Wat als je kind vastloopt op school? 6 tips van on­der­wijs­spe­ci­a­list Sofie van de Waart

Wat is een thuiszitter?

Oudervereniging Balans hield vorig jaar november een telling onder kinderen die langdurig niet naar school gaan. "Daar werd gesproken over 70.000 kinderen", vertelt Van de Waart. "Maar het officiële cijfer is veel lager dan de praktijk, omdat de definitie heel strikt is. Wanneer is een kind een thuiszitter? Een kind met een doktersverklaring waardoor hij of zij niet naar school kan is officieel geen thuiszitter. Ook kinderen die nog ingeschreven staan bij een school worden niet meegeteld. Als een kind door problemen in het systeem niet naar school kan, vind ik dat een thuiszitter."

Sofie van de Waart

Onderwijsspecialist

"Veel ouders weten niet waar ze recht op hebben."

Waarom zitten zoveel kinderen thuis?

Van de Waart merkt dat steeds meer kinderen moeite hebben met het schoolsysteem. "Terwijl de overheid juist stuurt op passend en inclusief onderwijs met meer persoonlijke begeleiding. Ondertussen gebeurt het tegenovergestelde." Ze ziet verschillende oorzaken, waaronder het lerarentekort. "De vertrouwde persoon die jou begeleidt, is de leerkracht. Als je drie, vier invallers hebt in een jaar, helpt dat niet mee. Ook staan er op plekken mensen voor de klas die niet bevoegd zijn."

Daarnaast ziet Van de Waart een bepaalde 'starheid in het systeem': "Soms wordt er teveel vastgehouden aan bepaalde regels. Een meisje met een eetprobleem mocht van de conciërge bijvoorbeeld niet in een aparte kamer eten, waardoor ze uiteindelijk een half jaar niet naar school is gegaan. Dan denk ik: zo'n kleine aanpassing, een beetje flexibiliteit, kan het verschil maken."

De oorzaak van de vele kinderen die thuiszitten ligt niet alleen bij school. "Ouders willen het beste voor hun kind, maar soms geven ze te snel toe. Ze hebben moeite met grenzen stellen naar hun eigen kinderen en worden steeds mondiger tegen de school." Van de Waart benadrukt dat er altijd meerdere factoren spelen. "Het is nooit zo dat één ding de oorzaak is van een kind dat thuiszit. Het zijn vaak meerdere diagnoses. Dingen die op school niet lekker liepen, een thuissituatie die ingewikkeld is. Elke casus is uniek en het is nooit de schuld van het kind zelf."

Praktische tips voor ouders

Wat moet je doen als je kind dreigt uit te vallen op school? 6 tips van Sofie van de Waart:

1. Zoek hulp voor je gezin

"Een thuiszitter in huis zorgt altijd voor spanning en stress. Wacht niet te lang met het vragen om hulp. Zoek contact met een professional en vraag hulp van familie of vrienden als dat kan. Doe het voor jezelf en om lucht te geven in het gezin. Als je kind veel aandacht nodig heeft, kijk of hij af en toe ergens kan logeren. Je hoeft het niet allemaal zelf op te lossen."

2. Betrek het samenwerkingsverband van de school of een onderwijsconsulent

"Alle scholen zijn verbonden in samenwerkingsverbanden die verantwoordelijk zijn voor de zorg. Daar is ook een potje geld beschikbaar voor kinderen met bijvoorbeeld autisme of hoogbegaafdheid die extra ondersteuning nodig. Het samenwerkingsverband verdeelt de middelen. Veel ouders weten niet dat ze daar recht op hebben. Als school het niet wil regelen, mag je zelf contact opnemen. Zij kennen de regels en kunnen samen met jou in gesprek gaan met school. Als je er helemaal niet uitkomt kan je ook contact opnemen met een onderwijsconsulent. Dit zijn mensen die bij het ministerie werken en alles weten over onderwijs en wetgeving. Je kan ze gewoon bellen en vragen of ze mee willen denken."

4. Houd de relatie met school goed

"Zie school als bondgenoot, niet als tegenstander. Je wilt niet in een situatie belanden dat je als ouder(s) tegenover een school staat. Leerkrachten hebben het heel druk dus houd zelf de vinger aan de pols. Leg afspraken vast en stuur na een gesprek een mail met de afspraken op een rij. Vraag na twee weken: ‘Hoe loopt het nu?’."

5. Blijf loyaal naar de school tegenover je kind

“School speelt een belangrijke rol in de opvoeding van je kind. Ga niet zeggen: 'Die school doet alles fout.' Het is hetzelfde als bij een echtscheiding: je bent samen met school je kind aan het opvoeden. Als je kind voelt dat jij tegen school bent, komt hij in een loyaliteitsconflict en raakt hij of zij nog meer in de knel."

6. Zorg voor structuur in huis

"Zorg dat thuis net iets minder leuk is dan school. Laat je kind helpen met klusjes, maak huiswerk. Zorg dat hij of zij niet de hele dag op de bank zit te Netflixen. Dan beloon je precies het gedrag wat je niet wilt zien. Hoe langer een kind thuiszit, hoe moeilijker terugkeren wordt. Er zijn alternatieve organisaties zoals Digibende of Spirare waar kinderen terecht kunnen. Daar is structuur en contact met andere kinderen. Kijk daarnaast naar wat wél kan. Als je kind wel kan gymmen, laat hem of haar meedoen met de klas. Elke verbinding met school helpt."

7. Bereid grote overleggen goed voor

"Bij een multidisciplinair overleg zitten soms acht mensen aan tafel om over jouw kind te praten. Als je dan pas begint met het opperen van ideeën, duurt het maanden voordat er iets gebeurt. Bel van tevoren de mensen die aanwezig zijn en vraag naar wat ze voor je kunnen betekenen. Er wordt dan van te voren nagedacht over jouw situatie en dat bespoedigt het proces enorm."

Van de Waart erkent dat het niet makkelijk is om als ouders de beste weg te vinden voor een kind dat thuiszit. Toch ziet ze ook hoopvolle ontwikkelingen: "Er is wordt een nieuwe 'basisnorm' vastgelegd in de wet, gericht op passend onderwijs. Daarin kunnen ouders zien wat ze wel en niet kunnen verwachten van school en wat een school moet bieden. Dat geeft duidelijkheid." Die duidelijkheid is hard nodig, benadrukt ze. "Elk kind dat thuiszit, is een gemiste kans. Het zijn vaak bijzondere kinderen, met prachtige kwaliteiten. Het is zo zonde dat we die kinderen buiten de boot laten vallen. We zijn als maatschappij verplicht om te kijken hoe we hen kunnen helpen."

Dit maakten we ook

• Hoe een robot kan helpen thuiszittende kinderen terug naar school te krijgen

  Hoe een robot kan helpen thuiszittende kinderen terug naar school te krijgen

• Tygo (12) gaat al vier jaar niet naar school: 'Soms zitten we de hele dag te gamen'

  Tygo (12) gaat al vier jaar niet naar school: 'Soms zitten we de hele dag te gamen'

• Steeds meer kinderen krijgen thuisonderwijs - is dat een goede ontwikkeling?

  Steeds meer kinderen krijgen thuisonderwijs - is dat een goede ontwikkeling?

• Komt het schooladvies voor kinderen te vroeg? 'Best presterende vmbo'er scoort vaak gelijk aan zwakste vwo'er'

  Komt het schooladvies voor kinderen te vroeg? 'Best presterende vmbo'er scoort vaak gelijk aan zwakste vwo'er'