhalen. En soms is het gewoon simpelweg zo dat mensen heel graag een meisje willen, en dat ze denken: als we alles kunnen krijgen tegenwoordig: mag ik dit toch ook?"
De psycholoog vermoedt dat geslachtsteleurstelling van alle tijden is.
"Vroeger zeiden mensen: 'Gelukkig heb je een stamhouder', en als een man drie meisjes heeft werd er altijd gezegd: 'Wat zielig, met wie moet je nu voetballen'. En bij een vrouw met drie jongens werd er ook wel over gesproken. In dat opzicht is er niet zo veel anders."
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
Luister naar de podcast De Koningswens
In de podcast De Koningswens (EO) gaat Rianne van der Linden verder over dit onderwerp in gesprek. Gevoelens van verdriet over het geslacht van je kindje zijn op zich niet nieuw. Wat wel nieuw is, is dat er tegenwoordig mogelijkheden zijn om met embryoselectie daadwerkelijk te kiezen voor een jongetje of een meisje. En het keuzemenu bevat nog meer opties; er kan bijvoorbeeld ook geselecteerd worden op oogkleur. Benieuwd geworden? Luister de podcast hieronder:
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenDe Koningswens is een verhalende podcast van vijf afleveringen. De eerste afleveringen verschijnen op dinsdag 4 februari. De podcast is dan te beluisteren in de NPO Luister app en via alle bekende podcast-platforms. Klik hier om de eerste aflevering af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
