Hoe werkt trans­gen­der­zorg en waarom leidt het tot discussie?

• Waarom Dit is de Kwestie een uitzending maakt over de wachtlijsten in de transgenderzorg

  Waarom Dit is de Kwestie een uitzending maakt over de wachtlijsten in de transgenderzorg

Wat is genderdysforie?

Genderdysforie is de term die wordt gebruikt voor het gevoel van ongemak of spanning dat iemand ervaart wanneer het geboortegeslacht niet past bij hoe die persoon zich van binnen voelt. Iemand met genderdysforie voelt zich bijvoorbeeld geen man, terwijl het lichaam bij de geboorte wel mannelijk was. Of andersom.

Dit gevoel kan zorgen voor psychische klachten, zoals somberheid, angst of onzekerheid. Sommige mensen hebben ook een sterk verlangen om hun lichaam te veranderen, zodat het beter past bij hun genderidentiteit. Dat kan bijvoorbeeld door andere kleding te dragen, een andere naam te gebruiken, of door medische behandelingen zoals hormonen of operaties. Voor genderdysforie is gespecialiseerde zorg beschikbaar, onder andere via de genderteams van het Amsterdam UMC, UMC Groningen en Radboud UMC.

Niet iedereen met genderdysforie kiest voor een medische transitie. Sommigen vinden verlichting in sociale veranderingen zoals een andere naam, kledingstijl of aanspreekvorm.

Hoe ziet het traject eruit in Nederland?

Nederland staat internationaal bekend om de zogenaamde Dutch Approach: een zorgmodel waarbij jongeren al vroeg in hun ontwikkeling toegang kunnen krijgen tot puberteitsremmers en later tot hormoonbehandelingen. Het idee is dat je daarmee de lichamelijke veranderingen van de puberteit tijdelijk kunt stopzetten, zodat jongeren meer tijd krijgen om hun genderidentiteit te verkennen zonder dat hun lichaam zich verder ontwikkelt.

Het transitieproces begint meestal met een intake en diagnostisch traject bij een genderteam. Daarna volgt psychologische begeleiding, en een medische behandeling. Die kan bestaan uit geslachtshormonen en uiteindelijk operaties. Elke stap vereist zorgvuldige afweging en toestemming van meerdere professionals.

Lange wachtlijsten

Bij jongeren kunnen puberteitsremmers worden ingezet om de puberteit tijdelijk uit te stellen. Voor hen is het belangrijk dat ze daar op tijd mee kunnen beginnen. De wachtlijsten voor een eerste gesprek bij een genderteam kunnen oplopen tot twee jaar. Dat betekent dat jongeren lang moeten wachten op duidelijkheid, begeleiding en eventueel medische hulp. Die wachttijd is voor veel jongeren een bron van stress en onzekerheid.

Ondertussen blijft het aantal aanmeldingen voor transgenderzorg stijgen, daar is geen duidelijke verklaring voor. In 2023 stonden er zo'n 6900 mensen op de wachtlijst voor een intake. Ongeveer een derde van hen was jonger dan 18 jaar.

Onderwerp van discussie

Het debat over transgenderzorg is zowel in Nederland als internationaal onderwerp van discussie, waarbij medische, ethische en maatschappelijke opvattingen regelmatig botsen en emoties hoog kunnen oplopen.

De Dutch approach, waarbij jongeren relatief vroeg in hun ontwikkeling toegang kunnen krijgen tot puberteitsremmers en hormonen, stond lange tijd bekend als vooruitstrevend. Maar inmiddels klinkt er ook bezorgdheid.

Critici vinden dat er te veel vertrouwen is in het zelfinzicht van jongeren, terwijl hun brein nog volop in ontwikkeling is. Ze wijzen op het gebrek aan langetermijnonderzoek naar de effecten van puberteitsremmers en hormoonbehandelingen. Daarnaast kampen sommige jongeren, naast genderdysforie, ook met andere psychische of sociale problemen, zoals trauma, autisme of depressie. Volgens critici worden deze factoren soms onvoldoende meegenomen in de diagnose en behandeling. Ook zijn er zorgen over jongeren die later spijt krijgen van hun transitie, of die zich onvoldoende gehoord voelden tijdens het traject.

Hoe gaat het in het buitenland?

In landen als Zweden en het Verenigd Koninkrijk is de zorg voor transgenderjongeren inmiddels aangescherpt. Daar wordt nu vaker gekozen voor psychologische begeleiding in plaats van medische behandeling.

Nederlandse zorgverleners benadrukken dat de zorg hier juist zorgvuldig is ingericht. Elke jongere wordt begeleid door een multidisciplinair team van psychologen, artsen en maatschappelijk werkers. Medische stappen worden pas gezet na uitgebreide gesprekken en afwegingen. Volgens hen is het aantal mensen dat spijt krijgt van hun transitie klein, blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek van het VUMC.

Dit maakten we ook

• Waarom Salina stopte met haar transitie naar man: 'God noemde mij Zijn dochter'

  Waarom Salina stopte met haar transitie naar man: 'God noemde mij Zijn dochter'

• Thomas (24) is trans en christen: 'Ik leef nu, in plaats van dat ik overleef'

  Thomas (24) is trans en christen: 'Ik leef nu, in plaats van dat ik overleef'