Hoe heeft het kabinet-Schoof in 2024 gepresteerd?

2024: het jaar van het nieuwe, rechtse kabinet in Den Haag

Ruim een jaar geleden gaf de kiezer een duidelijk signaal aan Den Haag tijdens de Tweede Kamerverkiezingen: de PVV van Geert Wilders werd voor het eerst in de grootste partij van Nederland en het politieke klimaat maakte een forse ruk naar rechts.

Sindsdien is er veel gebeurd. In 2024 gingen de PVV, BBB, VVD en NSC samen de uitdaging aan om, ondanks fundamentele verschillen in hun verkiezingsprogramma's, een kabinet te vormen. In de zomer werd het kabinet-Schoof beëdigd en in september kwamen de partijen met hun langverwachte regeerakkoord.

In dat akkoord staan grote voornemens. Een van de meestbesproken plannen: het kabinet wil de komende jaren het 'strengste asielbeleid ooit' doorvoeren. Daar zijn tot zover al enkele stappen in gezet. De bed-bad-brood-regeling is bijvoorbeeld afgeschaft, de marechaussee voert sinds kort grenscontroles uit en bekeringsverhalen van asielzoekers worden aanzienlijk rigoreuzer beoordeeld dan voorheen.

Er zijn ook plannen gesneuveld. Het kabinet heeft onder druk van de oppositie bijvoorbeeld besloten de langstudeerboete voor studenten niet door te voeren, de invoering van de asielnoodwet staat niet meer op de agenda en de geplande btw-verhogingen op sport, cultuur en media zijn officieel van tafel.

In de tussentijd ontsnapten PVV, VVD, BBB en NSC meermaals aan een kabinetsval. Wilders dreigde meerdere malen bijvoorbeeld dat hij het kabinet zou laten vallen als de andere partijen niet meer meebewegen met zijn asielplannen. Hij gaf afgelopen week nog een duidelijk signaal aan de andere coalitiepartijen over de asielplannen van zijn partij: "Als mensen ook maar een millimeter willen veranderen, moeten ze het maar zonder ons doen." In november ontkwamen de coalitiepartijen ook ternauwernood een kabinetsval nadat NSC-staatssecretaris Achahbar besloot op te stappen. Kort daarna zei premier Schoof dat hij in de toekomst hoopt op "maximaal één crisis per week."

Een flink pak aan politieke pieken en dalen, dus. Maar hoe goed doet dit kabinet het nu eigenlijk voor de Nederlandse kiezer, als we de balans voor dit jaar opmaken?

Is Nederland veranderd door de rechtse meerderheid?

Hella Hueck, hoofdredacteur van EW Magazine, blikt in Dit is Tijs (EO) terug op de politieke ontwikkelingen van afgelopen jaar. Dat dit kabinet door het electoraat gekozen werd, kan ze goed begrijpen:

000

scherm sluiten

000

Hella Hueck

Hoofdredacteur EW Magazine

"Je ziet dat de democratie de afgelopen twintig jaar voor veel Nederlanders niet goed heeft gefunctioneerd. Kijk bijvoorbeeld naar een thema als immigratie. Daarvan vroegen kiezers al heel vaak aan de politiek: kunnen we daar wat aan doen? Dat heeft de politiek niet goed opgepakt. Wel geprobeerd, maar het is niet gelukt. Het vorige kabinet viel er zelfs over. Mensen willen dat onze samenleving niet meer wordt beheerst door juristen en democratie, dat er niet meer wordt gezegd dat iets niet kan."

000

Toch is ze kritisch op het functioneren van het nieuwe kabinet.

000

scherm sluiten

000

"Het is een beetje alsof ik naar een honkbalwedstrijd kijk, waar de eerste afslag is gegeven en iemand struikelend, vallend, dat eerste honk aanraakt. Nu mogen ze heel even op adempauze mag, kijken of ze verder kunnen komen en die homerun kunnen halen. (…) Mensen hadden na de presentatie van het regeerakkoord even meer vertrouwen in de politiek, maar uiteindelijk moet er ook geleverd worden. En ja… Je kunt na een halfjaar wel stellen dat dat, mild gezegd, een beetje tegenvalt."

000

René Cuperus, analist en auteur van het rapport 'Atlas van Afgehaakt Nederland', is net als Hueck niet enthousiast over het functioneren van dit kabinet. Hij ziet dat veel Nederlanders die op de coalitiepartijen hebben gestemd behoren tot de groep ‘afgehaakten’ die hij heeft onderzocht - en het lijkt er vooralsnog op dat die groep teleur wordt gesteld.

Afgehaakten zijn, vertelt hij, "groepen mensen in de samenleving die het geloof in politiek zijn kwijtgeraakt, zich niet meer vertegenwoordigd voelen door de gevestigde partijen en zich niet gerespecteerd voelen." Bovendien zijn ze volgens Cuperus vaak praktisch opgeleid en woonachtig buiten de Randstad; ze staan ver van de Haagse politiek af. Deze Nederlanders hoopten met hun stem verandering teweeg te brengen, maar dat vertrouwen heeft het kabinet volgens Cuperus tot nu toe geschaad. Hij vertelt:

000

scherm sluiten

000

René Cuperus

Analist en co-auteur van de 'Atlas van afgehaakt Nederland'

"Ik vind dit kabinet vooral een enorme gemiste kans. Nu al. We moeten nog even afwachten, maar ze zijn drukker bezig met zichzelf dan met de problemen in de samenleving. Dat is dodelijk. Daarmee verspelen ze heel veel vertrouwen, dat ze in theorie wél hadden. "

000

Dat dit kabinet vooralsnog weinig voor elkaar heeft gekregen om Nederland sterker te maken, is volgens Cuperus bovendien gevaarlijk.

000

scherm sluiten

000

"In theorie zou dit kabinet onze democratie zou kunnen helen. Ze zouden een correctie zou kunnen aanbrengen op de economisch-liberale en cultureel-liberale koers van de afgelopen twintig, dertig jaar, waar de meerderheid van de Nederlanders ['de afghehaakten', red] moeite mee heeft. Ik ben bang dat onze democratie op het spel staat als dat niet lukt, want het Westen wordt momenteel uitgedaagd door China, door Rusland, door Iran, door autocratieën. Eigenlijk zouden we op dit moment een heel sterke, stabiele democratie nodig hebben tegenover die autocratische dreiging, maar wat zie je? We hebben nog altijd juist een heel zwakke, gefragmentariseerde, gepolariseerde democratie. Dat geldt trouwens overal in Europa: In Frankrijk staat het ook op springen, Duitsland staat op springen… En je kunt het wel schudden dat we een sterk Europa kunnen zijn met een zwak Duitsland."

000

Sjirk Kuijper, journalist bij het Nederlands Dagblad, is eveneens bezorgd. Hij is zelf rechts-conservatief, maar herkent zich geenszins in het handelen van het kabinet-Schoof - ondanks het feit dat deze regelmatig beschreven wordt als politiek-rechts.

000

scherm sluiten

000

Sjirk Kuijper

Hoofdredacteur Nederlands Dagblad

"Ik vond dit een somber jaar. Dit is geen rechts kabinet; dit is vooral een amateuristisch, populistisch kabinet. Er zijn grotere problemen dan het rechts is. Ik ben van huis uit rechts-conservatief, maar niet blij met wat er nu gebeurt."

000

Hij ziet in zijn omgeving dat die somberheid over het kabinet gedeeld wordt; de regio, die volgens Cuperus een drijvende kracht waren achter het verkiezingssucces van de PVV, VVD, BBB en NSC, is ontevreden.

000

scherm sluiten

000

"Ik woon in Friesland - het 'Middenland', dus. Die regio is ernstig teleurgesteld. We hebben dat afgelopen week nog gezien: er waren plannen voor een spoorlijn naar het noorden waar ineens van werd gezegd: ‘Ja, we komen er toch niet uit’. De regio voelt zich bedrogen."

000

Kijk Dit is Tijs terug

In Dit is Tijs (EO) gaat presentator Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek met Sjirk Kuijper, hoofdredacteur van het Nederlands Dagblad, Hella Hueck, hoofdredacteur van EW Magazine en met analist Rene Cuperus. Klik hier om de aflevering te streamen via NPO Start of kijk hieronder.

Luister Dit is Tijs terug als podcast

Je kunt Dit is Tijs (EO) ook terugluisteren als podcast. Dat kan hier of via jouw favoriete podcast-app.

• Is het terecht dat bekeringsverhalen van asielzoekers strenger beoordeeld worden?

  Is het terecht dat bekeringsverhalen van asielzoekers strenger beoordeeld worden?

• Het kabinet bezuinigt miljarden op ontwikkelingshulp. Is dat verantwoord? 'Dit kost levens'

  Het kabinet bezuinigt miljarden op ontwikkelingshulp. Is dat verantwoord? 'Dit kost levens'

• Joodse Nederlanders over antisemitismeplan van kabinet: 'Wij zijn gewend aan Jodenhaat'

  Joodse Nederlanders over antisemitismeplan van kabinet: 'Wij zijn gewend aan Jodenhaat'